پوکی استخوان چیست؟
نوعی بیماری وخیم است که باعث شکنندگی استخوان ها می شود. تودۀ استخوانی هر فرد معمولا در30 تا 35 سالگی به بیشترین میزان خود می رسد. پس از این سن، کاهش تودۀ استخوان به صورت یک روند طبیعی آغاز می شود. پوکی استخوان وقتی بروز می کند که کاهش تودۀ استخوان بیش از حد سریع باشد.

پوکی استخوان موجب درد، رنج و مشکلات دیگری می شودکه عبارتند از:

شکستگی استخوان که بسیاری از آنها به بستری شدن می انجامد. ناتوانی و وابستگی به دیگران مرگ به علت ناتوانی در بهبودی از آسیبهای وارده

ممکن است دچار پوکی استخوان شوید، بدون آنکه از بیماری خود اطلاع داشته باشید! به همین دلیل است که پوکی استخوان "بیماری خاموش" نامیده می شود. در مراحل اولیۀ بروز پوکی استخوان علایم به ندرت ظاهر می شوند، که این امر تشخیص بیماری را دشوار می سازد. پوکی استخوان در مراحل بعدی موجب بروز مسائل ذیل می گردد:

شکستگی مفصل های ران، کمر و ستون مهره ها که غالبا این اولین علامت است. کمر درد شدید در یک نقطۀ خاص که نشانۀ یک شکستگی می باشد. قوز کردن پشت که موجب انحنای پشت یا قوز در آوردن می شود. کوتاه شدن قد

پوکی استخوان در طی سالهای متمادی ایجاد می شود، پس حتی اگر هیچ یک ازعلائم هشداردهندۀ فوق در شما بروز نکرده باشد، ممکن است مبتلاء به پوکی استخوان شده باشید. گرچه پوکی استخوان را نمی توان به طور قطعی درمان کرد ولی درمان نسبی آن امکان پذیراست.

عوامل مستعد کننده پوکی استخوان کدامند؟
عوامل مستعد کننده ای که قابل کنترل نیستند:

جنسیت:
خانمها بسیار بیشتر از آقایان دچار پوکی استخوان می شوند.

سن:
با افزایش سن احتمال بروز پوکی استخوان بیشتر می شود.

شروع یائسگی:
استروژن هورمون زنانه ای است که از کاهش تودۀ استخوان جلوگیری می کند. تولید استروژن در تخمدانها بعد از یائسگی متوقف می گردد، در نتیجه از دست رفتن تودۀ استخوان تسریع می شود. زنانی که یائسگی زودرس دارند (قبل از 45 سالگی)، مانند بانوانی که تخمدانهای آنها با جراحی از بدن خارج شده است، بیشتر در معرض ابتلاء به پوکی استخوان هستند.

سابقۀ خانوادگی:
وراثت بر میزان استخوانهای شما و سرعت از دست رفتن آنها تأثیر دارند.

استخوانهای کوچک:
بانوانی که دارای استخوانهای کوچک بوده یا کوتاه قد و یا لاغر هستند، بخاطر وجود تودۀ استخوانی کمتر، به بروز پوکی استخوان مستعدترند.

پیشینۀ قومی:
بانوان اروپای شمالی یا آسیایی تبار بیشتر در معرض ابتلاء به پوکی استخوان قرار دارند.

بعضی بیماریها:
بیماریهایی نظیر بیماری تیروئید، بیماری کلیه و برخی سرطان ها ممکن است به پوکی استخوان منتهی شوند.

عوامل خطری که می توانید کنترل کنید:
وزن:
وزن کم بانوان بسیار لاغر که عادت ماهیانه آنها را مختل کند، این خانمها را در معرض پوکی استخوان قرار می دهد. (زنانی که دارای اضافه وزن هستند معمولا در معرض خطر نیستند ولی احتمال ابتلاء به ناراحتی های دیگر در آنها زیاد است).

ورزش نکردن:
فعالیت نداشتن، کاهش تودۀ استخوان را تسریع می کند. ورزش مناسب به افزایش مقدار استخوان و سلامتی بیشتر شما کمک می کند.

کمبود کلسیم:
کلسیم باعث قوی شدن استخوان ها می شود، اگر به مقدار کافی کلسیم مصرف نمی کنید بدن شما سلول های استخوانی را تخریب می کند تا کلسیم مورد نیاز خود را به دست آورد.

سیگار کشیدن:
زنانی که سیگار می کشند بیشتر از زنانی که سیگار نمی کشند دچار پوکی استخوان و (سایر بیماریها) می شوند. بهتر استاز نوشیدن مقدار زیاد نوشیدنیهای کافئین دار نیز پرهیز کنید زیرا که این مواد در استفاده بدن شما از کلسیم اختلال ایجاد می کند.

سایر عوامل خطر:
این عوامل عبارتند از:

برخی از داروهای تجویزی نظیر کورتیکواستروئیدهای خوراکی که معمولا برای درمان آسم و آرتروز مصرف می شود (از پزشک خود در این مورد سؤال کنید). برنامه غذایی پر پروتئین کمبود ویتامین D - ویتامین D به بدن شما کمک می کند تا از کلسیم برای ساختن استخوان های محکم استفاده کنید).

در صورتی که دچار پوکی استخوان باشید درمان معمولا عبارت است از:

افزایش مصرف کلسیم:
بانوانی که دچار پوکی استخوان هستند روزانه به 1000 تا 1500 میلی گرم کلسیم نیاز دارند.

بیشتر ورزش کنید:
چون استخوانهای شما شکننده اند، دقت کنید حتما با پزشکتان دربارۀ نحوۀ ورزش بی خطر مشاوره نمایید.

برای حفظ سلامتی خود:

به طور منظم به پزشک مراجعه کنید. به قدر کافی کلسیم و ویتامین D مصرف کنید. یک برنامه غذایی سالم متعادل داشته باشید. سیگار نکشید.

دارو درمانی:
بعضی داروها موجب کند شدن روند کاهش استخوان می شوند. داروهای دیگری نیز هست که ممکن است پوکی استخوان را درمان کنند، گرچه میزان تاثیر آنها هنوز مورد بررسی می باشد. قبل از آغاز هرگونه دارو درمانی دربارۀ فواید و ضررهای آن با پزشک خود صحبت کنید.

از زمین خوردن پیشگیری کنید:

از مصرف داروهایی که موجب خواب آلودگی یا گیجی شما می شوند خودداری کنید. کفشهای محکم بپوشید که دارای پاشنه های کوتاه و کف عاج دار باشد. مسیرها و راه پله ها را کاملا روشن نگه دارید. در کنار دوش و دستشویی دستگیره نصب کرده و از آنها استفاده کنید. منزل خود را عاری از موقعیتهایی گردانید که موجب زمین خوردن افراد می شوند. از راه رفتن روی سطوح لغزنده نظیر مسیرهای یخ زده و زمین های خیس و روغنی شده اجتناب کنید.

کلسیم کافی در برنامه غذایی خود بگنجانید:
کلسیم کافی می تواند موجب پیشگیری و درمان پوکی استخوان شود. از این رهنمود ها استفاده کنید.

سنین بانوان	میزان توصیه شده مصرف کلسیم در هر روز
بین سنین 11 تا 24 سال	1500 1200 میلی گرم
بانوانی که باردار بوده یا شیر می دهند	1500 1200 میلی گرم
بین سنین 25 تا 49 سال (قبل از یائسگی)	1000 میلی گرم
بین سنین 50 تا 64 سال (بعد از یائسگی)	1500 1000 میلی گرم
65سال به بالا	1500میلی گرم

بهترین راه جذب کلسیم مصرف غذاهای غنی از کلسیم می باشد. این غذاها عبارتند از:

لبنیات نظیر شیر کم چرب، پنیر و ماست کم چرب ماهی سبزیجات تازه خشکبار حبوبات سویا

شما می توانید با پزشک یا متخصص تغذیه خود در مورد مقدار نیاز بدن شما به کلسیم مشاوره نمایید.

اگر باید قرص یا شربت کلسیم مصرف کنید:

از پزشکتان بخواهید که مناسب ترین نوع و دوز آن را برای شما تجویز کند. برچسب ها را به دقت مطالعه کنید. همه داروها را یکباره نخورید بلکه بهتر است در طول روز بین مصرف آنها فاصله بگذارید.

ویتامین D برای جذب کلسیم حیاتی است، بنابراین از منابع خوب ویتامینD که شامل شیر، ماهی و نور آفتاب می باشند ( نور بیش از حد آقتاب ضرر داشته و موجب سرطان پوست می شود) استفاده کنید.

به طور منظم ورزش کنید:
ورزشهایی که با تحمل وزن بدن همراهند عبارتند از:

راه رفتن دوی آهسته نرمش (ایروبیک) تنیس

دقت کنید حتما ورزشی را در برنامه خود بگنجانید که قدری فشار بر پشت و بازوهای شما وارد می آورد، نظیر پارو زدن، تنیس یا حرکت با وزنه .هفته ای 3 تا 5 بار و هر بار به مدت 60 20 دقیقه ورزش، فوایدی محسوس دارد. (قبل از آغاز برنامه ورزشی با پزشک خود مشاوره نمایید).

ورزش کمک می کند تا:

عضلات و استخوانهایتان را تقویت کنید. کارآیی قلب خود را افزایش دهید. وزن خود را کنترل کنید. استرس را کاهش دهید. تعادل و چالاکی خود را بهبود بخشید، که می تواند مانع از زمین خوردن شما گردد.

فعال باشید حتی اگر نمی توانید به طو منظم ورزش کنید، سعی کنید به مدت 20 دقیقه یا بیشتر فعالیت جسمانی معتدلی در اغلب روزهای هفته - ترجیحا تمام روزهای هفته - داشته باشید، حتی یک قدم زدن سریع روزانه به کاهش از دست رفتن استخوان ها کمک می کند.

سایر اقداماتی که می توانید در مقابله با پوکی استخوان انجام دهید:

سیگار نکشید. برای ترک سیگار برنامه ریزی کنید، اگر در ترک سیگار مشکل دارید مقدار آن را کاهش دهید. حتی الامکان از مصرف نوشابه و قهوه خودداری کنید. اگر قهوه یا چای زیاد می نوشید آنها را با شیر مصرف کنید. به قدر مناسب در برابر نور آفتاب قرار بگیرید. بدن شما وقتی ویتامین D می سازد که پوستتان در برابر نور آفتاب قرار گیرد. بسیاری از محصولات لبنی نیز با ویتامین D اضافی غنی شده اند.

چند سؤال و جواب دیگر:
چرا آقایان به اندازه خانمها دچار پوکی استخوان نمی شوند؟
توده استخوانی معمولا در آقایان بیشتر است ضمن اینکه یائسگی نیز باعث تسریع از دست رفتن استخوان در بانوان می شود.

پوکی استخوان در بانوانی که عمل رحم برداری در آنها صورت گرفته، چگونه است؟
بانوانی که رحم آنها برداشته شده است بیشتر در معرض خطر پوکی استخوان هستند. این افراد باید تحت نظر پزشک قرار گیرند و استروژن مصرف نمایند.

آیا مصرف بیش از حد کلسیم موجب ایجاد سنگ کلیه می شود؟
مصرف بیش از حد کلسیم می تواند موجب ایجاد سنگ کلیه شود ولی ما به ندرت کلسیم بیش از حد استفاده می کنیم. مصرف 1000 تا 1500 میلی گرم در روز معمولا خطر کمی ایجاد می کند. با پزشکتان در مورد اینکه آیا شما در معرض ایجاد خطر سنگ کلیه هستید مشاوره نمایید.

بنابراین از سلامتی خود در برابر پوکی استخوان محافظت کنید. از عواملی که خطر ابتلاء به پوکی استخوان را در شما افزایش می دهند آگاه شوید.حتما هر روز به مقدار کافی املاح کلسیم مصرف کنید و انجام حرکات ورزشی روزانه را فراموش نکنید.

www.isfahan-dxa.ir

---