اختلالات مادرزادی حالب چه هستند؟

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

حالب نیز مانند دیگر ارگان های بدن می تواند دچار ناهنجاری های مادرزادی شود . در این مقاله به بررسی چند مورد از این ناهنجاری ها می پردازیم .

حالب دوگانه

در این ناهنجاری ، دو حالب از کلیه فرد جدا می شود و ممکن است این دو حالب تا مثانه ادامه پیدا کنند و یا در میانه راه به هم بپیوندند و در نهایت یک حالب به مثانه وارد شود . در مواردی که حالب ها در میانه راه به هم متصل می شوند فرد ممکن است هیچ علامتی نداشته باشد و به صورت اتفاقی در سونو یا سی تی اسکن تشخیص داده شود و نیاز به درمان ندارد اما در مواردی که هر دو حالب جداگانه به مثانه متصل می شوند بسته به محل ورود حالب ها به مثانه فرد ممکن است با درد پهلو ، عفونت ادراری ، بی اختیاری ادرار و نارسایی قسمتی از کلیه مراجعه کند که معمولا برای این بیماران درمان جراحی انجام می شود .

هیچ علت شناخته شده ای برای این نقص مادرزادی وجود ندارد . این حالب اضافی فقط در یکی از کلیه ها به وجود می آید . حالب دوشاخه هم در نوزادان پسر و هم دختر اتفاق می افتد ، اما معمولا در دختران شیوع بیشتری دارد . همچنین هنوز ثابت نشده است که عاملی در دوران بارداری باعث بروز این عارضه شود . حالب دوگانه به عنوان یک عارضه ارثی شناخته می شود ( یعنی از والدین به فرزندان منتقل می شود ) . اگر شما در زمان نوزادی با مشکل حالب دوگانه مواجه بوده اید ، هر یک از فرزندان شما نیز به احتمال ۵۰ درصد ممکن است به این عارضه مبتلا شوند .

ریفلاکس ادرار

ریفلاکس ادراری عبارت است از برگشت ادرار از مثانه به حالب در حین پر شدن مثانه . ادرار پس از تولید شدن در کلیه توسط لوله هایی به نام حالب به مثانه منتقل و در آنجا تا هنگام دفع ، ذخیره می شود . در حالت طبیعی دریچه یک طرفه ای در محل اتصال حالب به مثانه جلوی برگشت ادرار را می گیرد . اگر این دریچه به درستی عمل نکند ؛ ادرار به داخل کلیه ها و حالب پس زده می شود و می تواند میکروب ها را از مثانه به کلیه برده و سبب عفونت کلیه شود .

لازم به ذکر است عفونت کلیه به ویژه در کودکان اگر سریع درمان نشود می تواند آسیب های جبران ناپذیری به کلیه زده و حتی سبب از کار افتادن کلیه و یا ایجاد فشار خون شود . هدف از درمان ریفلاکس نیز حفظ عملکرد کلیه از طریق جلوگیری ازعفونت ادراری است . عفونت ادراری همراه با تب ، شایع ترین تظاهر ریفلاکس ادرار است . گاهی ریفلاکس درتمام طول عمر فرد هیچ تظاهری پیدا نمی کند و تشخیص داده نمی شود . ریفلاکس با انجام عکس رنگی مثانه ( VCUG ) تشخیص داده می شود .

برگشت ادرار در بسیاری موارد به صورت خود به خود بهبود می یابد و تنها کاری که متخصص کلیه باید انجام دهد ؛ تجویز آنتی بیوتیک برای جلوگیری از بروز عفونت است . برای اجتناب از جراحی غیر ضروری ، جراح باید تجربه کافی داشته باشد تا بتواند بیمارانی را که در خطر عود عفونت هستند از آنهایی که احتمالا نیاز به جراحی نخواهند داشت تشخیص دهد . اگر با وجود تجویز آنتی بیوتیک باز هم فرد دچار عفونت شود ؛ نیاز به عمل جراحی خواهد بود .

اورتروسل

اورتروسل یک نقص مادرزادی است که کلیه ها ، حالب و مثانه را به خود درگیر می کند . در اورتروسل ، بخشی از حالب که به مثانه نزدیک است همچون یک بالون متورم می شود . همچنین ، دهانه ورودی حالب اغلب بسیار کوچک بوده و می تواند سبب انسداد جریان ادرار شود . این انسداد می تواند بر عملکرد و سلامت بخش مبتلای کلیه تاثیرگذار باشد .

درد کمر یا پهلو ، عفونت مجاری ادرار ، تب ، ادرار دردناک ، بوی چرک مانند ادرار ، درد شکمی ، وجود خون در ادرار ( هماچوری ) و تکرر ادرار از علائمی هستند که ممکن است برخی افراد مبتلا تجربه کنند . ولی به طور کلی اورتروسل معمولا علائمی را به همراه ندارد .

درمان اورتروسل بر اساس سن بیمار ، محل ابتلا در کلیه و وجود رفلاکس ادرار به کلیه ها انجام می شود . در برخی موارد ، بیش از یک فرایند درمانی نیاز است . امکان دارد در موارد غیر معمول پایش و عدم انجام فرایند های درمانی پیشنهاد شود .

حالب اکتوپیک یا نابجا

وقتی محل اتصال حالب به محل طبیعی خود یعنی مثانه نباشد به آن حالب اکتوپیک یا نابجاگفته می شود . یعنی حالب به جایی خارج از مثانه وصل می شود. در پسران معمولا حالب نابجا به مجرای خروجی ادرار ( لوله ای که ادرار را از مثانه به خارج از بدن هدایت می کند) جایی نزدیک به پروستات وصل می شود و در دختران به دستگاه تولید مثل و یا به مجرای خروجی ادرار وصل می شود. حالب نابجا یا اکتوپیک اغلب با کلیه دوگانه همراه است یعنی دو حالب وجود دارد یکی به محل طبیعی و دیگری به صورت نابجا وصل یا تخلیه می شود. درمان حالب نابجا اغلب به صورت جراحی است .

مگااورتر

این ناهنجاری ناشی از انسداد در محل اتصال حالب به مثانه می باشد . این ناهنجاری در پسر ها ۴ برابر شایع تر بوده و حالب چپ بیشتر از راست گرفتار می شود . علائم آن غیراختصاصی و شامل هماچوری ، عفونت ، تب ، درد شکمی می باشد . در بیماران بدون علامت ، یک دوره تحت نظر قرار دادن مفید است ، چرا که حدود نیمی از بیماران به طور خود به خودی بهبودی پیدا می کنند .