سوانح هسته ای و تاثیر آن برپوست و سایر اعضا ـ قسمت دوم

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

بیماری حاد ناشی از اشعه و درمان آن
وقتی که همه یا بخش عمده ای از بدن انسان در معرض یک دوز واحد اشعه که بیش از یک «گری» باشد قرارگیرد ، ممکن است بیماری حاد ناشی از اشعه ایجاد شود. بیشتر اطلاعات ما درباره بیماری حاد ناشی از اشعه براساس تجربه بالینی بدست آمده از بیش از هشتصد بیماراست که در مدارک مستند ثبت شده ملی و بین المللی ثبت شده است. بیماری حاد ناشی از اشعه درعموم جمعیت همراه با سوانح نیروگاه های هسته ای دیده نشده است. همه 134 بیمار که بیماری حاد ناشی از اشعه درآنان تایید شده در چرنوبیل یا جزوکارکنان نیروگاه یاازاعضای تیم نجات اورژانس بوده اند. هیچ مورد تایید شده ای ازبیماری در کارکنان یا عموم مردم در جزیره تری مایل مشاهده نشده است.

بیشتر اختلالات و بیماری های کوتاه مدت همراه با تابش اشعه به شکل اختلالات خونی ، گوارشی ، یاپوستی است. در سانحه چرنوبیل همه 134 بیمار دچار بیماری حاد ناشی از اشعه دچار نارسایی مغزاستخوان شده بودند . 19 تن آنان دچار درماتیت منتشر ناشی از اشعه شده و 15 نفر هم عوارض گوارشی شدید داشتند. عوارض خونی و گوارشی شایعند زیرا مغز استخوان و اپی تلیوم روده بسیار به اشعه حساسند . این حساسیت بخاطر میزان بالای تکثیر آنهاست. علت سمیت زیاد اشعه برای پوست آنست که اشعه بتا و اشعه گامای خارجی با انرژی کم عمدتا" توسط پوست جذب می شوند. درچرنوبیل تخمین زده شده که دوزوارده به پوست 10 تا 30 برابردوز وارده به مغزاستخوان بوده است. اگر دوزی که به کل بدن می رسد بیش از حد زیادباشد( بیش از 20 گری ) اختلالات شدید و حاد عصبی عروقی رخ می دهد. در چرنوبیل بیشترین دوز جذب شده در یک کارگر 16 گری بوده است.

بیماری حاد ناشی از اشعه را می توان به سه مرحله تقسیم کرد : «مرحله ابتدایی» ،« مرحله دیررس» ، « بیماری» . علائم در «مرحله ابتدایی» برحسب دوز دریافتی از تهوع و استفراغ و سردرد شروع شده و تا اسهال و تب و اختلال هشیاری می تواند باشد. در«مرحله دیررس» نیز عمدتا" تعداد لنفوسیت ها تحت تاثیر قرارمی گیرند. علائم مرحله « بیماری » از تب وسردرد تا عفونت ، خونریزی ، ضعف ، ریزش موها ، تب بالا ، اسهال ، گیجی ، کاهش فشارخون ، وکاهش سطح هشیاری متفاوت است. تظاهرات پوستی آسیب حاد ناشی از اشعه شامل خارش و قرمزی مختصر در دوزهای محدود ( 3 تا 15 گری ) و زخم و تاول در دوزهای خیلی بالا ( بیش از 15 گری ) می باشد.

اولین قدم برای مراقبت از هر بیماری که در معرض اشعه قرارگرفته باشد شامل درمان آسیب هایی است که خطرمرگ فوری برای بیمار دارند که از آن جمله اند : آسیب های ناشی از ضربه یا سوختگی . قدم بعدی برخورد با آلودگی داخلی و خارجی ناشی از اشعه ( درصورت وجود ) می باشد. پروتکل هایی برای ثبت اطلاعات توسط منابع مختلف تدوین شده است. بعد از درمان این گونه آسیب ها ، اگر به بیماری حاد ناشی از اشعه شک داریم ، درمان باید برحسب تخمین کل دوز دریافتی انجام شود. این تخمین براساس علائم بالینی اولیه ، وضعیت کاهش لنفوسیت ها ، و تحلیل های سیتوژنتیک ( اگر موجود باشند ) صورت می گیرد.

دربیمارانی که حداقل دوز را در تمام بدن دریافت کرده اند ( کمتر از 2 گری ) ممکن است لازم باشد که تهوع و استفراغ کنترل شود. در بیمارانی که دوز دریافتی کل بدن بیش از 2 گری باشد ، درمان عواقب کاهش یا تضعیف مغز استخوان اهمیت پیدا می کند. استراتژی هایی که در این زمینه باید اتخاذ شود شامل درمان عفونت ( با آنتی بیوتیک ها و آنتی ویروس ها و ضد قارچ ها )، استفاده از فاکتورهای افزاینده خون سازی ، و نیز گاهی پیوند مغز استخوان است. درمورد پیوند مغز استخوان اختلاف نظر وجود داردزیرا نتایج آن عموما" بعد از سوانح هسته ای خوب نبوده است.

بعد از واقعه چرنوبیل فقط دو نفر از 13 بیماری که برایشان پیوند مغز استخوان انجام شده بود، به مدت طولانی زنده ماندند. ضمنا" دونفر از 11 بیماری که فوت شدند ، علت اصلی مرگشان عوارض ناشی از پیوند بوده است. عواقب گوارشی تابش اشعه با درمان های پشتیبانی کننده و نیز گاهی استفاده از پروبیوتیک ها به صورت پروفیلاکتیک صورت می گیرد. آسیب های پوستی ناشی از اشعه ممکن است درعرض چند هفته تکمیل شوند. درمان چنین ضایعاتی شامل کاهش التهاب حاد و مزمن ( توسط کورتیکوستروئیدهای موضعی ) و جلوگیری از عفونت ثانویه است. سازمان های مختلفی به ترسیم جزئیات الگوریتم های درمانی برای بیماری حاد ناشی از اشعه پرداخته و آن را دردسترس عموم قرارداده اند.

افزایش احتمال سرطان در درازمدت
درنواحی اطراف چرنوبیل احتمالا" بیش از 5 میلیون نفر مورد تابش اشعه بیش از حد قرارگرفته اند که عمدتا" دراثر آلودگی با ایزوتوپ های « سزیم » و « ید 131 » بوده است. گرچه قرارگرفتن در معرض گردوغبارانفجار نیروگاه های هسته ای باعث بیماری حاد نمی شود ولی ممکن است در درازمدت خطر ابتلا به سرطان را افزایش دهد. تحقیقات انجام شده روی بازماندگان بمب اتمی ژاپن نشان داد که میزان لوسمی و سرطان های توپر (جامد ) حتی در کسانی که میزان تابش اشعه به کل بدنشان زیاد نبود هم افزایش یافته است. البته تفاوت های مهمی بین نوع اشعه و میزان دوز در انفجار بمب اتمی و سوانح هسته ای وجود دارد. شاید بخاطر همین تفاوت هاست که تحقیقات انجام شده درباره لوسمی و سرطان های توپر غیرتیروییدی افزایش یکنواختی را در شیوع این سرطان ها درمنطقه اطراف نیروگاه چرنوبیل نشان نمی دهد.

از سوی دیگر افزایش مختصر در احتمال لوسمی و سرطان های توپرغیرتیروییدی ممکن است با بهتر شدن وضعیت ثبت سرطان و نیز پیگیری های طولانی تر ، آشکارترشود. در جمعیت اطراف جزیره «تری مایل » ، افزایش موقت و قابل توجهی در تعداد موارد تشخیص سرطان در سال های بلافاصله بعد ازسانحه وجود داشت ولی این افزایش ممکن است ناشی از تشدید غربال گری سرطان در آن منطقه باشد. پیگیری های درازمدت ، افزایش در مرگ و میر ناشی از سرطان را در این ناحیه نشان نداده است.

شواهد محکمی از افزایش میزان سرطان های ثانویه تیرویید در بین کودکانی که ید 131 خورده بودند، وجود دارد. بررسی دقیق کودکانی که در نزدیکی نیروگاه چرنوبیل زندگی می کردند ( شامل تخمین دوز اشعه ) مطرح کننده آنست که احتمال سرطان تیرویید به ازای هر یک گری افزایش دوز دریافتی تیرویید ، 2 تا 5 برابر شده است. گرچه این افزایش نسبی زیاد است ، میزان بروز سرطان تیرویید بالنسبه در کودکان پایین است ( کمتر از یک مورد درهر صدهزار کودک ). عواملی که اثرسرطان زایی ید131 را افزایش می دهند عبارتند از« سن پایین » و « کمبود ید در زمان تابش اشعه » .

درکودکانی که به طور اندمیک کمبود ید دارند ، احتمال سرطان تیرویید به ازای هر گری اشعه که به این غده بتابد ، دو یا سه برابر کودکانی است که در نواحی بدون کمبود ید زندگی می کنند. ازاین گذشته ، احتمال سرطان تیرویید در کودکانی که بعد از واقعه چرنوبیل ید کافی دریافت کرده بودند یک سوم کودکانی بود که ید دریافت نکرده بودند. نتایج مطالعات انجام شده درباره تاثیرتابش اشعه به تیرویید جنین و نیز بزرگسالان هنوز کاملا" مشخص نیست.

درسوانحی که ید 131 آزاد می شود ، افراد ساکن در منطقه باید مصرف آب های سطحی و محصولات کشاورزی محلی را به حداقل برسانند.. البته از آنجاکه نیمه عمر ید 131 فقط هشت روز است ، این منابع محلی نباید بعد از دو تا سه ماه حاوی مقادیر قابل توجهی از ید 131 باشند. طبق توصیه مسئولین بهداشت عمومی ، ساکنین محل ممکن است برای بلوک کردن جذب ید 131 درتیرویید ، از یدید پتاسیم استفاده کنند. یدید پتاسیم برای آنکه بیشترین تاثیر را در پیشگیری داشته باشد باید قبل یا طی ساعت های اول قرارگرفتن در معرض اشعه مصرف شود.

تجویز دارو با فاصله بیش از یک روز بعد از قرارگرفتن در معرض اشعه تاثیر چندانی ندارد( مگر آنکه امکان تابش بیشتر اشعه به بیمار وجود داشته باشد). گرچه ممکن است یدید پتاسیم عوارض سمی داشته باشد ولی تجربه لهستان با تجویز دسته جمعی این دارو بعد از واقعه چرنوبیل اطمینان بخش است. در این تجربه به عنوان پیشگیری به بیش از ده میلیون کودک و نوجوان لهستانی یک دوز منفرد یدید پتاسیم داده شد که با عوارض بسیار محدودی همراه بود. سازمان غذا و داروی امریکا شرایط و چگونگی تجویز صحیح یدیدپتاسیم را بر حسب سن و میزان اشعه دریافتی مشخص کرده است.

نتیجه گیری :
ازآنجا که سوانح نیروگاه های هسته ای بسیار نادرند ، تعداد کمی از پزشکان تجربه مستقیمی در درمان بیمارانی که درمعرض اشعه قرارگرفته اند دارند. سازمانهای دخیل دراین گونه امور- بخاطر نزدیکی شان به نیروگاه هسته ای یا نقششان در سیستم بهداشتی بایستی الگوریتم تفصیلی طرحهای مربوط به برخورد با این سوانح را ارائه کرده و آنها را به طور منظم تمرین کنند. یکی از اجزای مهم این طرح ها ، با توجه به درمان بیماران و واکنش جامعه ، عبارتست از ارتباط شفاف با مردم درباره میزان قرارگرفتن در معرض اشعه و خطر مربوطه که باید با درنظر گرفتن نگرانی گسترده عمومی درباره بیماری حاد ناشی از اشعه و خطرات درازمدت سرطان صورت پذیرد.

-------------------------------------------------------------------------

برای مشاهده وب سایت اصلی دکتر فرشید دبیرزاده لطفا" برروی لینک زیر کلیک کنید :

دکترفرشید دبیرزاده / پوست ، مو ، زیبایی / www.drdabirzadeh.ir