به موازات پیرشدن و با افزایش سن، غضروف ها هم دچار فرسودگی و پیری می شوند. غضروف های زانو هم که بین ران و ساق پا قرار گرفته اند از این قاعده مستثنی نیستند و دچار فرسودگی می شوند که به آن آرتروز زانو گفته می شود. ساییدگی مفصل زانو یکی از رایج ترین بیماری های زانو و از شایع ترین اشکال آرتروز است.از ویژگی های اصلی آرتروز زانو از بین رفتن پیشرونده غضروف مفصلی است. غضروف مفصلی ماده ای ژلاتینی است که بین دو استخوان وجود دارد.با این وجود آرتروز و ساییدگی مفصل زانو تنها بیماری بافت غضروفی مفصل نبوده و کل ساختار زانو و پس از آن همه بافت ها شامل استخوان زیر این غضروف، منیسک ها ، رباط ها و قسمت عصبی- عضلانی غضروف نیز درگیر می شوند.

درجات آرتروز زانو:

آرتروز زانو بر اساس معاینه و عکس ساده و سایر آزمایشات به 4درجه تقسیم می شود که درجه آخر آن (شماره 4) قابل درمان با درمان های طبی نیست و لزوما باید با جراحی، مفصل تعویض شود. اما عمدتا بیماران در درجه 2 یا 3 آرتروز زانو قرار دارند و درمان های جدید طب فیزیکی بسیار کمک کننده است. چنانچه بیمار در مراحل ابتدایی ابتلا مراجعه نماید، مرحله درمان راحت تر و سریع تر انجام می شود.

علل آرتروز و ساییدگی زانو:

• ژنتیک فرد
• بالا رفتن سن و سال
• ضربه های شدید و استفاده زیاد از مفصل زانو
• پارگی کامل رباط ACL و آسیب منیسک
• چاقی

علائم آرتروز زانو:

• بیماران آرتروز، زانو درد خود را به صورت دردی در عمق زانو توصیف می کنند. این درحالی است که درد با کارکردن مفصل مثلا راه رفتن تشدید می شود و با استراحت کاهش می یابد. نکته اینجاست که با پیشرفت ارتروز ممکن است درد دائمی شود.
• از ویژگی های بارز این بیماری سفتی، خشکی و زانو درد صبحگاهی در هنگام بیدار شدن از خواب یا بعد از مدتی بی فعالیتی و بی تحرکی است. گرچه معمولا پس از تقریبا ۳۰ دقیقه خشکی و کمی درد تسکین پیدا می کند. در این بیماری، بیمار اغلب برای حرکت مفاصل خود گاهی خم کردن و گاهی راست کردن با مشکل مواجه می شود.

تشخیص آرتروز زانو:

تشخیص آرتروز زانو به کمک معاینه بالینی و عکس ساده زانو در کنار رد کردن بعضی از بیماری های احتمالی دیگر توسط پزشک متخصص آرتروز زانو انجام می گیرد.

درمان آرتروز زانو:

امروزه درمان آرتروز زانو مانند سال های گذشته نبوده و طب های نوین نظیر طب فیزیکی و توانبخشی پیشرفت های زیادی در زمینه کاهش درد و درمان آرتروز زانو در مراحل مختلف بیماری را داشته است.درمان آرتروز زانو با روش های بدون جراحی به شرح زیر است:

• رعایت دوره های متناوب استراحت در طول روز: شایان ذکر است ثابت کردن کامل مفصل دردناک با گچ گرفتن یا آتل زانو لازم نیست.
• اصلاح انحرافات و حالت بد زانو، کمر یا کف پا
• کاهش فشار روی مفصل زانو
• کاهش وزن در افراد چاق حداقل 5 کیلوگرم
• داروی غضروف ساز برای آرتروز زانو
• اسیدهای چرب امگا3
• ژل های زانو
• درمان گیاهی آرتروز زانو
• وسایل کمکی که به آرتروز زانو کمک می کند نظیر کفی کفش ، زانوبند طبی

اقدامات غیر دارویی تخصصی و درمان غیر جراحی آرتروز زانو:

• الکترو اکوپانکچر یا طب سوزنی به روش های غربی و TCM
• درمان های دستی زانو و جا اندازی نیمه دررفتگی ها
• فیزیوتراپی با پیشرفته ترین لیزرها
• PRP زانو
• تجویز ورزش درمانی
• اوزون درمانی زانو
• شاک ویو تراپی زانو
• تکارتراپی زانو
• رادیوفرکانسی یا آر اف

لیزر پرتوان در درمان آرتروز زانو:

یکی از مدالیته های پر کاربرد در زمینه درمان آرتروز زانو، لیزر است. لیزر دستگاهی است که نور گسیل شده از اتم ها و مولکول ها را به صورت موازی و هم جهت درآورده و در نهایت یک موج نور متمرکز و قوی تشکیل می دهد. لیزر یک روش درمانی غیر تهاجمی است، اثرات ضد درد آن نیاز به مصرف مسکن ها را کاهش می دهد، به راحتی قابل استفاده بوده و در صورتی که توسط فرد متخصص و آموزش دیده انجام شود عوارضی ندارد.لیزر پرتوان باعث تحریک میتوکندری ها (مرکز تنفس و سوخت و ساز سلولی)، کاهش ادم (ورم) بافتی و افزایش خون رسانی به بافت آسیب دیده شده و با تحریک پایانه های عصبی، اثرات ضد درد خود را اعمال می کند.

تعداد جلسات درمانی معمولا بین 3 تا 5 جلسه است اما بر اساس تصمیم پزشک میتواند متغیر باشد. انجام جلسات لیزر درمانی در کنار سایر توصیه های پزشک معالج، اعم از مصرف دارو، ورزش و … به دستیابی به بهترین نتایج کمک می کند.

تکارتراپی در درمان آرتروز زانو:

واژه تِکار (TECAR) مخفف Transfer Energy Capacitive And Resistive است و یکی از جدیدترین روش های کاهش درد به شمار می آید و در آن از امواج رادیوفرکانس جهت انتقال انرژی به بافت استفاده می شود. فواید درمانی تکارتراپی روی بدن توسط اثرات غیرگرمایی و گرمایی اعمال می شود. اثرات غیر گرمایی با ورود امواج رادیوفرکانس به بافت و انتقال جریان الکترومغناطیسی ایجاد می شود.

جریان الکترومغناطیسی باعث حرکت سریع تر یون های موجود در بافت و در نتیجه افزایش فعالیت سیستم لنفاوی شده که اثرات مطلوبی مانند کاهش تورم و التهاب را به دنبال دارد. اثرات گرمایی تکارتراپی بر مبنای اتساع عروق است و با افزایش جریان خون در بافت هدف، منجر به افزایش رساندن اکسیژن و مواد مغذی به بافت تحت درمان و در نتیجه تسریع بهبود بافتی، کوتاه شدن مدت زمان ریکاوری، کاهش درد و افزایش دامنه حرکتی مفاصل می شود.

هر جلسه تکار تراپی بین 20 تا 30 دقیقه زمان می برد و تعداد جلسات و فواصل آن توسط پزشک متخصص تعیین می شود.

تزریق داخل مفصلی کورتون:

در صورت عدم پاسخ درد زانو به درمان های گفته شده و یا در بیمارانی که به صورت حاد دچار تشدید درد، تورم و گرمی در مفصل زانو شده اند، تزریق داخل مفصلی کورتون به بهبود سریع علائم کمک می کند. بسیاری از بیماران به دلیل نگرانی از ایجاد پوکی استخوان به دنبال تزریق داخل مفصلی کورتون، از پذیرفتن این درمان اجتناب می کنند در حالیکه تزریق داخل مفصلی نسبت به مصرف خوراکی و یا تزریق عضلانی ترکیبات کورتونی، عوارض بسیار ناچیزی دارد و سبب ایجاد و یا تشدید پوکی استخوان نمی شود.

به طورکلی تزریق کورتون با فواصل تزریق سه ماهه در هر مفصل بلامانع است و باعث کاهش قابل توجه و سریع درد می شود ولی این کاهش علائم به طور معمول حداکثر بین یک تا سه ماه طول می کشد. در صورت وجود تورم مفصلی قابل توجه، تخلیه ی مایع مفصل توسط پزشک به کنترل بهتر و سریع تر علائم کمک می کند.

امروزه علاوه بر داروهای کورتونی، از ترکیبات جدیدتری برای تزریق داخل مفصل زانو استفاده می شود. با توجه به نگرانی های موجود نسبت به تزریق داروهای کورتونی، استفاده از این ترکیبات جدید، روز به روز مورد توجه و استقبال بیشتری از جانب بیماران قرار می گیرد. این ترکیبات عبارتند از:

هیالورونیک اسید:

این داروها که به اشتباه به عنوان غضروف ساز شناخته می شوند باعث افزایش لغزندگی و کاهش اصطکاک در فضای مفصل می گردند که در نهایت به کاهش درد، بهبود عملکرد و افزایش انعطاف پذیری و دامنه ی حرکت مفصل زانو منجر می شوند. تعداد تزریق بر اساس جرم مولکولی دارو از یک تا سه نوبت تزریق در هر دوره ی درمان متغیر است و اثرات آن به مدت چندین ماه ادامه دارد.

پلاسمای غنی از پلاکت (PRP):

خون از دو قسمت پلاسما و سلول های خونی تشکیل شده است. پلاسما بخش مایع خون ماست که از آب و پروتئین تشکیل شده است. پلاسما باعث تسهیل حرکت گلبول های قرمز و سفید درون رگ می شود. پلاکت ها ذرات کوچکی هستند که در تشکیل لخته خون و ترمیم بافتی مشارکت دارند.

برای تهیه ی پلاسمای غنی از پلاکت یا پی آر پی ابتدا ۳۰ تا ۴۰ سی سی خون از بیمار گرفته شده و سپس به وسیله دستگاه سانتریفیوژ، پلاسمای خون که غنی از پلاکت است از سلوال ها جدا می شود. این پلاسما که بعد از این مراحل پی آرپی نامیده می شود به وسیله سرنگ از داخل لوله برداشته شده و برای تزریق آماده است. به دنبال تزریق پی آر پی، پلاکت ها در محل آسیب پراکنده شده و مواد ترمیم کننده ترشح کرده و پروسه ترمیم بافتی شروع می شود.

در هر دوره درمان معمولا دو تزریق با فاصله دو تا چهار هفته انجام می شود. این روش تاثیر بسزایی در کاهش درد و بهبود عملکرد بیمار دارد و اثرات آن در مقایسه با سایر روش های تزریقی مدت زمان بیشتری ادامه می یابد.

گاز اوزون و درمان آرتروز زانو:

اوزون یک گاز بی رنگ و بدبو است که از سه اتم اکسیژن تشکیل شده و عملکرد اصلی آن حفاظت در برابر اشعه ماورا بنفش خورشید است. علی رغم برخی عوارض نامطلوب مانند اثرات سمی بر سیستم تنفسی، گاز اوزون اثرات درمانی بسیار زیادی نیز دارد. در سال های اخیر استفاده از اوزون تراپی در کنترل درد و بهبود عملکرد بیماران مبتلا به بیماری های اسکلتی-عضلانی مورد توجه پزشکان زیادی در سراسر دنیا قرار گرفته و با توجه به این که گاز اوزون خاصیت ضد التهابی بالایی داشته، نسبتا سریع الاثر است و محدودیت های تزریق کورتیکواستروئید (کورتون) را ندارد، محبوبیت زیادی پیدا کرده است.از شایعترین بیماری های اسکلتی عضلانی که اوزون تراپی در آن ها کاربرد دارد می توان به آرتروز زانو و بیرون زدگی های دیسک اشاره کرد.

به دنبال تزریق داخل مفصلی در فرد مبتلا به آتروز زانو، گاز اوزون در مایع مفصلی حل شده و از آزادسازی مواد التهابی و آنزیم های تخریب کننده ی غضروف جلوگیری کرده و با متوقف ساختن چرخه درد و التهاب، اثرات ضد التهابی خود را بدون تخریب غضروف، اعمال می کند. همچنین گاز اوزون با تحریک فیبروبلاست ها و آنزیم های آنتی اکسیدان، اثر محافظتی بر روی غضروف مفصل داشته و قابلیت بازسازی و ترمیم نسبی در غضروف مفصل ایجاد می کند.

با توجه به شدت درگیری مفصل، علائم بیمار و تشخیص پزشک، تعداد جلسات تزریق گاز اوزون متغیر است و به طور میانگین شامل دو الی سه تزریق با فاصله یک هفته است. در صورت نیاز، اوزون تراپی هر 6 ماه یا یک سال تکرار می شود.لازم به ذکر است اثربخشی این روش ها در افرادی که کنترل وزن بهتری دارند و از برنامه ی ورزشی مناسب پیروی می کنند به طور قابل توجهی بیشتر است.

آر اف یا رادیو فرکانسی:

این روش درمانی در بیمارانی که به آرتروز شدید مبتلا هستند، تجویز می شود. در این روش درمانی با کمک یک سوزن وارد اعصاب اطراف مفصل زانو شده و آن ها را با دستگاه رادیو فرکانسی ترمیم کرده و بدین طریق به کاهش درد بیمار کمک می شود.

درمان آرتروز زانو با ورزش:

ورزش تخصصی باید توسط پزشک متخصص طب فیزیکی و توانبخشی تجویز شود و گرم کردن مفصل قبل از ورزش ممکن است زانو درد و سفتی را کاهش دهد. گفتنی است در افراد مبتلا به آرتروز زانو، با تقویت عضلات دور مفصل زانو که توسط ورزش درست تجویز شده صورت می پذیرد، ممکن است به اندازه تجویز داروهای مسکن منجر به کاهش زانو درد شود.چرا که ناتوانی در افراد مبتلا به آرتروز زانو با ضعف عضله چهار سر ران و عضلات لگنی ارتباط زیادی داشته و افراد فعال و درگیر کار به دلیل کاری که با این عضلات انجام می دهند، زانو درد خیلی کمتری نسبت به افراد غیرفعال دارند.

• ورزش اول:

در ورزش اول ساییدگی زانو یک بالش زیر پای خود قرار دهید، کف پا و ساق پا را بالا بیاورید 10 شماره نگه دارید.

• ورزش دوم:

در ورزش دوم سایدگی زانو، کمر و لگن را از زمین بلند کرده و یک سطح شیب دار بسازید. این ورزش را 10 شماره انجام دهید.

• ورزش سوم:

در ورزش سوم آرتروز زانو با یک وسیله غیر کش سان مانند کشش یار یا طناب و یا ملافه پای خود را بالا بیاورید و از نوک انگشتان به مدت 30 شماره کشش را در عضلات پشت ساق و ران پای خود احساس کنید. این ورزش زانو را 5 مرتبه تکرار کنید

• ورزش چهارم:

در ورزش چهارم ساییدگی زانو در شرایطی که دستتان را به صندلی گرفته اید، کمی تا حد حداکثر 45 درجه از زانو خم شوید و سپس بسیار ارام و در 30 تا 60 ثانیه بالا بیایید و صاف بایستید. این ورزش را ۱۰ مرتبه تکرار کنید.

اثر پیاده روی بر آرتروز زانو:

در مراحل اولیه آرتروز زانو و همچنین شرایط حاد به هیچ عنوان توصیه به پیاده روی نمی شود، اما بعد از درمان آرتروز زانو و انجام آب درمانی برای ارتروز زانو پیاده روی کنترل شده برای ساییدگی زانو و کنترل علائم و تقویت عضلات توصیه می شود .

پیشگیری از آرتروز زانو:

• اجتناب از مصرف غذاهای چرب و پرکالری
• مصرف فراوان میوه و سبزی در برنامه غذایی
• گنجاندن تناوب در حرکات روزمره
• انجام ورزش های سبک و پیاده روی
• اجتناب از زدن دو زانو و چهار زانو
• استفاده از دست شویی فرنگی
• انجام حرکت های کششی پیش از انجام ورزش های حرفه ای

---