فیبرومیالژیا (درد منتشر عضلانی اسکلتی) چیست؟

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

فیبرومیالژیا اختلالی است که باعث ایجاد درد پراکنده در سراسر بدن، مشکلات خواب، خستگی و مشکلات خلقی می شود. افراد مبتلا به فیبرومیالژیا به دلیل پردازش غیرطبیعی درد در مغز، معمولا نسبت به افراد دیگر به درد حساس تر هستند.

فیبرومیالژیا به چه میزان شایع است؟

این سندرم در ۳.۴% زنان و %۰.۵ مردان دیده می شود اما باید توجه داشت که به علت دشواری تشخیص و درک این بیماری برای افراد مبتلا و پزشکان، آمار و اعداد مرتبط با میزان شیوع این بیماری، تخمینی هستند و نمی توان اعداد دقیقی ارائه داد.

شایع‎ترین شکایت بیماران مبتلا به فیبرومیالژی در زمان مراجعه به پزشک، احساس درد در همه جای بدن است. بر اساس معیارهای طبقه ‎بندی کالج روماتولوژی آمریکا جهت تشخیص فیبرومیالژی، درد در بیشتر اوقات شبانه روز و طی حداقل ۳ ماه باید وجود داشته باشد.

علائم فیبرومیالژی در بدن چیست؟

مهمترین علائم فیبرومیالژی در بدن عبارت است از درد، خستگی و اختلال خواب که در ادامه هر کدام را بررسی می نماییم.

• درد

درد یکی از علائم فیبرومیالژی و مهم‎ترین علت مراجعه این بیماران است. اکثرا دردهای گسترده در تمام بدن دارند. معمولا درد با هوای سرد و مرطوب، اضطراب و استرس‎های روانی و بدخوابی تشدید می‎شود. برای بیان درد از اصطلاحات دردهای گنگ، دردهای فرورونده (مثل فرو رفتن سوزن در بدن)، دردهای ضربان دار، دردهای نافذ و سوراخ کننده و سوزش بدن استفاده می‎کنند.

• خستگی

از دیگر علایم مهم فیبرومیالژیا خستگی است و گاهی در تمام مدت روز وجود دارد و گاهی بسیار شدید می‎شود. تعدادی فقط به علت خستگی به پزشک مراجعه می‎کنند. خستگی با فعالیت بدنی تشدید می‎شود و بسیاری از بیماران می‎گویند من ضعیف تر از آن هستم که بتوانم کوچکترین کاری انجام دهم. برای بیان خستگی از اصطلاحات من همیشه خسته‎ام، همیشه حالت کوفتگی دارم، من انرژی ندارم استفاده می‎کنند.

• اختلال خواب

اختلال خواب جزء علایم شایع بیماری فیبرومیالژی است. بیمارانی که خستگی صبحگاهی آن‎ها بیشتر است از اختلال بیشتری در خوابیدن رنج می‎برند که به آن‎ها بدخواب گفته می‎شود. درد و حالت خشکی خصوصا در هنگام صبح و گاهی عصرها وجود دارد.

سایر علائم بیماری فیبرومیالژیا شامل موارد زیر می شود:

• سر درد های فراوان که از نوع سردردهای میگرنی و عضلانی هستند.
• اختلالات شناختی پارستزی شامل کم شدن قدرت تمرکز، کم شدن حافظه کوتاه مدت، عدم توانایی کافی در فکر کردن که همه این‎ها می‎تواند مربوط به کمبود خواب باشد.
• سندرم روده تحریک پذیر با علایم درد شکمی، نفخ، یبوست و اسهال متناوب
• سندرم مفصل گیجگاهی فکی
• حساسیت به صداهای بلند، نور زیاد و بو، و حساسیت به مواد شیمیایی
• سندرم پای بی قرار

علل فیبرومیالژی

پزشکان نمیدانند که علت اصلی فیبرومیالژیا چیست، اما به احتمال زیاد شامل عوامل مختلفی است که با هم کار میکنند. این موارد ممکن است شامل:

• ژنتیک :ژنتیک در بروز این بیماری بسیار دخیل است، چنان که فیبرومیالژی در بعضی خانواده ها بیشتر دیده می شود. و گاهی جهش های ژنتیکی سببساز این بیماری میشود . اما مطالعات در این زمینه هنوز ادامه دارد.
• عفونتها : به نظر میرسد بعضی از بیماریهای عفونی سبب ساز بیماری فیبرومیالژیا میباشد و یا آن را تشدید مینماید. بسیاری از عوامل بیماری های عفونی مانند ویروس هپاتیت C یا B در ابتلا به فیبرومیالژی نقش دارد. حدود 10 درصد افراد مبتلا به فیبرومیالژی پیش از این دچار بیماری عفونی بوده اند.
• آسیب فیزیکی یا عاطفی: گاهی اوقات فیبرومیالژیا ممکن است از یک آسیب جسمی مانند یک تصادف اتومبیل منجر شود . استرس روانشناختی نیز ممکن است باعث ایجاد این وضعیت شود. در بسیاری از موارد آسیب های جسمانی مانند تصادف می تواند زمینه ساز فیبرومیالژی گردد. آسیب های روحی و هیجانی مانند تجاوز جنسی، خشونت و... نیز در بعضی موارد تأثیرگذار است.
• ضعف در محور غدد هیپوتالاموس- هیپوفیز- فوق کلیه یا استرس: به نظر می رسد یک اتفاق بسیار شدید هیجانی مانند آزار و اذیت وحشتناک در دوران کودکی یا نوجوانی و سپس در سنین بزرگسالی بروز استرس شدید دیگری در فاصله سنی 30 تا 50 سال، احتمال ابتلا به سندورم فیبرومیالژی را در فرد تشدید کند.
• تضعیف آستانه ادراک درد: افراد مبتلا به فیبرومیالژی بیشتر از دیگران درد را احساس می کنند. به عبارت دیگر، سیستم عصبی به گونه ای غیر عادی به محرک های بیرونی پاسخ می دهد، چنان که فشاری خفیف برای فرستادن پیام درد در این افراد کافی است. این حساسیت شدید نسبت به درد با عدم عملکرد بخشی از قسمت های مغز و ناهنجاری در انتقال پیام های عصبی مربوط است.
• ناهنجاری های فیزیولوژیک سیستم عصبی: مطالعات بسیاری نشان می دهد که کاهش مقدار ناقل های عصبی مانند سروتونین در افراد مبتلا به فیبرومیالژی وجود دارد. همچنین، ناهنجاری های هورمونی مربوط به هیپوفیز یا تالاموس نیز در بعضی بیماران تشخیص داده می شود. البته هیچ یک از این موارد به تنهایی برای تشخیص دقیق بیماری کافی نیست.
• عوامل بیولوژیک: برخی از اختلالات متابولیک حساسیت نسبت به درد را افزایش می دهد. ارتباط با استرس، اضطراب و افسردگی نیز شناخته شده است.
• کمبود خواب : کمبود مزمن خواب مطلوب نیز در بروز این بیماری نقش دارد. خواب نامطلوب، نه تنها علامتی از بیماری است، بلکه علت فیبرومیالژی نیز محسوب می شود.

عوامل خطر فیبرومیالژی

عوامل خطر فیبرومیالژیا عبارتند از:

1. جنسیت : فیبرومیالژیا بیشتر در زنان تشخیص داده شده است نسبت به مردان.
2. سابقه خانوادگی: اگر فردی از اعضای خانواده شما دچار این بیماری شده باشد ،احتمال بروز این بیماری در شما بیشتر است .
3. اختلالات دیگر مانند: در افرادی که دچار بیماری هایی چون استئوآرتریت، آرتریت روماتوئید یا لوپوس ، هستند امکان فیبرومیالژیا بیشتر است .

تشخیص فیبرومیالژی

در گذشته، پزشکان 18 نقطه خاص در بدن فرد را بررسی می کردند تا ببینند که چقدر از آن ها به شدت فشرده شده دردناک است. تشخیص فیبرومیالژیا را می توان در صورتی انجام داد که فرد بیش از سه ماه در معرض درد شدید قرار داشته باشد و بدون هیچ گونه بیماری پایه ای که می تواند درد ایجاد کند.

• آزمایش خون

در حالی که آزمایش آزمایشگاهی برای تأیید تشخیص فیبرومیالژیا وجود ندارد، پزشک ممکن است بخواهد شرایط دیگری را که ممکن است علائم مشابهی داشته باشد، رد کند. آزمایش خون ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• شمارش کامل خون
• سرعت رسوب گلبول قرمز
• تست پپتید سیترولین سیکل
• عامل روماتوئید
• تست عملکرد تیروئید