عوامل تغذیه ای که در ایجاد فشار خون نقش دارند

شهزاد محمدیان [ کارشناس ارشد تغذیه ]آدرس وب سایت : www.armitaclinic.ir
آدرس مطب : شهرک غرب بلوار فرحزادی تقاطع دریا خ نورانی پلاک 19 طبقه سوم تلفن مطب : 22366770 - 021

1- چاقی
2- دریافت زیاد سدیم
3- دریافت کم پتاسیم و کلسیم
4- مصرف الکل
5- مصرف چربی های اشباع و کلسترول
از عوامل مهم دیگر برای کاهش فشار خون فعالیت فیزیکی یا ورزش منظم می باشد.

1- چاقی :
این مورد عامل عمده خطرساز در تشکیل پرفشاری خون است. تخمین زده می شود که 60 درصد از افراد مبتلا به فشار خون، بیش از 20 درصد اضافه وزن دارند. بین درجه چاقی و شدت پرفشاری خون ارتباط مستقیم و خطی وجود دارد یعنی با افزایش درجه چاقی میزان پرفشاری خون نیز افزایش می یابد. اثرات مفید کاهش وزن در افراد مبتلا به پرفشاری خون به روشنی مشخص شده است.

2- دریافت زیاد سدیم ( نمک خوراکی ) از رژیم غذایی :
مصرف سدیم (نمک) با افزایش فشار خون ارتباط دارد. اما پاسخ تمام افراد به سدیم خوراکی یکسان نمی باشد. پنجاه درصد بیماران مبتلا به فشار خون به نمک موجود درغذا حساس می باشند. این حساسیت به نمک مصرفی با عوامل دیگری مثل چاقی، نژاد سیاه پوست و سن بالای افراد ارتباط مستقیم دارد. رژیم غذایی محدود از سدیم (2 تا 3 گرم در روز) برای بیشتر بیماران مبتلا به پرفشاری خون توصیه می گردد.غذاهای غنی از سدیم که باید در بیماران مبتلا به افزایش فشار خون بسیار محدود گردند عبارتند از :
سوسیس، همبرگر، گوشت گوساله نمک سود، گوشت قرمز یا ماهی کنسرو شده یا دودی، چیپس، چوب شور، ذرت بو داده نمک سود، پنیرهای فرآیند شده، خیارشور، ترشی، کلم شور، نرم کننده گوشت، سس سویا، سس کباب، آبگوشت، آب گوجه فرنگی، سس گوجه فرنگی کنسرو شده، سوپ های کنسرو شده، عصاره گوشت، بیسکویت های نمک دار، پیتزا، سالاد های آماده در اغذیه فروشی ها، زیتون، سس سرکه و لوبیا و چاشنی های دیگر، آب سبزیجات و آجیل شور.

3- پتاسیم دریافتی از غذا :
ارتباط معکوس بین پتاسیم دریافتی از رژیم غذایی و پرفشاری خون بویژه در سیاه پوستان و افراد مصرف کننده رژیم پر نمک گزارش شده است. مصرف پتاسیم اثر کاهنده خفیف بر فشار خون دارد. اگرچه تجویز پتاسیم، فشار خون را کاهش می دهد ولی استفاده از آن به صورت معمول در بیماران مبتلا به پرفشاری خون، هم گران و هم پرخطر است.مصرف غذاهای طبیعی پرپتاسیم و کم سدیم برای دسترسی به اثر بالقوه کاهنده فشار خون مناسب تر است. غذاهای غنی از پتاسیم شامل پرتقال، سیب زمینی (بویژه همراه پوست) و موز می باشد و بنابراین بهتر است در بیماران دچار پرفشاری خون دریافت پتاسیم از رژیم غذایی بسیار افزایش یابد.

سبزیجات غنی از پتاسیم عبارتند از :
کنگر فرنگی، لوبیا (چشم بلبلی سفید، قرمز و عدس)، کلم بروکلی، هویج خام، سیب زمینی سرخ شده، سیب زمینی سرخ شده، سیب زمینی پخته، اسفناج، گوجه فرنگی، کدو حلوایی، آب گوجه فرنگی، آب سبزیجات.

سبزیجات حاوی مقدار کم تا متوسط پتاسیم عبارتند از :
مارچوبه، چغندر، گل کلم، کرفس، ذرت، خیار، بادمجان، لوبیا سبز، فلفل سبز، کلم پیچ، کاهو، بامیه، پیاز، نخود، ترب، لوبیا چیتی.

میوه جات و آب میوه جات غنی از پتاسیم عبارتند از :
زرد آلو، آواکادو، موز، طالبی، خرما، انجیر، انبه، شلیل، پرتقال و آب پرتقال، عنبه هندی، آلوی برقانی، کشمش، ریواس، هندوانه و آب زرد آلو.

میوه جات و آب میوه جات حاوی مقدار کم تا متوسط پتاسیم :
سس و آب سیب، سیب، زغال اخته، گیلاس، آب شاه توت، گریپ فروت، انگور و آب انگور، لیمو ترش، لیمو، هلوی تازه، گلابی تازه و آب گلابی، آناناس و آب آناناس، آلو بخارا، تمشک، توت فرنگی، نارنگی.
مصرف کلسیم :
ارتباط مستقیمی بین افزایش مصرف کلسیم غذایی و کاهش فشار خون وجود دارد. اگرچه در مقایسه با پتاسیم، اثر کلسیم بر کاهش فشار خون بسیار خفیف تر است ولی دریافت محصولات لبنی برای تأمین 1000 تا 2000 میلی گرم کلسیم برای پیشگیری و کنترل فشار خون نقش مهمی دارد.

مصرف منیزیم :
منیزیم مهار کننده ای قوی برای انقباض عروق بدن است و نقش مهمی در کاهش فشار خون بعنوان یک گشاد کننده عروقی می باشد. ارتباط معکوسی بین دریافت منیزیم غذایی و فشار خون وجود دارد. اگرچه تجویز مستقیم قرص های منیزیم در افراد بدون نظر متخصصین پزشکی و تغذیه مجاز نمی باشد اما گیاهان سبز بدلیل دارا بودن مقدار زیاد منیزیم می توانند در تغذیه درمانی برای کاهش فشار خون نقش داشته باشند.

4 - مصرف الکل :
نوشیدن الکل در ارتباط مستقیم با افزایش فشار خون است. بنابراین مصرف الکل همراه با سایر خطرات که برای سلامتی دارد باعث افزایش بروز فشار خون، بیماریهای قلبی و عروقی و مرگ و میر ناشی از این بیماریها می گردد.

5 - مصرف چربی ها :
مصرف چربی های اشباع (روغن های جامد) و کلسترول در ارتباط مستقیم با افزایش فشار خون می باشد. اما روغن های مایع مثل روغن آفتابگردان، ذرت، زیتون، هسته دانه انگور در مقدار مجاز می توانند در کاهش فشار خون نقش داشته باشند. بطور کلی مقدار مصرف چربی های غذایی در روز باید کمتر از 30% کل دریافت انرژی روزانه باشد که کمتر از 8 درصد آن باید از روغن های جامد یا اسید های چرب اشباع باشد.

ورزش و فعالیت فیزیکی :
افرادی که فعالیت فیزیکی ندارند 30 تا 50 درصد احتمال بیشتر بروز پرفشاری فشار خون در مقایسه با افرادی دارند که فعالیت فیزیکی منظم دارند. ورزش می تواند فشار خون سیستولیک را تا 4 میلی متر جیوه و فشار خون دیاستولیک را تا 2 میلی متر جیوه کاهش می دهد بنابراین ورزش و فعالیت فیزیکی منظم باید همراه با سایر ملاحظات تغذیه ای برای کاهش فشار خون باشد.

بنابراین هدف تغذیه درمانی در بیماران مبتلا به پرفشاری خون عبارتست از :
1- کاهش وزن در افراد دارای اضافه وزن یا چاق
2- کاهش دریافت سدیم یا نمک
3- افزایش دریافت پتاسیم، منیزیم و کلسیم
4- رعایت فعالیت فیزیکی یا ورزش منظم
5- محدودیت مصرف چربی های جامد و کلسترول