آشنايي با سنگهای ادراری و روش های پيشگيری و درمان آنها

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

سنگ های سیستم ادراری از جنس مواد داخل ادرار تشکیل شده اند و محل ایجاد آن ها نیز ممکن است هر جایی از مجرای کلیه تا مثانه را شامل شود. اندازه و تعداد سنگ های سیستم ادرار منفاوت است و ممکن است اندازه ی آنها کوچک یا بزرگ و در تعداد کم یا زیاد باشند. منشا تشکیل این سنگ ها در نتیجه ی عملکرد کلیه است که خون را تصفیه و مواد زائد آن را جدا و دفع می کند.

گاهی به دلیل نقص در سیستم دفعی بدن این مواد زائد به درستی دفع نشده و تجمع آنها سنگ های کلیوی را می سازند. سنگ های کلیوی در مردان ۳ برابر زنان احتمال تشکیل دارند. جنس و نوع سنگ های کلیوی متفاوت است اما اغلب آنها از جنس کلسیم هستند. برخی از این سنگهای کلسیمی به دلیل بالابودن مقدار ماده ای به نام اگزالات تشکیل می شوند که میل ترکیبی بالایی با کلسیم داشته و به راحتی سنگ کلیه را ایجاد می کند. سنگ های سیستم ادراری بیشتر در مردان بالای 50 سال شایع است و شایع ترین علائم آن تغییر رنگ ادرار و درد هنگام ادرارکردن را شامل می شود. همچنین وجود خون در ادرار نیز می تواند به دلیل سنگ سیستم ادراری باشد.

انواع سنگ های سیستم ادراری

سنگ های کلسیمی:

همانطور که اشاره گردید بیشتر سنگ های مجاری ادراری از اجنس سنگ های کلسیمی بوده و ساختار آنها اگزالات کلسیم است. اگزالات در اسفناج، ریواس، قهوه، شکلات و گوجه فرنگی وجود دارد. سیترات ماده ای است که مانع تشکیل سنگ می شود و زمانی که حجم آن در ادرار کم باشد احتمال ایجاد سنگ کلسیمی بالا خواهدبود. سایر دلایل ایجاد سنگ کلسیمی شامل حجم پایین ادرار، بالابودن غلظت کلسیم در ادرار، بالابودن غلظت اگزالات در ادرار، افزایش سطح اسیداکریک خون فرد، بالابودن میزان هورمون های پارانیروئیدی، جراحی های چاقی، بیماری ها و مشکلات کلیوی، بیماری های التهابی روده و ... اشاره کرد.

سنگ های اسیداوریکی:

دلیل ایجاد این نوع سنگ ها بالابودن میزان اسیداوریک در ادرار است و در نتیجه ی کم آبی بدن ایجاد می شود. مثلا زمانی که در یک روز گرم فرد فعالیت شدیدی انجام می دهد و یا هنگام تب کردن، احتمال تشکیل این نوع سنگ ها بالا می رود. در افراد مبتلا به بیماری نقرس نیز این سنگ ها به وفور مشاهده می شوند. صدف، ماهی، گوشت و قارچ از جمله ی مواد غذایی هستند که احتمال ایجاد این نوع سنگ ها را افزایش می دهند.

سنگ های استراوایتی:

این نوع سنگ ها در افرادی که برای مدت طولانی از سوند مثانه استفاده می کنند شایع تر است. این نوع سنگ ها که سنگ های ناشی از عفونت نیز نام دارند به دنبال عفونت ایجاد می گردند و حاوی منیزیوم آمونیوم فسفات و کلسیم فسفات هستند و در خانم ها شیوع بیشتری نسبت به آقایان دارند. به دلیل اینکه میزان بروز عفونت امروزه به شدت کاهش یافته است، بروز این نوع سنگ نیز کاهش یافته است.

سنگ های سیستئنی:

این نوع سنگ ها که به ندرت ایجاد می شوند در برخی بیماری های مادرزادی که کلیه ها به دلیل نقص عملکردی، ماده ای به نام سیتین را بیش از اندازه دفع می کنند ایجاد می شود. برای این حالت عملا مهارکننده ای برای جلوگیری از ایجاد سنگ وجود ندارد و توصیه ی اصلی برای پیشگیری، مصرف بیش از حد مایعات است.

سنگ های دارویی:

برخی از داروها نیز در صورتی که بیش از اندازه مصرف شوند یا کلیه ها توان کافی برای دفع آنها را نداشته باشند، می توانند در سیستم ادراری ایجاد سنگ کنند. از جمله ی این داروها می توان به ویتامین های دی و ث، مکمل های کلسیمی، داروهای مسهل، برخی داروهای ضد صرع مانند استازولامید و توپیرامات و برخی داروهای خلط آور مانند تریامترن، سولفادیازین، آفدیرین و سودوآفدیرین اشاره کرد.

راه های پیشگیری از ایجاد سنگ سیستم ادراری

بهترین راه پیشگیری از ایجاد این نوع سنگ ها، نوشیدن مایعات فراوان است. آبمیوه های حاوی سیترات نیز خطر ایجاد سنگ های سیستم ادراری را کاهش می دهند. مطالعات اخیر نشان می دهند که آب پرتقال بیش از آب هر میوه ای در پیشگیری از تشکیل سنگ سیستم ادراری موثر است.دفع ادرار به حالت نشسته نیز به دلیل تخلیه ی بهتر مثانه خطر ایجاد سنگ هاس سیستم ادراری را کاهش می دهد.