تنبلی تخمدان چیست و چگونه درمان میشود؟

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

تنبلی تخمدان یا سندروم تخمدان پلی کیستیک (Polycystic Ovary Syndrome یا PCOS) اختلال شایع هورمونی در زنان است که در سنین باروری رخ می دهد. قاعدگی نامنظم و طولانی مدت از جمله علائم و نشانه های تنبلی تخمدان است؛ بنابراین سندروم تخمدان پلی کیستیک شامل کیسه های کوچک پر از مایع است (یکی از انواع کیست تخمدان) که عوارض زیادی به همراه خواهند داشت. عدم درمان به موقع تنبلی تخمدان باعث ناباروری می گردد. تشخیص تنبلی تخمدان به راحتی نیست و باید پزشک آزمایشات و تست هایی از جمله سونوگرافی تجویز کند. سونوگرافی برای بررسی دقیق تر رحم و تخمدان، معاینه لگن برای بررسی ناهنجاری ها و توده های این ناحیه است. با انجام آزمایشات و اطمینان از وجود سندروم تخمدان پلی کیستیک، پزشک درمان را آغاز و فرد به مرور زمان بهبود می یابد.

علت تنبلی تخمدان

در حال حاضر، هیچ علت شناخته شده‌ای برای تنبلی تخمدان در دست نیست. با این حال، بین این سندرم با ژنتیک، انسولین اضافی و التهاب با درجه پایین ارتباط مشخصی وجود دارد؛ اما علت دقیق این سندرم شناخته شده نیست. تشخیص و درمان به موقع تنبلی تخمدان، بسیار مهم است.

اختلال ژنتیکی

تصور می‌شود PCOS دارای خواستگاه ژنتیکی است. به طوری که احتمال ابتلا به سندرم تخمدان پلی‌کیستیک در کسانی که مادر یا خواهرشان مبتلا به این سندرم بوده است، بیشتر است تا سایر بستگان و این پیوند خانوادگی عامل اصلی خطر تنبلی تخمدان محسوب می‌شود.

قند

منبع اصلی انرژی بدن گلوکز است که میزان آن در بدن، توسط انسولین ترشح شده از پانکراس تنظیم می‌شود. در این میان فرد مبتلا به مقاومت به انسولین قادر به استفاده مؤثر از انسولین نیست که این امر باعث می‌شود که پانکراس برای تأمین نیازهای بدن، بیش از حد انسولین ترشح کند. تصور می‌شود انسولین اضافی به دلیل تأثیر بر تولید آندروژن، بر توانایی زنان در تخمک‌گذاری تأثیر می‌گذارد. تحقیقات نشان می‌دهد که زنان مبتلا به PCOS، دارای التهاب با درجه پایین هستند که تخمدان‌های پلی‌کیستیک را برای تولید آندروژن تحریک می‌کند.

علائم تنبلی تخمدان

مهم ترین علائم و نشانه های تنبلی تخمدان شامل موارد زیر می شود:

• تغییرات خلق و خو
• تخمدان پلی کیستیک
• کیست تخمدان
• کسالت، سستی و مشکلات خواب
• مشکلات بارداری و تخمک گذاری مرتب
• ریزش مو
• پوست چرب
• بروز آکنه و جوش های ریز صورت
• مستعد به بیماری دیابت و فشار خون بالا، به دلیل نوسانات وزنی
• افزایش هورمون تستوسترون
• رشد موی زائد، خشن و تیره در برخی نواحی خاص بدن از جمله: لب، چانه، اطراف ناف، ران ها، جناغ سینه و…
• دوره های نامنظم قاعدگی
• اختلال و ناهنجاری در بارداری
• گرگرفتگی و سردرد
• تعرق شبانه
• خشکی واژن
• خشک و کم سو شدن چشم ها
• تحریک پذیری یا عدم تمرکز
• کاهش میل جنسی

انواع تنبلی تخمدان

۴ نوع تنبلی تخمدان یا PCOS وجود دارد:

در این قسمت به انواع مختلف PCOS خواهیم پرداخت. چهار نوع تنبلی تخمدان عبارت‌اند از:

1. PCOS مقاوم به انسولین
2. تنبلی تخمدان التهابی
3. PCOS با علت پنهان
4. بیماری سندروم پلی کیستیک ناشی از قرص

تشخیص تنبلی تخمدان با سونوگرافی

به غیر از آزمایش خون، سونوگرافی از لگن، تخمدان و رحم نیز انجام می‌شود تا مشخص شود آیا تخمدان بزرگ شده است یا خیر و به تجسم تغییرات تخمدان‌ها کمک می‌کند. در تنبلی تخمدان، تخمدان‌ها می‌توانند 3 برابر بزرگتر از حد نرمال شوند و در هر تخمدان می‌تواند 12 یا بیشتر از 12 فولیکول وجود داشته باشد. ضخامت رحم در این بیماری بیشتر از حد نرمال می‌باشد و کیست‌ها اغلب بر روی سطح تخمدان چیده شده و مانند یک رشته مروارید ظاهر می‌شوند.

سونوگرافی رحم و تخمدان یا در واقع سونوگرافی لگن یکی از روش‌های غیرتهاجمی بیماری‌های لگن و این ناحیه در زنان است. سونوگرافی با استفاده از یک دستگاه انجام می‌شود که امواج فراصوت با فرکانس بسیار بالا را از خود ساطع می‌کند. مبدل سونوگرافی روی سطح پوست قرار می‌گیرد و امواج فراصوت از اندام‌های بدن و ساختار درون آنها عبور می‌کنند. امواج صوتی از سطح اندام‌های مختلف با طول موج‌های متفاوت منعکس می‌شوند و پدیده‌ای مانند اکو ایجاد می‌کنند که این امواج منعکس شده به وسیله کامپیوتر به تصاویر قابل مشاهده از اعضا و بافت‌های مورد آزمایش تبدیل می‌شوند.

عوارض تنبلی تخمدان

داشتن سطح آندروژن بالاتر از حد طبیعی می‌تواند بر قدرت باروری و سایر ابعاد سلامتی شما تأثیر بگذارد. در ادامه با این تأثیرات آشنا می‌شوید.

1. ناباروری: برای باردار شدن باید تخمک‌گذاری داشته باشید. زنانی که به طور منظم تخمک‌گذاری نمی‌کنند، به اندازه لازم برای باروری تخمک‌گذاری نمی‌کنند. به همین دلیل، تنبلی تخمدان یکی از دلایل اصلی ناباروری در زنان است.
2. سندرم متابولیک: حدود 80 درصد از زنان مبتلا به تنبلی تخمدان، دارای اضافه وزن یا چاقی هستند. چاقی و سندرم تخمدان پلی کیستیک، خطر ابتلا به قند خون، فشارخون بالا، کاهش کلسترول HDL (خوب) و افزایش کلسترول LDL (بد) را بالا می‌برد. در مجموع به این عوامل سندرم متابولیک گفته می‌شود که خطر بیماری قلبی، دیابت و سکته را افزایش می‌دهند.
3. آپنه خواب: این وضعیت باعث وقفه‌های مکرر تنفس در طول شب می‌شود که در نهایت باعث قطع خواب فرد می‌گردد. آپنه خواب در خانم‌هایی که اضافه وزن دارند بیشتر دیده می‌شود خصوصاً اگر تنبلی تخمدان هم داشته باشند. خطر بروز آپنه خواب در زنان چاق مبتلا به تنبلی تخمدان، پنج تا 10 برابر بیشتر از افراد بدون این بیماری است.
4. سرطان آندومتر: در طی تخمک گذاری، مخاط رحم از بین می رود. اگر هرماه تخمک گذاری نداشته باشید، این مخاط رحم می‌تواند ضخیم شود. مخاط ضخیم رحم می‌تواند خطر ابتلا به سرطان آندومتر را افزایش دهد.
5. افسردگی: هم تغییرات هورمونی و هم علائمی مانند رشد ناخواسته مو می‌توانند بر احساسات شما تأثیر منفی بگذارند. بسیاری از مبتلایان به تنبلی تخمدان در نهایت افسردگی و اضطراب را تجربه می‌کنند.

آیا تنبلی تخمدان درمان دارد؟

تنبلی تخمدان درمان قطعی ندارد و تنها با استفاده از برخی روش‌های می‌توان از عوارض ناخوشایند آن پیشگیری کرد. انتخاب بهترین روش درمان بستگی به سن بیماری، علائم مشاهده شده و تمایل بیمار به باردار شدن یا باردار نشدن است.

تغییر سبک زندگی

راهکارهایی مانند رژیم غذایی مناسب یا تمرین‌های ورزشی می‌توانند به شما کمک کنند وزن خود را کاهش دهید. کم کردن وزن حتی به مقدار کم مثل ۵ تا ۱۰ درصد وزنتان تأثیر بسیار مثبتی خواهد داشت. کم کردن وزن همچنین اثربخشی داروها و درمان انتخابی را افزایش می‌دهد.

دارودرمانی و کنترل هورمون‌ها

ممکن است پزشک شما داروهای ضد بارداری را که استروژن و پروژسترون دارند و باعث کاهش آندروژن می‌شوند برای شما تجویز کند. قرص‌های پروژسترون نیز چنین عملکردی دارند، با این تفاوت که از بارداری جلوگیری نمی‌کنند، بنابراین اگر قصد بارداری دارید این قرص‌ها گزینه‌ مناسب‌تری هستند.

داروها با عملکردهای متفاوت علائم بالینی شما را کنترل می‌کنند. برخی داروها مثل متفورمین اثر انسولین را افزایش داده و باعث کاهش مقاومت سلول‌ها به انسولین می‌شوند. دیگر داروها مثل کلومیفن و لتروزول بر هورمون‌ها و فعالیت تخمدان‌ها اثر می‌گذارند. بسته به علائم تنبلی تخمدان، پزشک ممکن است انواع مختلفی از داروها را برای شما تجویز کند.