بیماری لیکن پلان چیست؟

دکتر هما فاتحی [ پوست و مو ]آدرس وب سایت : www.drfatehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، ساختمان آژند ، بلوک B ، طبقه سوم ، واحد 309 تلفن مطب : 32245018 - 031

لیکن پلان یک بیماری التهابی پوستی است. این بیماری با بثورات خارش دار و غیر عفونی روی بازوها و پاها مشخص می شود. از برجستگی های کوچک و چند طرفه، به رنگ صورتی یا بنفش تشکیل شده است. لیکن پلان نوعی اختلال خود ایمنی با واسطه سلول T است. در این بیماری سلولهای التهابی به یک پروتئین ناشناخته در داخل پوست و کراتینوسیتهای مخاطی حمله می کنند. این بیماری ممکن است در سایر بیماری های تغییر یافته سیستم ایمنی مانند ویتیلیگو (پیسی)، درماتومیوزیت، اسکلروز لیکن دیده شود و به طور معمول در افراد بالای 30 سال رخ می دهد. این مشکل از فردی به فرد دیگر از طریق لمس منطقه درگیر انتقال پیدا نمی کند و مسری نیست.

علت بیماری لیکن پلان

علت بیماری نوعی اختلال در سیستم ایمنی بدن است که منشأ ژنتیکی دارد و موجب میشود نوعی هورمون یا ماده مخصوص در خون و پوست آزاد شده و یک فعالیت غیرطبیعی را در پوست و سایر نواحی ذکر شده از بدن آغاز کند که موجب خارش و بروز ضایعات کوچک برجسته میشود.

در تشدید یافتن و حتی آغاز این بیماری گاهی عوامل زیر دخیل هستند:

• بیماریهای داخلی: هپاتیت، اختلال عملکرد کبد و ابتلا به بیماریهای ویروسی و عفونی
• مصرف برخی داروها: آتنولول، لیتیوم، قرصهای ضدبارداری، بعضی آنتی بیوتیکها
• استرس و مشکلات عصبی و روحی
• آلاینده ها و مواد شیمیایی

علائم لیکن پلان

برخی از رایج ترین علائم این بیماری شامل موارد زیر است:

• ضایعات یا برجستگی هایی به رنگ بنفش با قسمت هایی صاف روی پوست یا دستگاه تناسلی.
• ضایعاتی که طی چند هفته یا چند ماه در بدن ایجاد و گسترش می یابند.
• خارش در محل بثورات
• ضایعات سفید در دهان که ممکن است دردناک باشد یا باعث احساس سوزش شود.
• ایجاد تاول هایی که می ترکند و یا پوسته پوسته می شوند.
• خطوط سفید نازک روی بثورات
• رایج ترین نوع لیکن پلان فرم پوستی آن است که مستقیماً روی پوست تأثیر می گذارد. در طی چندین هفته، ضایعات ظاهر و گسترش می یابد. این وضعیت معمولاً طی 6 تا 16 ماه برطرف می شود.

انواع بیماری لیکن پلان

لیکن پلان پاپولی

شایعترین شکل بیماری است که در آن پاپول ها روی سطوح فلکسور مچ دست ها و ساعدها، مچ پاها و ناحیه کمر تشکیل می شوند.

لیکن پلان هیپرتروفیک

ضایعات پوستی که پایدار باقی می مانند ضخیم تر می شوند و به رنگ قرمز تیره در می آیند. این ضایعات اکثراً روی ساق پاها تشکیل می شوند. پاپول ها با الگوهای متفاوتی تجمع پیدا می کنند و وزیکول ها یا تاول هایی ممکن است ایجاد شوند. تغییر رنگ پایدار قهوه ای پس از بهبود ضایعات باقی می ماند. ممکن است در نوع هایپرتروفیک، کارسینوم سلول سنگفرشی (SCC) ایجاد شود.

لیکن پلان مخاطی

شایعترین شکل بیماری مخاطی، نوع غیراروزیو (سایشی) همراه با الگوی سفید تور مانند است. این نوع بیماری ممکن است سایشی یا اروزیو شده که به شدت دردناک است. ضایعات دهانی معمولاً مخاط گونه و کناره های طرفی زبان را درگیر می کنند. این ضایعات ممکن است گسترش پیدا کنند و قسمت مخاطی لب را درگیر نمایند؛ ولی به ندرت از حاشیه قرمز لب (ورمیلیون) فراتر می روند.

آیا بیماری لیکن پلان خطرناک است؟

به طور کلی لیکن پلان پوستی یک بیماری خطرناک یا کشنده نیست. معمولاً به مرور زمان خود به خود از بین می رود؛ اما می تواند برای مدت طولانی باقی بماند و سال ها طول بکشد. این مورد برای هر فرد متفاوت است. وجود ضایعات پوستی ناشی از این بیماری نیز ثابت نیست و ممکن است به مرور زمان خود به خود یا با روش هایی مانند اپیلاسیون از بین برود.

عوامل خطر بیماری لیکن پلان

لیکن پلان می تواند هر فرد در هر سن و نژادی را تحت تأثیر قرار دهد. با این حال، احتمال بروز این بیماری در بین موارد زیر شایعتر است:

• بزرگسالان و میانسال
• زنان، به ویژه ابتلای آنها به لیکن پلان دهانی
• بیماران مبتلا به بیماری های کبدی، مانند هپاتیت C یا سیروز

تشخیص لیکن پلان

معمولاً با بروز برجستگی های ناشی از بیماری لیکن پلان لازم است به پزشک مراجعه کرد. اغلب با معاینه فیزیکی ابتلا به این بیماری تشخیص داده خواهد شد. در برخی از موارد لازم است آزمایشاتی نیز برای تشخیص دقیق تر انجام شود.

این آزمایش با نمونه برداری از پوست انجام می شود که بررسی های لازم برای واکنش های آلرژیکی تست خواهد شد. در صورتی که پزشک مشکوک به عفونت در نتایج آزمایش پوست باشد، آزمایشاتی برای تشخیص ابتلا به هپاتیت C را نیز توصیه خواهد کرد.

درمان قطعی لیکن پلان

درمان های موضعی:

1. کرم ها یا پمادهای استروئیدی: این کرم ها و پمادها می توانند در کاهش التهاب و قرمزی مؤثر باشند. این دارو روی لکه های خارش دار استفاده می شود.
2. نور درمانی (فتوتراپی): برای کاهش علائم می توان از نور درمانی با نور ماورا بنفش (UV) نیز استفاده کرد.
3. پماد تاکرولیموس و پیمکرولیموس: این دو پمادهایی هستند که در درمان اگزما هم استفاده می شوند.

داروهای خوراکی:

• رتینوئیدها: این داروها دارای مشتقات ویتامین A هستند. در صورتی که فرد باردار باشد نباید از رتینوئیدها استفاده کند؛ زیرا استفاده از این دارو در دوران بارداری می تواند عوارض جانبی جدی از جمله نقص مادرزادی را ایجاد کند.
• آنتی هیستامین ها: از این دارو می توان برای کاهش خارش استفاده کرد.
• قرص های استروئیدی: برای افرادی که علائم شدیدتری دارند وکرم ها و پماد ها برایشان مؤثر نیستند، می توان از قرص های استروئیدی خوراکی استفاده کرد. این قرص ها توسط پزشک تجویز می شود.
• کپسول های سیکلوسپورین: این دارو می تواند فعالیت سیستم ایمنی بدن را کاهش دهد. از این دارو فقط در موارد بسیار شدید استفاده می شود.
• کورتیکواستروئیدها: برای نوع غشای مخاطی این بیماری، پزشک ممکن است کورتیکواستروئیدها را به عنوان قرص تجویز کند.
• نوردرمانی: نوردرمانی یا فتوتراپی ممکن است در پاکسازی بثورات لیکن پلان پوستی مؤثر باشد. در رایج ترین فتوتراپی برای لیکن پلان از اشعه ماوراءبنفش استفاده می شود که تنها به لایه فوقانی پوست (اپیدرم) نفوذ می کند. در این روش نیاز است تا چند هفته، دو تا سه بار در هفته پوست تحت درمان قرار گیرد. این روش درمانی برای افراد با پوست تیره توصیه نمی شود؛ چراکه ممکن است باعث افزایش تیرگی پوست حتی پس از برطرف شدن بثورات لیکن پلان شود.

در فرم دهانی این بیماری، در صورت شدید بودن علائم، پزشک قرص های استروئیدی یا دهان شویه را تجویز می کند.

زمان مراجعه به پزشک

در مواردی که برجستگی ها و بثورات پوستی بدون هیچ دلیل مشخصی مانند واکنش های آلرژیکی، در قسمت های مختلف پوست بروز داده شوند لازم است برای بررسی دقیق به پزشک مراجعه کرد. حتی در مواردی که بیماری لیکن پلان در قسمت هایی از جمله دستگاه تناسلی، پوست سر، ناخن ها و یا اطراف دهان را به خود درگیر کند، باید به پزشک مراجعه کرد؛ زیرا برخی از بیماری های پوستی در نواحی مخاطی ممکن است ضایعات پوستی و ناراحتی های متعدد خطرناکی را در پی داشته باشد.

پیشگیری از لیکن پلان

برای پیشگیری از تشدید عوارض این بیماری پوستی می توان اقداماتی را انجام داد. حتی این موارد می توانند به پیشرفت در روند بهبود نیز کمک شایانی برسانند:

• در صورت بروز لیکن پلان دهانی لازم است از مواردی مانند سیگار، مواد غذایی شور یا ادویه بسیار پرهیز کرد.
• ضایعات پوستی ایجاد شده را به هیچ وجه نباید خراشید و یا زخم کرد.
• مدیریت استرس می تواند گام مؤثری در پیشگیری از پیشرفت این بیماری محسوب شود.
• با پی بردن به ابتلا به این بیماری لازم است برای چک شدن در فواصل زمانی معین، به پزشک مراجعه کرد.
• در صورتی که لیکن پلان مویی و مخاطی وجود داشته باشد، حتماً باید برای بررسی مشکل و پی بردن به سرطان و پیشگیری از تشدید آن، طبق آزمایشات تجویز شده پیش رفت.