تومور و سرطان غدد فوق کلیوی چیست؟

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

معمولا هر فردی در بدن خود دارای ۲ کلیه است که در بالای هر کدام از آنها یک غده ی فوق کلیه و (بطور مجموع دو غده فوق کلیه در بدن) وجود دارند. غدد فوق کلیوی که به نام غدد آدرنال (adrenal) نیز شناخته می شوند ساختارهای کوچکی هستند که رنگ زردمانندی داشته و بصورت طبیعی حدود ۱۰ گرم وزن دارند و جزو بخش اندوکرین بدن هستند. دستگاه اندوکرین بدن به مجموعه ی بافت ها یا اندام هایی گفته می شود که وظیفه ی تولید و ترشح هورمونها را دارند. به طور کلی هر غده ی فوق کلیوی دارای دو بخش است:

بخش کورتکس آدرنال: به ساختار بیرونی غدد آدرنال کورتکس (cortex) گفته می شود. این بخش مسئول تولید 3 هورمون اصلی کورتیزول، آلدسترون و DHEA است. این هورمون ها در کنترل متابولیسم بدن، فشار خون و ویژگی های ظاهری بدن مانند رشد موها و شکل بدن نقش دارند.
بخش مدولا آدرنال: بخش درونی غده ی آدرنال بعنوان مدولا (medulla) شناخته می شود و در ترشح هورمون های اپی نفرین، نور اپی نفرین و دوپامین نقش دارند. این هورمونها در پاسخ به استرس ها و شرایط ستیز و گریز نقش دارند.

تومور و سرطان غدد فوق کلیه چیست؟

تقسیم سلول های طبیعی بدن بصورت بسیار دقیق توسط مکانیسم های پیچده کنترل می شود. گاهی سلول های طبیعی بدن دچار تغییرات یا همان جهش هایی می شوند که باعث می شود تقسیم سلول ها از کنترل خارج شده و رشدی غیرطبیعی پیدا کنند. رشد غیرطبیعی سلولها منجر به ایجاد یک توده ی سلولی می شود که تومور نام دارد. تومورها ممکن است خوش خیم یا بدخیم باشند که شکل بدخیم آنها منجر به سرطان می شود. تومورهای خوش خیم به تومورهایی گفته می شود که در بخشی که ایجاد شده اند باقی می مانند اما تومورهای بدخیم از بافت اولیه جدا شده و به سایر بافت های سالم نیز انتقال یافته و موجب سرطانی شدن آنها نیز می شوند.

تومورهای موجود در غدد فوق کلیوی لزوما مراحل اولیه ی خود را در غدد فوق کلیوی شروع نمی کنند. به تومورهایی که آغاز آنها در غدد فوق کلیوی است تومورهای اولیه گفته می شود. گاهی اوقات تومورهای سرطانی ایجادشده در سایر اندام ها مانند ریه ها می توانند توسط فرایندی به نام متاستاز به غدد فوق کلیه منتقل شده و ایجاد سرطان کنند.

تومورهای اولیه ی غدد فوق کلیه شامل موارد زیر هستند:

آدنوما (Adenoma)
آدرنوکورتیکال کارسینوما (Adrenocortical carcinoma)
نوروبلاستوما (Neuroblastoma)
فئوکروموسایتوما (Pheochromocytoma)

چه فاکتورهایی احتمال ایجاد سرطان غدد فوق کلیوی را افزایش می دهند؟

برخی بیماری های توارثی وجود دارند که احتمال ایجاد سرطان و تومورهای غدد فوق کلیوی را افزایش می دهند. این مسئله اهمیت توجه به سابقه ی خانوادگی در بررسی افراد در طی روند معالجه توسط پزشک را نشان میدهد. از جمله این بیماریها که احتمال ایجاد تومور غدد فوق کلیوی را افزایش میدهند میتوان به موارد زیر اشاره کرد:

نئوپلازی چندگانه اندوکرین نوع 2 (Multiple endocrine neoplasia type 2(MEN2))
سندورم لی فرامنی (Li-Fraumeni syndrome)
سندروم ون هیپل لنداو (Von Hippel-Lindau syndrome)
نوروفیبروماتوسیس نوع 1 (Neurofibromatosis type 1)
کمپلکس کرنی (Carney complex)
جهش های آنزیم سوکسینات دهیدروژناز

به بیان کلی تر آنچه موجب ایجاد سرطان غدد فوق کلیوی میشود بطور دقیقی مشخص نیست. با این حال افرادی که بیماری های ژنتیکی در اعضای خانواده و اقوام آنها لازم است تا از نظر ایجاد تومور در غدد فوق کلیوی خود مورد بررسی و آزمایش سالانه قرار بگیرند.

سرطان غدد فوق کلیوی

علائم ایجاد سرطان یا تومور غدد فوق کلیوی چیست؟

قبل از بررسی علائم و نشانه های تومورهای غدد فوق کلیوی بهتر است به این نکته اشاره کرد که وجود این علائم به معنی وجود الزامی سرطان یا تومور در غدد فوق کلیوی نیست. علائم شایع در افراد دارای سرطان یا تومورد غدد فوق کلیه شامل موارد زیر هستند:

فشار خون بالا
سطح پتاسیم پایین
تپش قلب
عصبانیت
احساس نگرانی یا وجود حملات پنیک
سردرد
تعریق بالا
دیابت
درد در ناحیه شکم
کاهش وزن بی مورد
افزایش وزن بی مورد
سستی
رشد بیش از حد مو
تغییر در ناحیه تناسلی
جوش های غیر طبیعی یا غیر معمول
تغییر در تمایلات جنسی

برخی اوقات فئوکروموسایتوما موجب افزایش ناگهانی و سریع فشار خون می شود. این فرایند بسیار خطرناک است و می تواند منجر به سکته، خونریزی، حملات قلبی و مرگ ناگهانی شود. بنابراین در صورتی که فردی علائم بیان شده را دارد بهتر است در اولین فرصت به پزشک مراجعه کرده و مورد بررسی قرار گیرد.

کدام راهکارهای درمانی می توانند در درمان سرطان یا تومورهای غدد فوق کلیوی موثر باشند؟

راهکارهای درمانی مختلفی برای درمان سرطان یا تومورهای غدد فوق کلیوی وجود دارند که بسته به میزان پیشرفت سرطان و نوع تومور دارد. روش های رایج در درمان سرطان یا تومورهای غدد فوق کلیوی شامل موارد زیر هستند

جراحی برداشتن تومور و بافت های اطراف آن
استفاده از داروها مانند هورمون درمانی و شیمی درمانی
پرتو درمانی

برخی از بدخیمی یا سرطان های مثانه پس از درمان، که ممکن است جراحی سرطان مثانه باشد یا شیمی درمانی و ... مجددا عود می کنند. این حالت از جمله در سرطان هایی با رشد سریع و غیرتهاجمی بیشتر مشاهده می شود. این مسئله بر اهمیت تشخیص درست نوع سرطان و روش درمانی استفاده شده تاکید می کند. همچنین باید به این مسئله نیز توجه داشت که تشخیص سرطان و بدخیمی های مثانه در مراحل اولیه ی خود تاثیر بسیار مهمی در احتمال موفقیت روش های درمان سرطان مثانه خواهدداشت. اگر با علائم بدخیمی مثانه مواجه شدید؛ می توانید به ارولوژیست مراجعه نمایید تا با تشخیص به موقع بیماری شما، ریسک احتمالی مواجهه با عوارض سخت را به حداقل ممکن کاهش دهند.