تنبلی تخمدان چیست و چگونه درمان میشود؟

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک (Polycystic Ovary Syndrome یا PCOS) اختلال شایع هورمونی در زنان است که در سنین باروری رخ می دهد. قاعدگی نامنظم و طولانی مدت از جمله علائم و نشانه های تنبلی تخمدان است؛ بنابراین سندروم تخمدان پلی کیستیک شامل کیسه های کوچک پر از مایع است (یکی از انواع کیست تخمدان) که عوارض زیادی به همراه خواهند داشت. عدم درمان به موقع تنبلی تخمدان باعث ناباروری می گردد. تشخیص تنبلی تخمدان به راحتی نیست و باید پزشک آزمایشات و تست هایی از جمله سونوگرافی تجویز کند. سونوگرافی برای بررسی دقیق تر رحم و تخمدان، معاینه لگن برای بررسی ناهنجاری ها و توده های این ناحیه است. با انجام آزمایشات و اطمینان از وجود سندروم تخمدان پلی کیستیک، پزشک درمان را آغاز و فرد به مرور زمان بهبود می یابد.

علت تنبلی تخمدان

در حال حاضر، هیچ علت شناخته شده ای برای تنبلی تخمدان در دست نیست. بااین حال، بین این سندرم با ژنتیک، انسولین اضافی و التهاب با درجه پایین ارتباط مشخصی وجود دارد؛ اما علت دقیق این سندرم شناخته شده نیست. تشخیص و درمان به موقع تنبلی تخمدان، بسیار مهم است.

اختلال ژنتیکی

تصور می شود PCOS دارای خواستگاه ژنتیکی است. به طوری که احتمال ابتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک در کسانی که مادر یا خواهرشان مبتلا به این سندرم بوده است، بیشتر است تا سایر بستگان و این پیوند خانوادگی عامل اصلی خطر تنبلی تخمدان محسوب می شود.

قند

منبع اصلی انرژی بدن گلوکز است که میزان آن در بدن، توسط انسولین ترشح شده از پانکراس تنظیم می شود. در این میان فرد مبتلا به مقاومت به انسولین قادر به استفاده مؤثر از انسولین نیست که این امر باعث می شود که پانکراس برای تأمین نیازهای بدن، بیش از حد انسولین ترشح کند.

تصور می شود انسولین اضافی به دلیل تأثیر بر تولید آندروژن، بر توانایی زنان در تخمک گذاری تأثیر می گذارد. تحقیقات نشان می دهد که زنان مبتلا به PCOS، دارای التهاب با درجه پایین هستند که تخمدان های پلی کیستیک را برای تولید آندروژن تحریک می کند.

علائم تنبلی تخمدان

مهم ترین علائم و نشانه های تنبلی تخمدان شامل موارد زیر می شود:

• تغییرات خلق و خو
• تخمدان پلی کیستیک
• کیست تخمدان
• کسالت، سستی و مشکلات خواب
• مشکلات بارداری و تخمک گذاری مرتب
• ریزش مو
• پوست چرب
• بروز آکنه و جوش های ریز صورت
• مستعد به بیماری دیابت و فشار خون بالا، به دلیل نوسانات وزنی
• افزایش هورمون تستوسترون
• رشد موی زائد، خشن و تیره در برخی نواحی خاص بدن از جمله: لب، چانه، اطراف ناف، ران ها، جناغ سینه و…
• دوره های نامنظم قاعدگی
• اختلال و ناهنجاری در بارداری
• گرگرفتگی و سردرد
• تعرق شبانه
• خشکی واژن
• خشک و کم سو شدن چشم ها
• تحریک پذیری یا عدم تمرکز
• کاهش میل جنسی

انواع تنبلی تخمدان

۴ نوع تنبلی تخمدان یا PCOS وجود دارد:

در این قسمت به انواع مختلف PCOS خواهیم پرداخت. چهار نوع تنبلی تخمدان عبارت اند از:

1. PCOS مقاوم به انسولین
2. تنبلی تخمدان التهابی
3. PCOS با علت پنهان
4. بیماری سندروم پلی کیستیک ناشی از قرص

تشخیص تنبلی تخمدان با سونوگرافی

به غیر از آزمایش خون، سونوگرافی از لگن، تخمدان و رحم نیز انجام می شود تا مشخص شود آیا تخمدان بزرگ شده است یا خیر و به تجسم تغییرات تخمدان ها کمک می کند.در تنبلی تخمدان، تخمدان ها می توانند 3 برابر بزرگتر از حد نرمال شوند و در هر تخمدان می تواند 12 یا بیشتر از 12 فولیکول وجود داشته باشد. ضخامت رحم در این بیماری بیشتر از حد نرمال می باشد و کیست ها اغلب بر روی سطح تخمدان چیده شده و مانند یک رشته مروارید ظاهر می شوند.

سونوگرافی رحم و تخمدان یا در واقع سونوگرافی لگن یکی از روش های غیرتهاجمی بیماری های لگن و این ناحیه در زنان است. سونوگرافی با استفاده از یک دستگاه انجام می شود که امواج فراصوت با فرکانس بسیار بالا را از خود ساطع می کند. مبدل سونوگرافی روی سطح پوست قرار می گیرد و امواج فراصوت از اندام های بدن و ساختار درون آنها عبور می کنند. امواج صوتی از سطح اندام های مختلف با طول موج های متفاوت منعکس می شوند و پدیده ای مانند اکو ایجاد می کنند که این امواج منعکس شده به وسیله کامپیوتر به تصاویر قابل مشاهده از اعضا و بافت های مورد آزمایش تبدیل می شوند.

عوارض تنبلی تخمدان

داشتن سطح آندروژن بالاتر از حد طبیعی می تواند بر قدرت باروری و سایر ابعاد سلامتی شما تأثیر بگذارد. در ادامه با این تأثیرات آشنا می شوید.

1. ناباروری: برای باردار شدن باید تخمک گذاری داشته باشید. زنانی که به طور منظم تخمک گذاری نمی کنند، به اندازه لازم برای باروری تخمک گذاری نمی کنند. به همین دلیل، تنبلی تخمدان یکی از دلایل اصلی ناباروری در زنان است.
2. سندرم متابولیک: حدود 80 درصد از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان، دارای اضافه وزن یا چاقی هستند. چاقی و سندرم تخمدان پلی کیستیک، خطر ابتلا به قند خون، فشارخون بالا، کاهش کلسترول HDL (خوب) و افزایش کلسترول LDL (بد) را بالا می برد. در مجموع به این عوامل سندرم متابولیک گفته می شود که خطر بیماری قلبی، دیابت و سکته را افزایش می دهند.
3. آپنه خواب: این وضعیت باعث وقفه های مکرر تنفس در طول شب می شود که درنهایت باعث قطع خواب فرد می گردد. آپنه خواب در خانم هایی که اضافه وزن دارند بیشتر دیده می شود خصوصاً اگر تنبلی تخمدان هم داشته باشند. خطر بروز آپنه خواب در زنان چاق مبتلا به تنبلی تخمدان، پنج تا 10 برابر بیشتر از افراد بدون این بیماری است.
4. سرطان آندومتر: در طی تخمک گذاری، مخاط رحم از بین می رود. اگر هرماه تخمک گذاری نداشته باشید، این مخاط رحم می تواند ضخیم شود. مخاط ضخیم رحم می تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.
5. افسردگی: هم تغییرات هورمونی و هم علائمی مانند رشد ناخواسته مو می توانند بر احساسات شما تأثیر منفی بگذارند. بسیاری از مبتلایان به تنبلی تخمدان درنهایت افسردگی و اضطراب را تجربه می کنند.

آیا تنبلی تخمدان درمان دارد؟

تنبلی تخمدان درمان قطعی ندارد و تنها با استفاده از برخی روش های می توان از عوارض ناخوشایند آن پیشگیری کرد. انتخاب بهترین روش درمان بستگی به سن بیماری، علائم مشاهده شده و تمایل بیمار به باردار شدن یا باردار نشدن است.

تغییر سبک زندگی

راهکارهایی مانند رژیم غذایی مناسب یا تمرین های ورزشی می توانند به شما کمک کنند وزن خود را کاهش دهید. کم کردن وزن حتی به مقدار کم مثل ۵ تا ۱۰ درصد وزنتان تأثیر بسیار مثبتی خواهد داشت. کم کردن وزن همچنین اثربخشی داروها و درمان انتخابی را افزایش می دهد.

دارودرمانی و کنترل هورمون ها

ممکن است پزشک شما داروهای ضدبارداری را که استروژن و پروژسترون دارند و باعث کاهش آندروژن می شوند برای شما تجویز کند. قرص های پروژسترون نیز چنین عملکردی دارند، با این تفاوت که از بارداری جلوگیری نمی کنند، بنابراین اگر قصد بارداری دارید این قرص ها گزینه ی مناسب تری هستند.

داروها با عملکردهای متفاوت علائم بالینی شما را کنترل می کنند. برخی داروها مثل متفورمین اثر انسولین را افزایش داده و باعث کاهش مقاومت سلول ها به انسولین می شوند. دیگر داروها مثل کلومیفن و لتروزول بر هورمون ها و فعالیت تخمدان ها اثر می گذارند. بسته به علائم تنبلی تخمدان، پزشک ممکن است انواع مختلفی از داروها را برای شما تجویز کند.