درمان آرتروز زانو در کلینیک درد چگونه است؟

دکتر علی نقره کار [ متخصص درد ]آدرس وب سایت : www.dr-noghrekar.ir
آدرس مطب : تهران، میدان آرژانتین، ابتدای خیابان الوند، ساختمان مرکزی پزشکان،طبقه اول تلفن مطب : 88670088 - 021

زانو به عنوان بزرگ‌ترین مفصل بدن شناخته می‌‌‌شود که در طی فعالیت‌‌های روزانه بخش عمد‌های از وزن بدن را تحمل می‌کند. این مفصل از چندین استخوان، چندین رباط، چندین تاندون و همچنین ساختار‌‌های منعطف و در عین حال مستحکمی ‌به نام عضروف تشکیل شده‌است. در صورتی که استخوان‌‌ها در طی فعالیت شدید، تکرارشونده و آسیب‌زا بر روی مفصل‌‌ها فشار ایجاد کنند موجب ساییدگی غضروف‌‌ های سر استخوان‌‌ها شده و آرتروز زانو ایجاد می‌‌‌شود.

دلایل ایجاد آرتروز زانو چیست؟

همانگونه که اشاره شد، در صورتی که فشار بیش از اندازه‌ای بر غضروف‌ های زانو وارد ‌‌شود می‌ تواند باعث ساییدگی و پارگی آن‌ها شده و در نهایت آرتروز زانو را ایجاد کند. از جمله دلایل ایجاد آرتروز زانو می‌ توان به موارد زیر اشاره کرد:

• افزایش سن: با افزایش سن، میزان آسیب‌‌های وارد بر غضروف نیز به صورت تجمعی افزایش می‌یابد. حدود ۸۰ درصد افراد نزدیک به ۶۵ سال علائم آرتروز زانو را بروز می‌دهند. همچنین با افزایش سن، سلول‌‌های بدن توانایی ترمیم خود را از دست می‌د‌‌هند که امکان ترمیم بافت‌های زانو نیز در نتیجه‌ ی آن کاهش می‌یابد.
• چاقی و اضافه وزن: هر چه میزان نیروی واردشده بر ساختار‌های مختلف زانو از جمله غضروف‌ها بیشتر باشد احتمال آسیب و پارگی آن ساختار‌‌ها نیز بیشتر است. به ازای هر یک کیلو اضافه وزن، ۳ تا ۴ کیلو نیروی بیشتری بر زانو وارد می‌‌شود.
• توارث و سابقه‌ی خانوادگی: برخی بدشکلی‌‌های استخوان که به صورت توارثی از والدین به فرزندان منتقل می‌شوند احتمال ایجاد آرتروز زانو را افزایش می‌دهند.
• جنسیت: از سن ۵۵ سالگی به بالا، احتمال ایجاد آرتروز زانو در زنان بیشتر از مردان است.
• آسیب‌‌های ناشی از فشار‌‌های تکرارشونده: در صورتی که شغل افراد به‌گونه‌ای باشد که فشار زیادی را بر مفاصل مختلف بدن از جمله زانو وارد کند می‌توانند پس از چندین سال منجر به ایجاد آرتروز زانو ‌‌شوند. این شغل‌‌ها نیاز به زانوزدن و بلند کردن اجسام سنگین دارد که فشار زیادی را بر زانو وارد می‌کند.
• ورزشکاران: ورزشکارانی که به صورت حرفه‌ای در ورزش‌‌هایی مانند فوتبال، تنیس یا دو استقامت شرکت می‌کنند احتمال بالاتری را برای بروز آرتروز زانو دارند. باید توجه داشت که ورزش ملایم نه تنها برای زانو‌‌ها مضر نیست بلکه می‌تواند تضمینی برای جلوگیری از آرتروز زانو در پیری باشد. نکته‌ای که باید توجه کرد این است که ورزش‌‌های انتخابی باید مناسب با شرایط بدن باشند و فشار زیادی بر زانو وارد نکنند.
• بیماری‌‌ها: برخی بیماری‌‌ها وجود دارند احتمال آرتروز زانو را را بالا می‌برند. از جمله‌ی این بیماری‌‌ها می‌توان به روماتیسم مفصلی و مشکلات متابولیکی همچون ترشح بیش از اندازه هورمون رشد اشاره کرد.
• شکل پا: وجود پای پرانتزی یا ضربدری باعث عدم تعادل در نیروی واردشده بر مفصل زانو می‌شوند. این عدم تعادل در نیروی وارد شده بر غضروف زانو باعث خوردگی بیشتر قسمتی از آن خوا‌‌هدشد که نیروی بیشتری بر آن وارد می‌‌‌شود.
• ضعف عضلات پا: عضلات پا می‌توانند نیروی وارد بر مفصل زانو را کاهش د‌‌هند. در صورتی که عضلات پا از جمله عضله چهار سر ران ضعیف باشد نیروی واردشده بر زانو نیز افزایش پیدا می‌کند که به تدریج باعث خوردگی مفصل زانو می‌‌شود.

علائم آرتروز زانو شامل چه مواردی است؟

• درد در زانو که هنگام فعالیت افزایش می‌یابد و در هنگام استراحت کمی‌ از شدت آن کاسته می‌‌‌شود
• تورم و بادکردگی زانو
• احساس گرما در مفصل زانو
• سفتی در زانو ازجمله پس از مدتی نداشتن فعالیت مانند هنگامی‌ که فرد از خواب برمی‌خیزد.
• کاهش باز‌ه‌ی حرکتی زانو
• صدادارشدن زانو

درمان آرتروز زانو در کلینیک درد چگونه است؟

روش‌‌های درمانی مختلفی برای درمان آرتروز زانو وجود دارند که بسته به شدت آسیب و وضعیت سلامتی فرد انتخاب می‌‌‌شوند. مهم‌ترین روش‌‌های درمانی یا التیام‌بخش شامل موارد زیر هستند:

افزایش فعالیت‌‌های بدنی:

انجام برخی ورزش‌‌های تقویت‌ کننده که موجب تقویت عضلات چهارسر ران می‌شوند می‌توانند مقدار نیروی وارده بر زانو را کاهش د‌‌هند.

کاهش وزن:

همانگونه که اشاره شد هر چه میزان وزن بدن بیشتر باشد نیروی وارد بر زانو نیز بیشتر است. با کاهش وزن می‌توان از نیروی وارد بر زانو کاسته و میزان درد آن را نیز کاهش داد.

استفاده از ابزار‌های کمکی:

زانوبند طبی می‌تواند با کنترل نیروی وارد بر زانو، از آسیب‌‌های بیشتر آن پیشگیری کند. استفاده از عصا یا واکر نیز می‌تواند نیروی وارده بر مفصل زانو را کاهش د‌‌هد و از درد آن بکا‌‌هد. در افرادی که دارای پای پرانتزی یا ضربدری هستند استفاده از کفش‌های مخصوص توصیه می‌‌‌شود. این کفش‌‌ها می‌توانند از تمرکز نیروی وزن به صورت نامتوازن بر روی یک قسمت از زانو جلوگیری کنند.

درمان‌‌های دارویی:

استفاده از دارو‌های مسکن و ضد التهاب می‌تواند با کنترل درد و التهاب زانو عملکرد بهتری را در زانو ایجاد کند. دارو‌های استفاده شده باید زیر نظر پزشک متخصص و با توجه به شرایط و میزان آسیب زانو باشند.

تزریق‌‌های درون مفصلی:

در افرادی که به درد شدید زانو یا التهاب مفاصل مبتلا هستند دارو‌هایی به داخل مفصل تزریق می‌شوند که موجب کاهش درد بصورت کوتاه‌مدت می‌شوند.این دارو‌ها معمولا شامل کورتیکواستروئید‌ها هستند. با توجه به اینکه این روش درمانی بصورت موقت تاثیرگذار است برای برخی افراد لازم است تا چندین بار در سال تکرار ‌‌شود. همچنین باید به این نکته نیز توجه داشت که تکرار بیش از 4 بار در سال می‌تواند تاثیر منفی بر مفصل زانو داشته‌باشد.

پرولوتراپی (Prolotherapy):

این روش درمانی یک روش درمانی وابسته به تزریق است که برای درمان درد‌های مزمن اسکلتی-عضلانی مانند آرتروز زانو به کار می‌رود. مکانیسم عملکرد این روش مشخص نیست اما فرضیات موجود بیان می‌کنند که در طی تزریق، تحریکی در بافت‌‌های آسیب‌دیده ایجاد می‌‌‌شوند که می‌تواند پیام ترمیم بافتی را فعال کند. معمول‌ترین ماد‌ه‌ای که برای تزریق در این روش استفاده می‌‌‌شود دکستروز‌‌هایپرتونیک است.

شستشوی تخلیه‌ای زانو:

گاهی اوقات بافت‌‌ها یا سایر اجزای باقی‌مانده‌ی بافتی در محل مفصل زانو حضور دارند که باعث التهاب مفاصل زانو می‌شوند. در این حالت می‌توان با استفاده از بی‌حسی موضعی و محلول شستشو که معمولاً محلول نمک معمولی است این واسطه‌‌های التهابی را از مفصل جدا کرده و التهاب را سرکوب کرد.

سلول‌‌های بنیادی:

امروز تزریق سلول های بنیادی نقش بسیار مهمی در ترمیم آسیب‌های بافتی مختلف، از جمله آسیب‌های نخاعی و سایر مشکلات بافتی ایفا می‌کند. آرتروز زانو نیز به عنوان یک بیماری شایع از این روش درمانی بهره‌مند شده است. سلول‌های بنیادی که در مغز استخوان انسان‌ها تولید می‌شوند، قادرند تحت تاثیر پیام‌های بیوشیمیایی خاص به سلول‌های تخصصی با عملکرد ویژه تبدیل شوند. با این حال، باید توجه داشت که این روش درمانی هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد و به دلیل نداشتن پروتکل درمانی استاندارد و مشخص، و همچنین عدم اطمینان کامل از ایمنی و اثربخشی آن، برخی پزشکان استفاده از این روش را توصیه نمی‌کنند.

فرکانس رادیویی پالس‌دار (PRF):

این روش درمانی ابتدا برای درمان درد‌های مزمن، تخریب تومور‌ها و از بین‌بردن رگ‌‌های خونی با ساختار نامناسب به کار گرفته می‌شد. در این روش ابتدا نوک یک الکترود به دمای بالا (70 تا 90 درجه سلسیوس) می‌رسد. سپس این الکترود به تخریب سلول‌‌های عصبی انتقال‌دهنده‌ی درد در درمان درد‌های مزمن به کار می‌رود. به تازگی و در سال 2006 میلادی مشخص شد که روش PRF می‌تواند درد‌ها و ناراحتی‌‌های ناشی از آسیب مفاصل را نیز التیام بخشد.

آرتروسکوپی:

آرتروسکوپی یک روش جراحی کمتر تهاجمی است که به پزشک اجازه می‌د‌‌هد تا مفصل زانو را بدون برش‌‌های بزرگ بر روی پوست و بافت‌های زانو مشا‌‌هده کند. در این حالت به وسیله برش‌‌های کوچکی که در روی پوست زانو ایجاد می‌‌شوند دوربین‌‌های کوچک به داخل زانو وارد می‌‌‌شوند که می‌توانند محل آسیب‌‌های مفصل زانو را به پزشک نشان دهند. پس از بررسی نوع آسیب می‌توان به‌وسیله‌ی ابزار‌های کوچکی ازطریق شکاف‌های کوچک دیگری که بر روی پوست ایجاد می‌‌‌شوند به ترمیم آسیب‌های موجود در مفصل پرداخت. این روش برای درمان پارگی منیسک زانو، ترمیم رباط زانو، از بین‌بردن بافت سینوویال ملتهب، ترمیم مشکلات کشکک زانو و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جراحی:

در صورتی که روش‌‌های درمانی غیرتهاجمی یا کمتر تهاجمی ‌در درمان درد آرتروز زانو موثر نباشند از جراحی‌های تهاجمی زانو برای درمان آرتروز زانو استفاده می‌‌‌شوند. انواع مختلفی از جراحی‌‌های زانو با توجه به میزان و نوع آسیب زانو وجود دارند که مهم‌ترین آن‌ها جراحی تعویض کامل مفصل زانو، جراحی تعویض جزئی مفصل زانو و آرتروپلاستی را شامل می‌‌‌شوند.