درد پاشنه پا یا پلانتار فاسیا

دکتر علی نقره کار [ متخصص درد ]آدرس وب سایت : www.dr-noghrekar.ir
آدرس مطب : تهران، میدان آرژانتین، ابتدای خیابان الوند، ساختمان مرکزی پزشکان،طبقه اول تلفن مطب : 88670088 - 021

التهاب غلاف کف پا که در علم پزشکی به آن پلانتار فاسیا (Plantar Fasciitis) می گویند، بیماری است که در کف پا اتفاق می افتد و باعث ایجاد درد در این ناحیه می شود. درد ناشی از این بیماری راه رفتن را برای فرد مبتلا سخت می کند و در نتیجه انجام فعالیت های روزمره بسیار دشوار و همراه با محدودیت های زیاد می شود.

پلانتار فاسیا چیست؟

قبل از اینکه به توضیح بیماری و روشهای درمان آن بپردازیم، باید با آناتومی پاشنه و کف پا کمی آشنا شوید. پلانتار فاسیا یک بافت پهن و ضخیم از چیزی شبیه به تاندون و رباط است که کف پا و پاشنه پا را کاملاً پوشانده است. این بافت از پاشنه شروع می شود و تا بخش جلوی کف پا یا همان سینه پا ادامه دارد. کار پلانتار فاسیا حمایت کردن از بخش کمانی و انحنای میانی کف پا است. اگر این بافت دچار التهاب شود، التهاب پلانتار فاسیا اتفاق می افتد که در نتیجه آن کف پا دردناک خواهد شد.

التهاب پلانتار فاسیا معمولاً به علت ایجاد خار پاشنه است. وجود خار پاشنه با استفاده از عکس برداری با اشعه ایکس تشخیص داده می شود. البته وجود خار پاشنه پا به تنهایی باعث ایجاد درد نمی شود. خار پاشنه باعث ایجاد فشار روی پلانتار فاسیا می گردد. فشار و تنشی که در این بافت ایجاد شده است در واقع عامل ایجاد التهاب و در نتیجه درد در کف پا است. پس حتی در صورتی که خار پاشنه وجود داشته باشد هم می توانیم درد مربوط به التهاب پلانتار فاسیا را کاهش دهیم، فقط کافی است به شکلی التهاب ایجاد شده را از بین ببریم.

نشانه ها و علائم التهاب پلانتار فاسیا

شایع ترین علامت مربوط به التهاب پلانتار فاسیا، درد در ناحیه پاشنه پا است. به خصوص هنگام صبح اولین قدم هایی که بر می دارید معمولاً دردناک تر هستند. به طور کلی وقتی که به کف پا و پاشنه فشار وارد می شود، درد هم شروع می شود. ناحیه دردناک در کف پا از پاشنه پا شروع شده و تا قسمت انحنا و گودی کف پا ادامه پیدا می کند.
وقتی دچار التهاب پلانتار فاسیا شوید، راه رفتن برای شما همراه با درد خواهد بود. اول صبح که هنوز بافت های کف پا کار نکرده اند، فشار بر کف پا همراه با درد زیاد خواهد بود ولی بعد کم کم این درد کاهش پیدا می کند. علت این است که راه رفتن در طول روز باعث کشیدگی پلانتار فاسیا و در نتیجه کاهش التهاب و بهبود علائم آن می شود. البته با گذشت بیشتر زمان در صورتی که زیاد راه بروید و کف پا همچنان تحت فشارهای متناوب قرار بگیرد، درد دوباره افزایش پیدا می کند و شاهد بازگشت علائم خواهید بود.

علل التهاب پلانتار فاسیا

معمولاً علائم ناشی از التهاب بافت پلانتار فاسیا به مرور زمان افزایش پیدا می کنند و شدیدتر می شوند. معمولاً صافی کف پا یا انحراف پا به سمت خارج از مشکلاتی هستند که همراه با التهاب پلانتار فاسیا مشاهده می شوند. یعنی این دو مشکل یکی از عوامل التهاب می توانند باشند.
شدت احتمال آسیب دیدگی و التهاب پلانتار فاسیا به خصوص زمانی به اوج می رسد که مشکل انحراف به خارج پا همراه با استفاده از کفش نامناسب باشد و فعالیت های روزمره مثل راه رفتن، ایستادن و ... همگی با این شکل و وضعیت نامناسب پا انجام شود.
گاهی اوقات آسیب دیدگی مزمن یا اشکال در وضعیت قرار گیری پا نیست که باعث التهاب پلانتار فاسیا می شود. وارد شدن ضربه شدید هم می تواند منجر به چنین وضعیتی شود. مثلاً وقتی با شدت از ناحیه پاشنه روی زمین فرود می آیید یا وقتی که به پاشنه و کف پا ضربه وارد می شود، نه فقط پلانتار فاسیا، که بافت های دیگر هم دچار آسیب دیدگی و التهاب می شوند. اگر این ضربه ای که به پاشنه وارد می شود شدید باشد حتی ممکن است خود استخوان پاشنه پا که کالکانئوس (Calcaneous) نام دارد، دچار ترک خوردگی شود. به علاوه یک لایه چربی در کف پا قرار دارد که کار آن محافظت از بخش تحتانی استخوان پاشنه است. این لایه چربی هم ممکن است بر اثر ضربه ای که به کف پا وارد می شود دچار آسیب دیدگی شود. لایه چربی محافظ تعداد زیادی عصب در خود دارد و وقتی این لایه دچار تحریک و التهاب شود، نتیجه آن ایجاد درد زیاد در کف پا خواهد بود.

التهاب پلانتار فاسیا را به چه روش هایی می توان درمان کرد؟

از آن جا التهاب پلانتار فاسیا ناشی از التهاب بافت های کف پا است (که از نامش هم مشخص است)، قدم اول باری درمان کاهش التهاب بافت های آسیب دیده است. برای این کار می توان از دارو های ضد التهاب خوراکی یا کرم های ضد التهاب که بر روی پوست اعمال می شوند استفاده کرد. به هر حال قبل از هر اقدام و استفاده از این دارو های ضد التهاب، باید با پزشک مشورت کنید. یعنی به طور کلی درمان التهاب پلانتار فاسیا باید تحت نظر پزشک انجام شود.
همچنین برای کاهش موضعی التهاب در کف پا می توانید انجام یخ درمانی را به عنوان یک گزینه در نظر داشته باشید. از آن جایی که پلانتار فاسیا در کف پا قرار گرفته است، انجام ماساژ با یخ احتمالاً روش خوبی برای انجام یخ درمانی باشد. برای یخ درمانی کافی است یک لیوان یک بار مصرف را پر از آب کنید و آن را در فریزر بگذارید تا یخ بزند. بعد لیوان یخ را از سمتی که روی آن باز است روی پوست کف پا قرار دهید و ماساژ دادن آن را شروع کنید. 5 دقیقه ماساژ دادن کف پا برای کاهش التهاب به صورت موضعی کافی است. روش دیگر برای ماساژ دادن با یخ استفاده از یک بطری آب یخ زده است. این کار به این صورت انجام می شود که شما بطری یخ زده را زیر پا و زیر قسمت گودی کف پا قرار می دهید. بعد پا را روی آن حرکت داده و در واقع از بطری به عنوان یک رول یا غلتک ماساژ دهنده استفاده می کنید.

در کنار رفع التهاب، شما باید اقدامی جهت جلوگیری از بازگشت التهاب و تکرار این وضعیت انجام دهید. یکی از مسائلی که در التهاب پلانتار فاسیا نقش مؤثری دارد، کفشی است که به پا می کنید. انتخاب کفش مناسب می تواند تا حد زیادی فشار و التهابی که در کف پا ایجاد می شود را از بین ببرد. مثلاً اگر مشکل انحراف پا به سمت خارج دارید، می توانید از کفش های وزشی مخصوص دویدن استفاده کنید که باعث می شود حرکات اضافی و خارج از محدوده مربوط به پا و همچنین فشاری که به بافت های کف پا وارد می شود، کاهش پیدا کند. کفش هایی که برای کنترل حرکت یا ایجاد ثبات طراحی شده اند برای این منظور بهترین گزینه هستند.
در کنار استفاده از کفش مناسب، می توانید از کفی کفش مناسب هم استفاده کنید که هم حالت قرار گیری پا را تصحیح می کند و هم فشار و تنش را می کاهد. کفی های طبی برای این کار باید استفاده شوند. کفی های طبی می توانند به صورت ویژه برای پای شما قالب گیری و ساخته شوند که البته گران تر هستند. کفی های از پیش ساخته شده هم هستند که شما با توجه به مشکلی که دارید و اطلاع از ویژگی های کفی کفشی مناسب برای خود، می توانید خریداری کنید.

برای آن که مشکل خشکی و سفتی بافت های نرم در هنگام خواب شبانه را حل کنید هم می توانید آتل های طبی مخصوص استفاده کنید. این آتل ها به شکلی طراحی شده اند که ماهیچه های ساق پا و پلانتار فاسیا را در طول شب در حالت کشش قرار می دهند. هر چه بافت ها انعطاف پذیری بهتری داشته باشند دردی که در صبح احساس می کنید کمتر خواهد بود. استفاده از آتل طبی روش مؤثری برای کاهش درد است ولی خیلی از افراد با پوشیدن آن هنگام خواب احساس راحتی نمی کنند و نمی توانند درست بخوابند.

حتماً بخوانید : درمان و بهبود آرتروز زانو با ورزش

فیزیوتراپی

همان طور که گفتیم بخشی از برنامه درمانی برای رفع مشکل التهاب پلانتار فاسیا، از بین بردن گرفتگی و خشکی و سفتی بافت ها است. این کار به کمک انجام فیزیوتراپی هم می تواند صورت گیرد. درمان فیزیوتراپی در این میان به ما کمک می کند وضعیت حرکتی و انعطاف پذیری بافت نرم پلانتار فاسیا و بافت های دیگر بهبود پیدا کند. این کار بیشتر از طریق انجام ماساژ صورت می گیرد. ماساژ دادن را حتی خودتان در خانه هم می توانید انجام دهید. مثلاً می توانید از یک توپ تنیس استفاده کنید. توپ را زیر پا بگذارید و بعد با اعمال کمی فشار روی آن، پا را به این طرف و آن طرف حرکت دهید و بگذارید توپ زیر پا غلط بخورد و پلانتار فاسیا را ماساژ دهد.

علاوه بر ماساژ دادن، انجام حرکاتی که باعث کشش پلانتار فاسیا و عضلات پشت ساق پا شوند، به کاهش درد کمک می کند. در نتیجه انجام حرکات ورزشی درمان خار پاشنه هم باید به عنوان یکی از مراحل درمانی به برنامه اضافه شود.
البته انعطاف پذیری بیش از حد بافت ها هم خوب نیست. مثلاً زمانی که شما مشکل انحراف پا به سمت خارج یا مشکل صافی کف پا دارید، در واقع بافت های پای شما بیش از حد انعطاف از خود نشان می دهند که باعث می شود به برخی از بافت های دیگر فشار وارد شود. در این وضعیت، کشش عضلاتی که قرار است از انحنای کف پا حمایت کنند می تواند به تقویت آن ها و کاهش درد و تنش روی پلانتار فاسیا کمک کند.

یکی از بهترین حرکات ورزشی و کششی برای کاهش التهاب پلانتار فاسیا، انجام کشش روی عضلات پشت ساق پا به صورت ایستاده است. این کار خیلی ساده انجام می شود. کافی است رو به روی دیوار بایستید. پای آسیب دیده را عقب بگذارید. پای دیگر را جلو. پای جلویی را از زانو خم کنید و بدن را به سمت دیوار خم کنید. در این حالت عضلات پشت ساق پایی که عقب تر قرار دارد دچار کشش می شوند. این کشش را حدود 60 ثانیه حفظ کنید و بعد به حالت اول بر گردید. این حرکت را به صورت مرتب باید انجام دهید تا انعطاف پذیری عضلات همچنان در طول روز حفظ شود. این کار را به خصوص صبح اگر انجام دهید، بیشتر متوجه اثرات آن می شوید.