بیماری اورف چیست؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

اورف يک بيماری عفونی-ويروسی مشترک بـين انـسان و دام است كه انتشار جهانی دارد.

اورف در انسان متعاقب ورود ویروس، عامل بیماری به داخل پوست، ایجاد می شود. بیمـاری Orf دارای نام های دیگر ecthyma contagiosum contagious pustular dermatosis و sheep pox نیز هست و يک بيماری ناشی از پاراپاكس ويروس هـا اسـت كـه انتشار جهانی داشته و به طور شـايع در گوسـفند و بـز ايجـاد بيماری می كنند. ویروس بیماری اورف از نوع دارای DNA بوده و به طور معمول در مجاورت بینی و دهان حیوانات دامی به خصوص گوسفند و بز وجود دارد.

شکل 1 بیماری اورف

بیماری اورف در دام

اورف اصولا بیماری بزها و گوسفندان جوان است که به وسیله ویروس پاراپاکس که ارتباط دوری با خانواده ویروس های اسمال پاکس و مولوسکوم کنتاژیوزم دارد، ایجاد می شود. ضایعات درماتیتی پوستی در حیوان بیشتر در دور دهان، بینی، پستان و سم اتفاق می افتد و بیماری بسیار واگیردار است و ممکن است کل دام یا گله را مبتلا کند. به دلیل ایجاد ضایعه دور پستان و دهان ممکن است حیوانات جوان دچار کاهش وزن شوند.

شکل 2 بیماری اورف در دام

بیماری اورف در انسان

ضایعات اورف معمولا منفرد یا در تعداد خیلی کم ایجاد می شوند. آن ها بیشتر در انگشت، دست یا ساعد رخ می دهند ولی در صورت هم می تواند ایجاد شود. به طور مشخص توده اورف سفت و گوشتی است و برخلاف ظاهرش حاوی چرک و ترشح نیست. پس از دوره نهفته 5 تا 6 روز ضايعه در انسان به شكل يک پاپول كوچک قرمـز یا کبود و سفت می باشد كـه به تـدريج بـزرگ تـر می شود و پس از مدت کوتاهی دچار ادم شده و تبدیل به پوسچول یا تاول بزرگ می شود که اغلب با خونریزی به داخل آن همراه است. مرکز ضایعه دلمه بسته و با منطقه ای خاکستری یا بنفش مانند احاطه می شود و خارج تر از آن یک حلقه اریتماتو وجود دارد. ممکن است یک ناخوشی زمینه ای نیز وجود داشته باشد.

تشخیص بیماری اورف

معمولا تشخیص بیماری اورف به صورت کلینیکی در افرادی که به نحوی با گوسفند یا بز در تماس هستند، انجام می شود. قطعی شدن تشخیص با نمونه برداری پوست یا بیوپسی، پی سی آر (PCR) و با میکروسکوپ الکترونی انجام پذیر است. یک مورد مشابه توسط ویروس مرتبط دیگری در کارگران شیردوش ایجاد می شود که بنام نودول شیردوش milker’s nodule شناخته می شود.

راه های انتقال این بیماری از دام به انسان

در حیوانات ویروس بیماری که در ضایعات پوستی و دلمه های روی سر یا سم گوسفند یا بز وجود دارد، از طریق خراش و بریدگی ها وارد پوست انسان یا گوسفند دیگر می شود. این ویروس می تواند علاوه بر گوسفندان بیمار در گوسفندانی که از نظر کلینیکی سالم هستند نیز دیده شود. انتقال آن از طریق تماس مستقیم یا از طریق ترشحات دهان و بینی، اشیایی که باعث جمع آوری و انتقال عوامل بیماری زای میکروبی و ویروسی می شوند (مانند لباس، ملافه، پارچه و غیره) صورت گیرد. ویروس اورف در پشم و پوست تقریبا تا یک ماه پس از بهبود ضایعات زنده می ماند. انتقال معمولا از طریق تماس مستقیم پوست زخمی، خراشیده یا بریده با دام صورت می گیرد. بیشتر دامداران، قصاب ها، کارگران کشتارگاه ها، کارگران پشم زنی، کارگران حمل گوشت و کارگران سردخانه ها که در تماس با حیوان هستند، در معرض ابتلا به بیماری اورف هستند. کودکان نیز در صورتی که به بازی در چراگاه یا آغل دام های آلوده مشغول شوند، در معرض ابتلا به این ویروس هستند. در خانم های خانه دار بیشتر در اثر تماس با لاشه گوسفند مخصوصا کله گوسفند مبتلا این بیماری رخ می دهد. این بیماری معمولا از انسان به انسان منتقل نمی شود، اگرچه به صورت نادر گزارش شده است.

شکل 3 راه های انتقال این بیماری از دام به انسان

سیر بیماری اورف در انسان

اين ضايعه غالبـا بـدون هـيچ عارضـه ای بهبود می يابد. اگرچه عفونت ثانويه باكتريال ناشايع نيست. بيماری طی 4 تـا 5 هفتـه بـدون درمان اختصاصی بهبود می يابد.

شیوع بیماری اورف

شيوع این بیماری در ايران در دو مقاله ثبت شـده و ميـزان آن 0/4 درصد و 0/17 درصد گـزارش شده است.

عوارض بیماری اورف

با وجود اين كه بيماری اورف يـک بيمـاری پوسـتی خـود محدودشونده بوده و بدون عارضه سيستميک بهبـود می یابد، گزارش شده كـه در 13-4 درصد مـوارد توانـسته باعـث ایجاد شدن ضایعات اريتم مولتی فورم شود ولی اين كه اورف مـی توانـد باعـث ایجاد اريتم مولتی فورم شود، كاملا مشخص نيست.

شکل 4 ضایعات اریتم مولتی فرم به دنبال اورف

۱۰ تا ۱۴ روز بعد از ایجاد ضایعه اورف، یک راش ثانویه ممکن است اتفاق بیفتد که اریتم مولتی فرم نام دارد. اریتم مولتی فرم به شکل دانه های برجسته یا مسطح قرمز در دست ها و پاها، ساعد، ساق پا و صورت رخ می دهد. گاه ممکن است لنفانژیت و التهاب در غدد لنفاوی آرنج و زیر بغل رخ دهد. ممکن است تب خفیفی وجود داشته باشد. همچنین امکان عفونـت ثانويـه باكتريـال و ضايعات گسترده پاپولووزيكولار وجود دارد. بیمارانی که دچار ضعف سیستم ایمنی هستند، ممکن است دچار ضایعات غیرمعمول و بزرگ شوند. ندرتا ممکن است تاول های ریزی سرتاسر بدن ایجاد گردد که مطرح کننده انتشار این ویروس از طریق گردش خون است و خودبه خود طی چند هفته بهبود می یابد.

شکل 5 عوارض بیماری اورف

درمان بیماری اورف

معمولا ضایعات اورف در انسان پس از چند هفته بدون اسکار بهبود می یابد لذا اکثر موارد نیاز به هیچ درمانی ندارد. درمان اورف شامل جلـوگيری از ايجـاد عفونـت ثانويـه باكتريال و استفاده از آنتی سپتيک های موضعی است. ممکن است عفونت باکتریایی ثانویه ایجاد شود که باید به طور مناسب درمان شود. بعضی موارد پایدار با سیدوفویر درمان شده است. اخيرا كرم Cidofovir و Cryotherapy هم با موفقيت همراه بوده انـد ولی جراحی و استروئيدهای سيـستميک معمـولا توصـيه نمی شوند.

راه های پیشگیری از اورف

تماس با دام یا فرآورده های گوشتی آلوده می تواند خطر ابتلا به بیماری ORF را به همراه داشته باشد بنابراین به افراد توصیه می شود هنگام ذبح دام و پاک کردن فرآورده های گوشتی از پوست خود به خوبی محافظت کنند.

• هنگام ذبح دام از دستکش، پیش بند و عینک محافظت شونده استفاده کنند چون که تماس با دام یا فرآورده های گوشتی آلوده می تواند خطر بیماری ORF (اورف) را به همراه داشته باشد.
• این بیماری ممکن است حتی هنگام پاک کردن گوشت نیز افراد را در معرض خطر قرار دهد، بنابراین تاکید می شود افراد از زمان تماس با دام تا پاک کردن گوشت (مخصوصا کله پاچه) و اتمام کار از پوست خود به خوبی محافظت کنند.
• این بیماری مشترک بین انسان و دام می باشد و واکسینه کردن دام ها در پیش گیری از این بیماری موثر است.
• همچنین تاکید می شود افراد پس از ذبح دام و پاک کردن گوشت دست ها و نقاطی که با دام تماس داشته را به خوبی با آب و صابون شست وشو دهند زیرا در مواردی باقی ماندن آثار خون و ترشحات دام نیز می تواند خطراتی برای افراد به همراه داشته باشد.