جراحی کم تهاجمی ستون فقرات چیست و چگونه انجام میشود؟

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

به طور کلی، هدف جراحی کم تهاجمی ستون فقرات (MIS) تثبیت استخوان‌های مهره‌ای و مفاصل نخاعی و یا کاهش فشار وارد شده بر اعصاب نخاعی است که اغلب در نتیجه شرایطی مانند بی ثباتی ستون فقرات، خار استخوان، فتق دیسک، اسکولیوز یا تومورهای نخاعی بوجود آمده است.

مزایای جراحی کم تهاجمی

برخلاف جراحی باز ستون فقرات، روش‌های جراحی کم تهاجم می‌توانند سریع‌تر، ایمن‌تر و به زمان بهبودی کم‌تری نیاز داشته باشند. به دلیل کاهش آسیب به عضلات و بافت‌های نرم (در مقایسه با روش‌های باز)، مزایای بالقوه‌ای از جمله:

• نتایج بهتر زیبایی از برش‌های کوچک‌تر پوست (گاهی به اندازه چند میلی متر)
• خونریزی کمتر در اثر جراحی
• کاهش خطر آسیب عضلانی، به دلیل برش کمتر یا بدون نیاز به برش
• کاهش خطر عفونت و درد بعد از عمل
• بهبود سریع‌تر از جراحی و نیاز کمتر به توانبخشی
• کاهش وابستگی به داروهای ضد درد بعد از عمل

علاوه بر این، برخی از جراحی‌های MIS به عنوان روش‌های سرپایی انجام شده و فقط از بی حسی موضعی استفاده می‌کنند، بنابراین خطر کمتری برای واکنش منفی به بیهوشی عمومی وجود دارد.

عوارض جراحی کم تهاجمی

مانند هر عمل جراحی، هر چقدر هم که حداقل باشد، خطرات خاصی وجود دارد که شامل موارد زیر می‌شود، اما محدود به این‌ها نیست:

• عفونت
• خونریزی بیش از حد
• درد در محل پیوند
• آسیب عصبی
• لخته شدن خون
• عوارض ناشی از بی حسی
• نشت مایع نخاعی که ممکن است باعث سردرد یا مشکلات دیگر شود
• عدم تسکین کمر درد به اندازه کافی

همچنین احتمال کمی وجود دارد که جراحی اولیه MIS کامل نشود و نیاز به یک روش دوم یا جراحی باز کامل وجود داشته باشد.

شرایط درمان با MIS

• بیماری دژنراتیو دیسک
• فتق دیسک
• تنگی کانال نخاعی کمری
• تغییر شکل ستون فقرات مانند اسکولیوز
• عفونت‌های ستون فقرات
• بی ثباتی ستون فقرات از جمله اسپوندیلولیستزیس
• شکستگی‌های فشاری مهره‌ای
• تومورهای ستون فقرات

چگونگی جراحی ستون فقرات کم تهاجم

از آن‌جا که اعصاب نخاعی، مهره‌ها و دیسک‌ها در اعماق بدن واقع شده‌اند، هر رویکردی برای دسترسی به ناحیه نخاعی مستلزم حرکت بافت ماهیچه‌ای به خارج است. به طور کلی، این امر با استفاده از یک برش یا برش‌هایی کوچک و هدایت ابزارها و یا دوربین‌های ویدئویی میکروسکوپی از طریق این برش‌ها تسهیل می‌شود. بر خلاف تصور عموم، لیزرها به ندرت در جراحی‌های MIS استفاده می‌شوند.

تعدادی از روش‌ها را می‌توان برای به حداقل رساندن ضربه در حین جراحی MIS استفاده کرد. برخی از رایج‌ترین این تکنیک‌ها عبارتند از:

• استفاده از جمع کننده لوله‌ای:

این روش شامل اتساع پیش‌رونده بافت‌های نرم در مقابل برش مستقیم از طریق عضلات است. با استفاده از لوله‌ها برای دور نگه داشتن ماهیچه‌ها، جراح در معرض دید وسیع آن ناحیه کار قرار می‌گیرد. گاهی اوقات، جراح از اندوسکوپ یا میکروسکوپ متمرکز روی لوله برای کمک به انجام عمل جراحی از طریق استراتژی دسترسی حداقلی استفاده می‌کند. پس از اتمام روش، جمع کننده لوله‌ای را می‌توان برداشته و به بافت‌های متسع شده اجازه نزدیکی مجدد داد. بسته به وسعت و نوع جراحی، برش‌ها اغلب کوچک هستند.

• قرار دادن پیچ‌ها و میله‌ها از طریق پوست:

بسته به وضعیت بیمار، ممکن است برای تثبیت ستون فقرات یا همجوشی استخوان‌های ستون فقرات، ابزارهایی مانند میله و پیچ لازم باشد. روش‌های سنتی برای قرار دادن پیچ نیاز به کنار زدن گسترده ماهیچه‌ها و سایر بافت‌ها از سطح ستون فقرات دارد.

با این حال، محل قرارگیری از طریق پوست معمولاً شامل قرار دادن میله‌ها و پیچ‌ها از طریق برش‌های نسبتاً کوچک پوست بدون کالبد شکافی عضله زیرین است. با کمک تصاویر اشعه ایکس، سیم‌های راهنما از طریق پوست و در بین مهره‌های نخاعی و در امتداد مسیرهای مورد نظر برای پیچ‌ها قرار می‌گیرند. سپس، پیچ‌ها روی سیم‌های راهنما قرار گرفته و مسیر سیم‌ها را دنبال می‌کنند. این پیچ‌ها دارای تثبیت کننده‌های موقت هستند که در خارج از پوست گسترش یافته و پس از کمک به هدایت میله‌ها برای اتصال و محکم کردن پیچ‌ها، برداشته می‌شوند.

• مسیرهای دسترسی جانبی:

در برخی موارد، به ویژه مواردی که ستون فقرات کمری را درگیر می‌کند، نزدیک شدن به ستون فقرات از طرفین بدن، به دلیل محدود بودن مقدار بافت عضلانی که راه را مسدود می‌کند، کاهش درد را به دنبال دارد. این رویکرد معمولاً در پهلوی بیمار انجام می‌شود. سپس، یک جمع کننده لوله‌ای در کنار ستون فقرات قرار گرفته تا دسترسی به دیسک‌ها و استخوان‌های ستون فقرات را امکان پذیر کند.

• مسیر دسترسی توراکوسکوپی:

بسته به وضعیت بیمار، ممکن است لازم باشد به قسمت‌های جلوی ستون فقرات واقع در قفسه سینه و احاطه شده توسط قلب و ریه‌ها دسترسی پیدا کرد. رویکردهای دسترسی معمولی اغلب شامل باز کردن قفسه سینه از طریق برش‌های بزرگ است که ممکن است نیاز به برداشتن یک یا چند دنده داشته باشد. با این حال، دسترسی توراکوسکوپی متکی به چندین برش کوچک است که از طریق آن‌ها می‌توان پورت‌ها و دوربین‌هایی را برای تسهیل جراحی وارد کرد.

روش‌های متداول جراحی MIS

تعدادی از تکنیک‌های خاص برای جراحی MIS استفاده شده است. اگرچه این زمینه همچنان در حال توسعه است. در زیر برخی از رایج‌ترین گزینه‌ها مورد برسی قرار گرفته است:

• دیسکتومی: دیسک‌های نخاعی در اصل حلقه‌های کشسان با مواد نرم در داخل هستند که به عنوان بالشتک بین استخوان‌های مهره‌ای عمل می‌کنند. اگر حلقه الاستیک ضعیف شود، بافت نرم داخل می‌تواند خارج از حلقه الاستیک بیرون زده یا فتق کند. فتق دیسک می‌تواند اعصاب عبوری را فشرده کرده و در نتیجه باعث درد شود. اگر درمان جراحی برای برش یا برداشتن فتق دیسک توصیه می‌شود، ممکن است انجام این روش با جراحی MIS با استفاده از گشاد کننده‌های لوله‌ای و میکروسکوپ یا آندوسکوپ امکان پذیر باشد.
• رفع فشار ستون فقرات: تنگی نخاع، که تنگ شدن کانال مهره‌ها است، یک بیماری شایع بوده که می‌تواند منجر به فشردگی اعصاب شده و علائم مختلفی از جمله درد، بی حسی و ضعف عضلانی را ایجاد کند. در صورت توصیه به جراحی، ممکن است استخوان و بافت‌های نرم که باعث فشردگی عصب می‌شوند را از طریق رویکرد MIS با استفاده از اتساع کننده‌های لوله‌ای و میکروسکوپ یا آندوسکوپ بردارند. رایج‌ترین روش‌های رفع فشار شامل لامینکتومی و روزناتومی است.
• فیوژن ترانسفورمینال کمری درون بدنی (TLIF): این یک تکنیک MIS است که برای بیماران مبتلا به کمردرد مقاوم در برابر مکانیک کمر و رادیکولار همراه با اسپوندیلولیستزیس، بیماری دژنراتیو دیسک و فتق دیسک مکرر انجام می‌شود. با استفاده از دو برش کوچک خلفی، پیچ‌ها و میله‌ها بین دو یا چند سطح مهره‌ای قرار می‌گیرند. دیسک بین مهره‌ای برداشته شده و قفسی پر از استخوان با هدف تثبیت سطوح آسیب دیده در آن حفره قرار می‌گیرد.

فیوژن ستون فقرات

فیوژن ستون فقرات عملی است که یک اتحاد محکم بین دو یا چند مهره ایجاد می‌کند. این روش ممکن است باعث تقویت و تثبیت ستون فقرات شده و در نتیجه به کاهش کمر درد شدید و مزمن کمک کند.

تقریباً همه گزینه‌های درمانی جراحی برای ترکیب ستون فقرات شامل قرار دادن پیوند استخوان بین مهره‌ها است. پیوند استخوان ممکن است از لگن یا استخوان دیگری در همان بیمار (اتوگرافت) یا از استخوان شخص دیگر (آلوگرافت) گرفته شود. همچنین می‌توان از اکستندرهای پیوند استخوان و پروتئین‌های مورفوژنتیک استخوان (هورمون‌هایی که باعث رشد استخوان در داخل بدن می‌شوند) برای کاهش یا از بین بردن نیاز به پیوند استخوان استفاده کرد.