نقش تغذیه و سبک زندگی در بیماری های پوستی

دکتر کاوه کریمی راد [ متخصص پوست ، مو و زیبایی ]آدرس وب سایت : www.drkarimirad.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس آبادی ، مجتمع ایران زمین ، طبقه دوم ، واحد 205 تلفن مطب : 31315735 - 031

یکی از رایج ترین سوالاتی که بیماران و همراهان آنها در انتهای هر ویزیت از پزشک معالج خود می پرسند در مورد غذاهای تشدید کننده یا تخفیف دهنده بیماریشان است. هرچند در علم نوین به اندازه طب سنتی بر این موضوع تاکید نشده است ولی سعی من در این پست ارائه ارتباط های ذکر شده در برخی کتب و مقالات موجود در رابطه با اثرات رژیم غذائی و نحوه زندگی بر برخی بیماری های پوستی می باشد. پیش از ورود به بحث مجزادرباره هر بیماری لازم است یادآوری نمایم که رعایت مواردی چون: تغذیه سالم، مصرف میوه و سبزیجات، مصرف روزانه حداقل 8 لیوان آب، سی دقیقه ورزش روزانه حداقل 5 روز در هفته، پرهیز از سیگار و دخانیات، 7 تا 8 ساعت خواب شبانه، کاهش استرس و… علاوه بر حفظ سلامتی، در داشتن پوستی زیبا و شاداب و تاخیر در پیری پوست شما بسیار موثر است.

آکنه ( جوش، غرور جوانی )
یکی از شایع ترین علل مراجعه نوجوانان به متخصصین پوست ایجاد آکنه در صورت و بدن در یکی از حساس ترین سنین می باشد. علاوه بر مواردی که در این پست به آن اشاره خواهد شد هر شخص تجربه تشدید آکنه با برخی از انواع مواد خوراکی را دارد که لازم است فرد علاوه بر موارد مطرح شده در این متن از مصرف آن موارد نیز خودداری نماید.از مهمترین علل ایجاد آکنه در دوشیزگان و بانوان مصرف کرم های مرطوب کننده نا مناسب، ضد آفتاب های چرب ، لوازم آرایشی نامناسب همچون کرم پودر، پنکیک، رژگونه و … می باشد .

در کتب و مقالات علمی تاکید زیادی بر عدم مصرف مواد خوراکی که منجر با بالا رفتن قند خون می شوند شده است، همچون انواع کربوهیدرات های ساده(شیرینی و قند) که به سرعت جذب شده و سطح گلوکز خون را بالا می برند . در مقابل مصرف زیاد میوه و سبزیجات و مواد غذائی غیر فراوری شده در جهت کاهش این مشکل توصیه گردیده است. همچنین لبنیات و شیرپرچرب نیز در مذان اتهام قرار دارند. برخی دیگر از مواد غدائی که در برخی مراجع به عنوان عوامل تشدید کننده شناخته شده اند ولی هنوز اثبات نشده اند شامل غذاهای غنی از ید، مکمل های ویتامین ای، جوانه گندم، اسیدهای چرب، شکلات های شیری، پروبیوتیک ها می باشند. از دیگر عوامل ایجاد و تشدید کننده آکنه می توان به داروهای بدن سازی شامل انواع هورمون، مکمل ها و ویتامین های مورد استفاده جهت افزایش وزن و حجم عضلات بدن اشاره نمود. در مقابل داشتن تحرک و ورزش مفرح بدون مصرف دارو می تواند از عوامل کاهنده آکنه به شمار آید. هرنوع دستکاری آکنه های موجود و سایش و مالش پوست علاوه بر تشدید آنها باعث افزایش خطر ایجاد اسکار ( جوشگاه ) می گردد.

کهیر مزمن
یکی از آزاردهنده ترین بیماری های پوست کهیر مزمن می باشد. انواع مختلفی از تست های آلرژی توسط متخصصین آلرژی وبرخی متخصصین پوست جهت مشخص نمودن آلرژن مسبب انجام می گیرد ولی در 70 درصد از بیماران علتی برای این بیماری یافت نمی شود. در این موارد علاوه بر توصیه به پرهیز از مواد غذائی که خود بیمار تجربه تشدید کهیر به دنبال مصرف آنها را دارد؛ مصرف برخی آلرژن های کاذب همچون افزودنی های خوراکی مانند نگهدارنده های موجود در کنسروها و غذاهای بسته بندی شده، رنگ های خوراکی، وترکیبات آروماتیک موجود در غداهای فرآوری شده می تواند باعث تشدید کهیر شود.

اغذیه هائی که حاوی مقادیر زیاد هیستامین هستند همچون گوجه فرنگی، اسفناج، تخم مرغ، پنیر، شکلات، هندوانه، خربزه،بادمجان، غذاهای دریائی، و …باید با احتیاط مصرف شوند.بسیاری از داروها همچون آسپرین، مسکن ها، کورار، پلی میکسین بی، کدئین و مواد مخدر، مواد حاجب رادیولوژی … می توانند باعث تشدید کهیر در بیماران شوند و باید از مصرف آنها اجتناب گردد.برخی از انواع کهیر که تحت عنوان کهیرفیزیکی دسته بندی می شوند می توانند با عواملی همچون گرما، آب، سرما، آفتاب، لرزش وویبره، و فشار تشدید شوند و در برخی از مبتلایان لازم است از آنها اجتناب شود. در مبتلایان به سلیاک و کهیر مزمن توصیه به رعایت دقیق تر رژیم غذائی فاقد گلوتن شده است.اخیراٌ شواهدی مبنی بر کمبود ویتامین دی در برخی از مبتلایان به کهیر مزمن باعث تجویز ویتامین خوراکی به بیماران مبتلا توسط برخی متخصصین پوست شده و در برخی افراد منجر به بهبود علائم بیماری و یا افزایش اثربخشی داروهای آنتی هیستامین مورد استفاده شده است.

Psoriasis
پسورپازیس
به مبتلایان به این بیماری توصیه اکیدی بر کاهش وزن گردیده است. این موضوع به قدری مهم است که اخیرا در ژورنال آکادمی متخصصین پوست آمریکا تاکید شده که وزن بالا و چاقی علاوه بر افزایش احتمال ابتلا به این بیماری در افرادی که از لحاظ ژنتیکی مستعد هستند، باعث افزایش مقاومت بیماران به درمان های داروئی می گردد. در همین مقاله ذکر شده که علاوه بر رژیم غذائی و کنترل کالری دریافتی جهت کاهش وزن در برخی افراد می توان از جراحی بای پاس معده برای کمک به کاهش وزن و کمک به درمان استفاده نمود.

از عوامل تشدید کننده این بیماری مصرف الکل، سیگار، قلیان و استرس می باشد و به تمام مبتلایان توصیه اکید بر اجتناب از این محرک هاشده است. در یبن داروها نیز برخی از انواع آنها باعث تشدید بیماری می شود که مهمترین آنها استروئیدهای خوراکی و تزریقی، بتا بلوکرها همچون پروپرانولول، لیتیوم، برخی مسکن ها، قرص های پیشگیری از بارداری حاوی پروژسترون می باشند. در مبتلایان همزمان به بیماری سلیاک پرهیز از غذاهای حاوی گلوتن به کاهش علائم هر دو بیماری منجر شده است.

در مقابل مصرف اسیدهای چرب غیراشباع، امگا 3، فولیک اسید، ویتامین دی و آنتی اکسیدان ها از عوامل کاهش دهنده شدت بیماری هستند و مصرف آنها در کنار درمان های داروئی توصیه شده است.به همین علت به بیماران توصیه می گردد در رژیم خود از ماهی یا مکمل های حاوی روغن ماهی بهره بگیرند. برخی مطالعات شواهدی از کاهش عوارض داروهای تجویزی به بیماران مبتلا همچون رتینوئیدها و سیکلوسپورین در صورت مصرف همزمان با روغن ماهی خوراکی را نشان داده است.از میان آنتی اکسیدان ها مصرف سلنیوم، بتا کاروتن، و ویتامین ای در برخی مطالعات موثر گزارش شده ولی هنوز اثبات نگردیده است.

آکانتوزیز نیگریکانس
در این بیماری که با پوست زبر، تیره و ضخیم شده در نواحی همچون زیر بغل،خلف و دوطرف گردن و … مشخص می شود:کاهش وزن نقش بسیار زیادی در کاهش و حتی رفع علائم دارد. رژیم غذائی کم چربی یا کم کربوهیدرات در کنار فعالیت بدنی و ورزش موثر است. گزارشات تائید نشده از موثر بودن مکمل های حاوی روغن ماهی وجود دارد.

درماتیت آتوپیک
یکی از بحث برانگیزترین مباحث بر سر تاثیر یا عدم تاثیر تغذیه بر بیماری های پوستی در این بیماری مطرح است. مصرف مواد فراوری پربیوتیک و پروبیوتیک در دوره نوزادی و بعد از آن باعث کاهش احتمال ابتلا به اگزمای آتوپیک می شود. در آخرین مطالعات انجام شده تاثیر پرهیز غدائی در مادران باردار و شیرده کم رنگ شده و آنرا در کاهش شیوع و شدت این بیماری در کودکان بی تاثیر دانسته اند. در مقابل تغذیه انحصاری با شیر مادرتا 4 ماهگی و مصرف مکمل های با فرمول هیدرولیز شده باعث کاهش احتمال ابتلا شیرخواران پرخطر با اگزمای آتوپیک می شود؛ ولی در شیرخواران فاقد سابقه خانوادگی ابتلا بی تاثیر می باشد رژیم غذائی تنها در بیمارانی که حساسیت آنها به مواد غدائی با تست آلرژی به غذا بعد از بلع آن ماده ثابت شده است توصیه می گردد.

سرطان های پوستی ملانومائی و غیرملانومائی
ملانوما
مهم ترین فاکتور در ابتلا به این نوع از بدخیمی ها تماس طولانی مدت با نور آفتاب و سایر منابع تولید اشعه ماورا بنفش همانند دستگاه های برنزه سازی و سولاریوم , اشعه x است. بنابراین توصیه اکید به عدم برنزه سازی با دستگاه و نور آفتاب جهت جلوگیری از این نوع بدخیمی ها می شود. همچنین بهره گیری از کرم های ضدآفتاب استاندارد با حجم مناسب و تکرار هر 2 تا 4 ساعت آن می تواند در پیشگیری از این نوع سرطان ها موثر باشد. همچنین استفاده از عینک های آفتابی استاندارد، نقاب و کلاه نقاب دار و چتر توصیه شده است. نکته مهم توجه به کودکان و وضعیت قرارگیری آنها در معرض آفتاب است چراکه مهمترین سنین برای تماس با آفتاب در زیر 18 سالگی می باشد. به همین علت توصیه می شود که علاوه بر تاکید بر مصرف ضدآفتاب در کودکان و نوجوانان ؛ از حضور کودکان بین ساعت 10 صبح تا 4 بعد از ظهر در تابستان در معرض آفتاب جلوگیری نمود.

سرطان های پوستی غیر ملانومائی شامل بازال سل کارسینوما، اسکواموس سل کارسینوما و … میباشد. مصرف مکمل های حاوی سلنیوم می تواند باعث افزایش احتمال ابتلا به این دسته از بدخیمی ها شود. در مطالعات اخیر تاثیرمکمل های حاوی ویتامین آ ، ای ، دی و سی بر جلوگیری از ابتلا به این بدخیمی ها تایید نشده است. در مقابل مصرف رتینول و رتینوئیدهای خوراکی باعث کاهش خطر ابتلا به این دسته از بدخیمی ها می شود. توصیه شده است که با قطع مصرف الکل و استعمال دخانیات همچون سیگار و قلیان از ابتلا به اسکواموس سل کارسینوما در ناحیه دهان پیشگیری کرد. تماس با آرسنیک از علل ابتلا به این نوع سرطان است. کاهش مصرف الکل باعث کاهش احتمال ابتلا به ملانوما خواهد شد.در حال حاضر شواهد زیادی مبنی بر تاثیر رژیم غدائی مدیترانه ائی، اسیدهای چرب غیراشباع، لیکوپن( ماده موجود در میوه و سبزیجات قرمز رنگ به خصوص گوجه فرنگی) در کاهش خظر ابتلا به ملانوما وجود دارد. شواهد کافی برای اثبات تاثیر مکمل های حاوی سلنیوم ، ویتامین ای، چای سبز، رسوراترول( ماده موجود در انگور)، ویتامین دی، بر جلوگیری از ابتلا به ملانوما وجود ندارد ولی هنوز تحقیقات مفصل تر در حال انجام است.

بیماری بهجت
در برخی کتب توصیه به عدم مصرف آلرژن های غذائی همچون شیر گاو، گلوتن، رنگ های خوراکی، نگهدارنده های موجود در غذاهای بسته بندی شده نموده اند. همچنین به کاهش مصرف مسکن ها گردیده و به پرهیز از تماس با سدیم لاریل سولفات موجود در برخی انواع شامپو و صابون و… توصیه گردیده است.

روزاسه
به مبتلایان توصیه می شود که علاوه بر مصرف داروهای تجویز شده توسط پزشک موارد زیر را رعایت نمایند: از مصرف الکل(بخصوص شراب قرمز)، غذاهای پرادویه و تند، غذاهای حاوی مقادیر زیاد هیستامن(گوجه فرنگی، اسفناج، تخم مرغ، تخم انواع ماکیان، پنیر، شکلات، مرکبات و…)، غذاهای حاوی نیاسین(جگر، برخی مخمرها)، سرکه، وانیل، سس سویا، مرکبات، کافئین خودداری نمایند. از عوامل محرک مانند نوشیدنی های داغ، آفتاب، هوای بسیارسرد یا گرم، باد، سونا، قرارگیری طولانی جلوی منابع تولید حرارت همچون اجاق گاز یا تنور، و استرس خوداری نمایند.

برخی از داروهای خوراکی همچون وازودیلاتورها، مهارکننده های آنزیم مبدل آنژیوتنسین(کاپتوپریل، انالاپریل،…) و داروهای کاهنده کلسترول می توانند باعث تشدید این بیماری شوند. داروهای موضعی حاوی الکل یا استون همانند تونرها، عطرها و… پاک کننده های صابونی، عوامل لایه بردار نیز از عوامل تشدید این بیماری هستند. از محرک های موضعی همچون خارش پوست نیز باید خودداری نمود.به بیماران توصیه می شود از استرس، اضطراب، ورزش سنگین، تقلای زیاد، سرفه های شدید و طولانی، پریشانی و آشفتگی روحی،و خشم شدید خودداری نمایند. به بانوان یائسه که دچار علائم گرگرفتگی هستند توصیه می شود زیر نظر متخصص زنان تحت درمان قرارگیرند.

اگزمای ناحیه پوشک شیرخواران
جهت جلوگیری از عود این بیماری به دنبال درمان های تجویز شده توسط پزشک متخصص موارد ذیل توصیه می شود: به طور مرتب پوشک خیس را تعویض نموده و مدتی پوست را درمعرض هوای آزاد قرار دهید تا پوست کمی خنک و خشک شود. حداکثر فاصله زمانی تعویض پوشک هر 3 تا 4 ساعت یکبار باشد. حتماٌ در فاصله شب تا صبح حداقل یک نوبت پوشک را تعویض نمائید. بعد از هر بار تعویض جهت پاک نمودن محل از پنبه و روغن های مینرال و یا پنبه آغشته به آب ولرم استفاده نمائید؛ شستشو با آب و صابون باعث از بین رفتن چربی محافظ پوست و افزایش احتمال عود می شود. بعد از هر بار شستشو، پوست منطقه را کاملا خشک نموده و قبل از استفاده مجدد از پوشک، کرم محافظ تجویز شده توسط پزشک را به منطقه تحت پوشش پوشک بمالید.

در برخی از کودکان تغییر رژیم غذائی مثلاٌ افزودن غذاهای پرفیبر می تواند منجر به سفت شدن مدفوع و کاهش تحریک ناشی از آن شود. تغییر در فلور روده با مصرف مصرف مکمل های غذائی به همراه ماست می تواند مفید باشد.گاهی نیاز به تعویض نوع پوشش مورد استفاده مثلا از پارچه به پوشک است در برخی موارد تغییر نوع برند مورد استفاده نیز می تواند مانع از عود مشکل شود. انواع دارای ژل های جاذب آب احتمال ابتلا به این معضل را کاهش می دهند. توصیه اکید می شود که جهت بستن پوشک از پلاستیک یا لاستیک استفاده نشود.

تعریق زیاد
از محیط های گرم و شرجی پرهیز نمائید. علت اضطراب خود را کشف نمائید ودر صدد درمان آن باشید. از مصرف اسید سیتریک، قهوه، شکلات،کره بادام زمینی و غذاهای پر ادویه و تند خودداری نمائید.

درماتیت هرپتیفرم
پرهیز کامل از مصرف غذاهای حاوی گلوتن باعث بهبود علائم پوستی و گوارشی در بیماران می شود. حداقل یک دوره 5 ماه رژیم مطلق فاقد گلوتن قبل از شروع به کاهش دوز داپسون مورد استفاده ضروری است. رعایت رژیم فاقد گلوتن دشوار است چراکه گلوتن در گندم، جو، گندم سیاه، و جو دوسر وجود دارد. خوشبختانه ذرت و برنج فاقد گلوتن می باشند. بهتر است جهت رژیم موثرتر تحت نظر یک متخصص مجرب تغذیه قرار گیرید.

لوپوس و فوتودرماتیت ها
از تماس با نور شدید آفتاب به خصوص در وسط روز، ارتفاعات، زمین پوشیده از برف خودداری نمائید. یونجه باعث تشدید حساسیت به نور می شود. لامپ های فلورسانت مورد استفاده در منزل یا محیط کار حتما داخل یک پوشش پلاستیکی محافظت کننده باشند. علاوه بر ضدآفتاب از کرم های پوشاننده، کلاه با نقاب بزرگ، لباس های ریز بافت و ترجیحاٌ دارای ترکیبات ضدآفتاب استفاده نمائید. برنزه نمودن با نور طبیعی یا دستگاه های سولاریم مطلقاٌ ممنوع می باشد.

ملاسما
استفاده از ضدآفتاب استاندارد با حجم مناسب و با فواصل 2 تا 4 ساعت یکبار از قدم های کلیدی در درمان این بیماری است. از مصرف قرص های جلوگیری خودداری نمائید و در صورتی که به علت پزشکی مصرف آنها ضروری است از انواعی که حاوی تنها پروژسترون می باشند یا حداقل میزان استروژن فعال را دارند بهره بگییرید.

میلیا
خودداری از لباس های چسبان و تنگ، عدم استفاده از کرم های آرایشی به خصوص پنکیک به ویژه در آب و هوای گرم، کاهش میزان فعالیت بدنی در شرایط اقلیمی گرم و شرجی توصیه می شود.

پمفیگوس
به این بیماران توصیه می شود که حتی الامکان از مصرف مواد غذائی حاوی تیول آلیل ( سیر، پیاز، تره فرنگی، پیاز کوهی) مواد حاوی گلوکوزیدهای مولد ایزوسیانات (خردل، ترب کوهی، تربچه، شلغم، کلم، گل کلم، کلم بروکلی) مواد حاوی فنل (انبه، پسته، فلفل سیاه) و تانین ها ( فلفل قرمز، چای، گیلاس، تمشک، زغال اخته، توت سیاه) خودداری نمایند.

تلانژکتازی
از فاکتورهای محرک همچون آفتاب شدید و طولانی، رادیاسیون، تروما و ضربه، استروئیدهای موضعی، و مصرف الکل خوراکی خودداری نمائید.

گزانتلاسما
کاهش وزن، ورزش و رژیم کم چربی در کنار درمان های داروئی در جلوگیری از پیشرفت یا عود موثر است.

آفت و بیماری های دهان
جهت جلوگیری از تروما و آسیب ناشی از قاشق و چنگال به آهستگی غذا بخورید. ازمصرف آبمیوه ومیوه های اسیدی، غداهای داغ، تند و شور ، کرانچی، غذاهای دارای سطح زبر و خشن خودداری نمائید. دندان ها را با مسواک های فوق العاده نرم بشوئید و از خمیردندان های فاقد سدیم لوریل سولفیت استفاده نمائید. از مصرف دهان شویه های محرک خودداری نمائید.

زخم های وریدی ناشی از واریس و درماتیت استازی
مصرف مکمل های حاوی سولفات روی، ویتامین آ و سی، آهن، کلسیم و غذاهای پروتئینی می تواند بهبودی زخم را تسریع نماید. ورزش باعث تسریع تخلیه وریدی شده و علائم را کاهش می دهد. توصیه می شود که وزن کاهش یابد، در زمان استراحت پاها مدتی بالاتر از بدن گذاشته شوند و از تروما وضربه به پا جلوگیری شود.