برای بررسی کلیه انجام سونوگرافی لازم است یا رادیولوژی؟

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

سونوگرافی کلیه یکی از راه‌های تشخیصی برای ارزیابی سلامت این اندام‌های بدن می‌باشد. سونوگرافی، یک روش تشخیصی و تصویربرداری است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای دیدن اندام‌های داخلی استفاده می‌کند. این روش تشخیصی، امواج صوتی را که از طریق گوش انسان قابل شنیدن نیست از طریق بافت‌ها به داخل بدن ارسال می‌کند، سپس پژواک‌ها ضبط‌شده و به تصاویری از ساختارهای داخل بدن تبدیل می‌شوند.

رادیولوژی یکی از پرکاربردترین روش‌ در علم پزشکی است که با تصویربرداری از بدن انسان با استفاده از تابش طیف امواج الکترومغناطیس به محل مورد نظر، منجر به تشخیص بیماری می‌شود. هدف علم رادیولوژی تشخیص مشکلات داخلی و جلوگیری از عود بیماری و درمان آن است. یکی از انواع مختلف رادیولوژی، رادیولوژی از مجاری ادراری می باشد که به صورت تخصصی در این مطلب بررسی خواهد شد. پرتو مورد استفاده در رادیولوژی به راحتی از هر ماده و سلول بدن عبور کرده و تصویری با وضوح و کیفیت را بر روی نمایشگر نشان خواهد داد.

کاربرد سونوگرافی کلیه

از سونوگرافی ممکن است برای ارزیابی اندازه، موقعیت و شکل کلیه‌ها و همچنین ساختارهای مربوطه نظیر حالب و مثانه استفاده شود و می‌توان با آن تومور، کیست، آبسه، انسداد و عفونت در درون یا اطراف کلیه را شناسایی کرد. وجود سنگ کلیه و یا حالب نیز ممکن است با سونوگرافی تشخیص داده شود.

سونوگرافی ممکن است برای کمک به قرار دادن سوزن‌هایی که برای انواع بیوپسی (برداشت نمونه بافتی) از کلیه‌ها استفاده شده، تخلیه مایعات از کیست یا آبسه و یا قرار دادن لوله تخلیه، استفاده شود. همچنین این روش ممکن است برای تعیین جریان خون از طریق شریان‌ها ورگه‌ای کلیوی استفاده شود.پس از پیوند کلیه، برای ارزیابی کلیه‌ی پیوند زده شده، می‌توان از سونوگرافی استفاده کرد.دلایل دیگری نیز می‌تواند برای آنکه پزشک شما سونوگرافی کلیه تجویز کند، وجود داشته باشد.

کاربرد رادیولوژی کلیه

رادیولوژی به رادیولوژیست کمک می‌کند تا اختلالات و ناهنجاری‌های سیستم ادراری را بررسی کند از جمله بررسی چگونگی و سرعت و نحوه دفع و انتقال مایعات را در بدن بیمار نشان می‌دهد.
این روش برای کمک به تشخیص علائمی نظیر رؤیت خود در ادرار یا درد در پهلوها (کلیه‌ها) به کار می‌رود.
این روش همچنین به رادیولوژیست کمک می‌کند تا مشکلات شایع مجاری ادراری را تشخیص دهد نظیر:

• شناسایی اندازه، شکل و عملکرد غیرطبیعی کلیه‌ها
• مشاهده سرعت و کفایت سیستم ادراری بیمار در قابلیت دفع
• سنگ کلیه
• بزرگی پروستات
• تومورها یا توده‌های کلیه، حالب‌‌ها و مثانه
• تأثیرات جراحی بر دستگاه دفع ادرار
• مشکلات مادرزادی سیستم ادراری

نحوه انجام سونوگرافی کلیه

سونوگرافی کلیه ممکن است به صورت سرپایی یا به عنوان بخشی از روند نگهداری شما در بیمارستان انجام پذیرد. اگرچه هر مرکز ممکن است پروتکل‌های مختلفی داشته باشد اما انجام سونوگرافی درکل از این روند پیروی می‌کند:

1. در صورتی که بخواهند تا لباس‌های خود را درآورید، به شما گان پزشکی برای پوشیدن می‌دهند.
2. روی تخت معاینه و به شکم دراز می‌کشید.
3. روی ناحیه‌ای که قرار است معاینه روی آن انجام شود، ژل اولتراسوند زده می‌شود.
4. با استفاده از مبدل، دستگاهی که امواج مافوق صوت از خود ساطع می‌کند، امواج به داخل بدن ارسال می‌شوند.
5. صدا با برخورد به ساختار درون بدن بازتاب شده و دستگاه سونوگرافی اطلاعات آن را تجزیه و تحلیل می‌کند.
6. دستگاه اولتراسوند بر روی مانتیور تصاویر ایجاد کرده و این تصاویر به صورت دیجیتالی ذخیره می‌شوند.
7. اگر سونوگرافی مثانه انجام شود، ممکن است از شما بخواهند تا پس از اسکن، مثانه‌ی خود را خالی کنید و اسکن اضافی از مثانه‌ی خالی انجام شود.

نحوه انجام رادیولوژی از مجاری ادراری (IVP)

Intra venous pyelography که به اختصار به صورت IVP نشان می‌دهند؛ یک تست رادیولوژی از کلیه‌ها، مثانه و مجاری ادراری می‌باشد. در رادیولوژی از مجاری ادراری (IVP)، ماده حاجب که دارای ید است را به صورت وریدی وارد بدن بیمار می‌کنند. این ماده وارد جریان خون شده و سپس در سیستم ادراری قرار می‌گیرد. تشخیص سنگ کلیه، بزرگی پروستات، تومورها و توده‌های کلیه و مثانه، مشکلات مادرزادی و تأثیرات جراحی به کمک روش رادیولوژی از مجاری ادراری (IVP) قابل تشخیص است. همچنین نحوه دفع و سرعت انتقال مایعات در بدن توسط رادیولوژی از مجاری ادراری (IVP) تعیین می‌شود.

مزایای سونوگرافی کلیه

• عدم استفاده از اشعه ایکس در این روش تصویربرداری باعث می‌شود که بیمار از مضرات احتمالی اشعه ایکس در امان باشد.
• این روش قابل تکرار است.
• نسبت به سایر روش‌ها کم هزینه‌ تر است.
• با استفاده از این روش، اطلاعات آناتومیک خوبی در مدت زمان کوتاه از کلیه‌ها به دست می‌آید.
• در این روش تصویربرداری به مواد کنتراست زای درون وریدی نیازی نیست.
• در زنان باردار بهترین روش تشخیص و شناسایی محسوب می‌شود.

معایب سونوگرافی کلیه

• در این روش تصویربرداری حتماً نیاز به پر بودن مثانه است.
• در رابطه با رسوبات یا سنگ‌های مجاری ادراری تصاویر تهیه شده از کیفیت پایینی برخوردار هستند.
• ارزیابی از عملکرد کلیه ارائه نمی‌شود.

عوارض سونوگرافی کلیه

این نوع سونوگرافی بدون استفاده از تابش اشعه انجام می شود و به هیچ‌ وجه ناراحتی در فرد ایجاد نمی‌کند؛ اما امکان خطر به دلیل برخی شرایط نیز وجود دارد. پس بهتر است قبل از اینکه می‌خواهید سونوگرافی انجام دهید پزشک خود را در رابطه هرگونه بیماری و نگرانی که دارید و هر دارویی که مصرف می‌نمایید مطلع سازید

مزایای رادیولوژی کلیه

1-تشخیص رابطه آناتومیک سیستم دفع ادرار با رسوبات آهکی
2-اثبات وجود یا عدم وجود انسداد مجاری ادراری
3-دید خوب از سیستم دفع ادرار
4-توانایی تشخیص سنگ‌های اسید اوریک
5-توانایی ارزش‌ گذاری کلیه سمت مخالف
6-پس از بررسی، هیچ‌گونه اشعه‌ای در بدن باقی نمی‌ماند.
7-ماده حاجب به سادگی دفع می‌شود.

عوارض رادیولوژی کلیه

در موارد بسیار نادری ممکن است در اثر قرار گرفتن در برابر تشعشعات شدید، فرد بیمار به سرطان مبتلا شود. همچنین در بعضی بیماران ممکن است مواد کنتراست یونی باعث برخی واکنش‌ها در بدن شوند که نیازمند به درمان باشد؛ اما به‌طورکلی در اغلب موارد مزایای انجام IVP بیشتر از مضرات آن می‌باشد.

موقع تزریق ماده‌ی کنتراست یونی ممکن است احساس گرما، سوزش و خارش به بیمار دست دهد و یک مزه‌ی فلزی در دهان خود حس کند. این اثرات موقت هستند و معمولاً بعد از یک تا دو دقیقه از بین می‌روند. در موارد نادری ممکن است بیمار دچار حساسیت، تنگی نفس و یا به وجود آمدن تورمی در گلو یا سایر قسمت‌های بدن شود که باید سریع در دست درمان قرار گیرند.

معايب رادیولوژی کلیه

1-ناديده گرفته شدن سنگ‌های كوچك
2-حركت سنگ‌ها منجر به ادم يا ورم در (UVJ) مجاري ادراري می‌شود و در اين فيلم ممكن است سنگ ساكن به نظر برسد.
3-تابش اشعه يونيزه شده
4-كيفيت مطالعه ممكن است با عواملي نظير قولنج روده باريك، خطاي تكنيسين و... كاسته شود.
5-خستگي و ناراحتي ايجاد شده در اثر فيلم گرفتن متوالي و طولاني
6-اگر IVP براي سنگ‌های مسدودکننده منفي باشد، ممكن است منجر به تشخيص علل ديگر خارج از مجاري ادراري براي دردهاي تيز پهلو نشود.
7-حساسیت‌های مـربـوط بـه مـاده كنتـراسـت زاي درون وريـدي (واکنش‌های نامطلوب شامل خارش، ضعف كليوي)
8-براي افراد با كليه ضعيف نمی‌توان از آن استفاده كرد.

تفاوت رادیولوژی با سونوگرافی این است که در سونوگرافی از اشعه ایکس استفاده نمی‌شود؛ اما در رادیولوژی یا رادیوگرافی از اشعه ایکس استفاده می‌شود. از رادیولوژی برای تصویربرداری از قسمت‌های سخت بدن استفاده می‌شود و سونوگرافی برای بافت های نرم مثل کلیه و مثانه کاربرد دارد، بنابراین با توجه به مواردی که ذکر شد، سونوگرافی جهت بررسی کلیه لازم است و روش مناسب‌تری می‌باشد.