آیا تشخیص سرطان روده با سونوگرافی امکان پذیر است؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

سرطان روده از زمانی شروع می شود که روند جایگزینی طبیعی سلول های بافت داخلی کولون مختل شود. رشد و تقسیم سلول های غیر طبیعی، می توانند منجر به رشد در روده بزرگ به نام پولیپ شوند. پولیپ ها از نظر نوع متفاوت هستند؛ اما بسیاری از آنها تومورهای سرطانی هستند که در طی سال ها به آرامی رشد کرده اما شیوع پیدا نمی کنند. با رشد پولیپ، جهش ژنتیکی اضافی سلول ها را بی ثبات می کند. هنگامی که این تومورهای پیش سرطانی به سمت دیواره روده تغییر جهت می دهند و به سایر لایه های روده بزرگ حمله می کنند پولیپ پیش سرطانی به سرطان تبدیل می شود. در بیشتر موارد این روند کند می شود و حداقل ۸ تا ۱۰ سال طول می کشد تا از آن سلول های ناهنجار اولیه تا یک سرطان رشد پیدا می کند. مؤثرترين راه پيشگيري از سرطان روده، تشخيص زودرس و از بين بردن پوليپ هاي روده بزرگ قبل از بروز سرطان است. برخی از افراد به دلیل داشتن علائم، آزمایش سرطان روده انجام می دهند. در صورتی که برخی دیگر ممکن است هیچ گونه علائم یا نشانه ای نداشته باشند؛ ولی دارای سابقه خانوادگی باشند که برای پیشگیری از سرطان روده باید آزمایشات غربالگری را انجام دهند.

سونوگرافي روده از راهکارهای دقیق و غیر تهاجمی تشخیص بیماری های روده ای می باشد و پیش از آزمایش های تهاجمی انجام می شود. سونوگرافی روشی برای تشخیص بیماری می باشد که به آن پژواک نگاری یا صوت نگاری نیز گفته می شود. در این روش با به کارگیری امواج فراصوت برای بررسی سلول های سرطانی در داخل روده استفاده می شود. امواج توسط یک کامپیوتر به تصویری روی صفحه نمایش تبدیل می شوند. از جمله روش های مدرن و مؤثر تشخیص و درمان سرطان روده، سونوگرافی رکتال است. سونوگرافی رکتال یکی از روش های غیر تهاجمی و بی خطر تشخیص بیماری ها و ناهنجاری های ناحیه مقعد و روده بزرگ است. به کمک سونوگرافی می توان به اطلاعاتی دقیق در رابطه با ضایعات روده از جمله ضخیم شدن دیواره روده، فیستول و آبسه ها دست یافت.

علت سرطان روده

پزشکان هنوز به درستی نمی دانند که چه عواملی منجر به سرطان روده می شود. به طور کلی، سرطان روده هنگامی شروع می شود که سلول های سالم در روده بزرگ دچار تغییراتی (جهش) در DNA شوند. سلول های سالم به روشی منظم رشد می کنند و تقسیم می شوند تا بدن شما به طور طبیعی عمل کند؛ اما هنگامی که DNA سلول، آسیب دیده و سرطانی می شود، سلول ها همچنان تقسیم می شوند، حتی اگر به وجود سلول های جدید نیاز نباشد. با تجمع سلول ها، تومور تشکیل می شود. با گذشت زمان، سلول های سرطانی می توانند رشد کرده و بافت های سالم اطراف را نیز در گیر کنند. سلولهای سرطانی همچنین می توانند به سایر قسمت های بدن سرایت کنند و رسوباتی را در آنجا تشکیل دهند (متاستاز).

مهمترین علائم سرطان روده

مهمترین علائم سرطان روده بزرگ شامل موارد زیر است:

• تغییر مداوم در عادات روده، از جمله اسهال یا یبوست یا تغییر در انسجام مدفوع
• خونریزی رکتال یا وجود خون در مدفوع
• ناراحتی مداوم شکم، مانند گرفتگی، تجمع گاز یا درد
• احساس اینکه روده به طور کامل خالی نمی شود.
• ضعف یا خستگی
• کاهش وزن بی دلیل

بسیاری از مبتلایان به سرطان روده بزرگ هیچ علائمی را در مراحل اولیه بیماری تجربه نمی کنند. هنگامی که علائم ظاهر شود، بسته به اندازه و محل سرطان روده بزرگ، احتمالاً متفاوت خواهد بود.

عوامل خطر سرطان روده

عواملی که ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهد عبارتند از:

• سن بالا. سرطان روده بزرگ در هر سنی قابل بروز است، اما اکثر افراد مبتلا به سرطان روده، بیش از 50 سال سن دارند.
• نژاد آفریقایی-آمریکایی. آمریکایی های آفریقایی تبار نسبت به نژادهای دیگر خطر بزرگتری در ابتلا به سرطان روده دارند.
• سابقه شخصی سرطان روده بزرگ یا پولیپ. اگر قبلاً مبتلا به سرطان روده بزرگ بوده اید یا پولیپ روده غیر سرطانی دارید، در آینده خطر بیشتری شما را تهدید می کند.
• بیماری التهابی روده. بیماری التهابی مزمن روده مانند کولیت اولسراتیو و بیماری کرون می توانند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهند.
• سندرم های ارثی که خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهند. برخی جهش های ژنی که چندین نسل در خانواده شما شایع بوده است، می توانند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را به میزان قابل توجهی افزایش دهند. تنها درصد کمی از سرطان های روده بزرگ با ژن های ارثی مرتبط هستند. شایع ترین سندرم های ارثی که خطر سرطان روده بزرگ را افزایش می دهند، پولیپوز آدنوماتوز خانوادگی (FAP) و سندرم لینچ است که با نام سرطان کولورکتال ارثی غیر پولیپوز (HNPCC) نیز شناخته می شود.
• رژیم غذایی کم فیبر و پرچرب. سرطان روده بزرگ و سرطان رکتوم ممکن است با یک رژیم غذایی معمول غربی در ارتباط باشد؛ زیرا این نوع رژیم غذایی از نظر فیبر، بسیار کم و دارای چربی و کالری زیادی است. تحقیقات در این زمینه نتایج متفاوتی به دنبال داشته است. برخی مطالعات حاکی از افزایش خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ در افرادی است که دارای رژیم های غذایی سرشار از گوشت قرمز هستند و گوشت های فرآوری شده مصرف می کنند.
• سبک زندگی بدون تحرک. افرادی که بی تحرک هستند، احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ در آن ها بیشتر است. فعالیت بدنی منظم می تواند خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را کاهش دهد.
• دیابت. افراد مبتلا به دیابت یا مقاومت به انسولین هستند، خطر بیشتری برای ابتلا به سرطان روده بزرگ دارند.
• چاقی. افرادی که چاق هستند، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ در آنها بیشتر است و همچنین خطر مرگ در اثر سرطان روده بزرگ در مقایسه با افرادی که وزن طبیعی دارند، بیشتر آنها را تهدید می کند.
• سیگار کشیدن. افرادی که سیگار می کشند ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش دهند.
• الکل. زیاده روی در مصرف الکل، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد.
• پرتو درمانی سرطان. پرتو درمانی که برای معالجه سرطان های قبلی به شکم هدایت شده باشد، خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش می دهد.

سونوگرافی تشخیص سرطان روده

در سونوگرافی امواج فراصوت به کار گرفته می شوند تا سلول های سرطان داخل روده بررسی شوند. روش های متفاوتی برای تشخیص سرطان روده با سونوگرافی وجود دارد که مهم ترین آنها:

• سونوگرافی شکمی : برای این آزمایش یک تکنسین، مبدل را بر روی پوست شکم شما حرکت میدهد. این آزمایش میتواند تومورهای کبد، کیسه صفرا، پانکراس یا جاهای دیگر شکم را بررسی کند؛ اما نمیتواند تومورهای روده بزرگ را بررسی کند.
• سونوگرافی اندو رکتال: در این روش از مبدل مخصوصی استفاده می شود و مبدل را داخل روده می کنند. از این طریق دیواره رکتوم دیده می شود و میزان گسترش سرطان در روده یا رسیدن سلول های سرطانی به اندام های دیگر قابل مشاهده است.
• سونوگرافی حین عمل: این روش در حین عمل انجام می شود و مبدل مستقیماً روی سطح کبد قرار می گیرد. این سونوگرافی برای تشخیص شیوع روده بزرگ به کبد بسیار تأثیر گذار است.

آمادگی قبل از انجام سونوگرافی رکتال

1. ممکن است از شما خواسته شود از مصرف داروهای ضد انعقاد خون مانند آسپیرین حدود یک هفته قبل از تصویربرداری خودداری کنید.
2. معمولاً برای انجام سونوگرافی رکتال نیازی به نخوردن مایعات و غذا نیست.
3. ممکن است برای حفظ آرامش شما در حین تصویربرداری ، به شما یک مسکن یا داروی بی حسی موضعی تجویز شود.

تفسیر نتایج سونوگرافی رکتال

سونوگرافی رکتال یا اندورکتال یکی از روش های رایج و مؤثر در تشخیص و ارزیابی میزان پیشرفت سرطان رکتال است. این آزمایش در صورتی که به درستی انجام شود، می تواند با دقت زیادی اندازه، محیط و فاصله تومور از سایر بافت های مجاور مانند کانال مقعد را اندازه بگیرد. در سونوگرافی رکتال، تومورها به شکل لایه های هیپواکو (بافت ضخیم و جامد) نشان داده می شوند و بر اساس میزان تهاجم به دیواره رکتال و بر اساس مقیاس TNM دسته بندی می شوند. مقیاس TNM مخفف کلمه های زیر است:

1. T که مخفف کلمه Tumor است.
2. N که مخفف کلمه Node یا گره های لنفاوی است.
3. و M که مخفف کلمه Metastasis است و به معنای متاستازیک بودن تومور است.

عوارض سونوگرافی تشخیص سرطان روده

در روشهای سونوگرافی سرطان روده هیچگونه ریسک تابش اشعه های رادیواکتیوی به همراه ندارد. در سونوگرافی رکتال اغلب افراد در حین انجام آزمایش از قرار گرفتن مبدل در مقعد خود کمی احساس ناراحتی می کنند. در صورتی که نسبت به لاتکس حساسیت دارید این موضوع را با متخصص سونوگرافی در میان بگذارید؛ زیرا برای قرار دادن مبدل سونوگرافی در مقعد روی آن را با روکشی از جنس لاتکس می پوشانند.

بسته به شرایط خاص بیمار ممکن است انجام سونوگرافی رکتال عوارضی به همراه داشته باشد. در نتیجه قبل از انجام این آزمایش، از در جریان بودن پزشک خود نسبت به سوابق پزشکی و بیماری خود مطمئن شوید. سونوگرافی رکتال می تواند در موارد بسیار نادر سبب آسیب به مقعد، کولون و خونریزی شود.