توضیحاتی در مورد سندرم پای بیقرار

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

سندروم پای بی قرار یک بیماری شایع سیستم عصبی است که مقاومت شدیدی را برای حرکت دادن پاها ایجاد می کند. پزشکان آن را یک اختلال خواب می دانند؛ چراکه معمولاً در حالت استراحت اتفاق می افتد یا در این مواقع بدتر می شود. ممکن است هنگام نشستن های طولانی و یا هنگام دراز کشیدن و خوابیدن ایجاد شود. اگر این سندروم را به حال خود رها کنید و به موقع درمان نشود، احتمالاً با گذشت زمان بدتر شده و کمبود خواب ناشی از آن، مشکلات جدی تری را برای شما ایجاد خواهد کرد.

اختلال سندروم پاهای بی قرار متوسط تا شدید درمان نشده می تواند منجر به کاهش حدود ۲۰ درصدی بهره وری شود و احتمال ابتلا به افسردگی و اضطراب را بالا ببرد. اگر علائم این سندروم خفیف باشد به محض اینکه درمان را شروع کنید، اغلب به راحتی می توانید آن را متوقف کنید.

علت سندرم پای بیقرار چیست؟

علت بی قراری پاها در این سندروم در بسیاری از موارد ناشناخته است. با این وجود مبتلایان در سنین کم تر از ۴۰ سال معمولاً زمینه ی ارثی و خانوادگی بیماری را دارند. دلیل بی قراری پا می تواند یکی از موارد زیر باشد:

• ابتلا به بیماری های مزمن مانند پارکینسون ، بیماری ام اس ، بیماری کلیوی؛ بیماری دیابت و نوروپاتی محیطی و کمبود آهن همگی باعث بروز سندرم پای بی قرار می شوند. رفع این علل یا کنترل این بیماری ها به کاهش شدت علائم سندرم پای بی قرار منجر می شود.
• مصرف برخی داروها از جمله داروهای ضد انعقادی، داروهای ضدویروسی، برخی از داروهای ضد افسردگی، داروهای سرماخوردگی و آلرژی که شامل آنتی هیستامین های آرام بخش هستند، ممکن است علائم را بدتر کنند.
• سندرم پای بی قرار در بارداری نیز گزارش شده است، بخصوص در سه ماه آخر بارداری، بانوان ممکن است RLS را تجربه کنند. علائم معمولاً تا یک ماه پس از زایمان از بین می روند.
• عوامل دیگر از جمله مصرف الکل، نیکوتین، کافئین و محرومیت از خواب، ممکن است علائم بیماری را ایجاد کرده و یا بدتر کند. بهبود خواب یا ترک الکل در این موارد ممکن است علائم را تسکین دهد.
• واریس و نارسایی مزمن وریدی هم می تواند باعث بروز سندرم پاهای ناآرام شود. در بسیاری از موارد درمان واریس می تواند این علائم را برطرف کند یا از شدت آن بکاهد.

علائم سندرم پای بی قرار

سندرم پای بی قرار یک اختلال نورولوژیک است که با پارستزی (احساسات ناخوشایندی) در برخی اندام (به خصوص پاها) آغاز می شود. فرد مبتلا برای تسکین این احساسات خودآگاه یا ناخودآگاه شروع به تکان دادن پا می کند که یک تسکین موقت ایجاد خواهد کرد. به ندرت این احساسات در دو طرف بدن رخ می دهد و گاهی تنها یک طرف بدن را درگیر می کند و ممکن است روی بازو یا قفسه سینه نیز دیده شود. شدت آن می تواند از ناراحتی خفیف تا تحریک شدید و حتی دردناک متغیر باشد.

این علائم معمولاً طی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از بی حرکت ماندن پاها، مخصوصاً در شب آغاز می شود و گاهی خود فرد متوجه حرکت دادن پا و حتی علائم خود نمی شود. گاهی نیز به حدی شدید است که باعث بی خوابی فرد می شود. این علائم در اختلال اولیه، بسیار به کندی پیشرفت می کند. ممکن است سال ها از شروع آن گذشته باشد و فرد هنوز به طور منظم هیچ علامتی نداشته باشد؛ اما در اختلال ثانویه، شدت آن بسیار شدید است و سریع خود را نشان می دهد.

انواع سندرم پای بی قرار

سندرم پاهای بی قرار به دو دسته تقسیم می شود:

1. سندروم پاهای بی قرار اولیه یا ایدیوپاتیک: علت ایجاد آن نامشخص است. ممکن است از کودکی یا بزرگ سالی آغاز شود؛ اما حتماً آغاز آن قبل از چهل سالگی خواهد بود. ممکن است علت ژنتیکی داشته باشد و متأسفانه مادام العمر است. علائم این نوع سندروم ابتدا خفیف بوده و با گذشت زمان شدیدتر خواهد شد.
2. سندروم پاهای بی قرار ثانویه: علت سندروم ثانویه، یک بیماری دیگر مانند دیابت، کمبود آهن، نارسایی کلیوی، پارکینسون، بارداری و ... است. آغاز این سندروم پس از ۴۵ سالگی بوده و ربطی به وراثت و ژنتیک ندارد. علائم سندروم ثانویه ناگهانی آغاز می شود و شدت آن در طول زمان ثابت است.

تشخیص سندرم پای بیقرار

هیچ آزمایشی برای تشخیص RLS وجود ندارد؛ ولی معمولاً پزشکان از ۴ معیار اصلی برای تشخیص بیماری استفاده می کنند. این معیارها عبارت اند از:

1. بیمار برای رهایی از درد و ناراحتی مجبور به تکان دادن پاها است.
2. نیاز به تکان دادن پا در زمان استراحت بیشتر می شود.
3. وقتی که درد و حس ناخوشایند با حرکت دادن پاها برطرف شد، تمایل به تکان دادن پاها به طور موقت وجود ندارد تا دوباره درد ایجاد شود.
4. عصر و شب علائم بیماری مثل درد و احساس ناخوشایند تشدید می شود.

این ۴ مورد نشانه ای از وجود پاهای بی قرار است که در ادامه ممکن است بررسی نوار مغزی، ضربان قلب و تنفس در زمان خواب برای تشخیص دقیق تر انجام شود و بیمار از نظر ابتلا به بیماری هایی مثل دیابت، کمبود آهن و نارسایی کلیه مورد ارزیابی قرار گیرد.

محرک های سندرم پای بی قرار

نشستن یا استراحت از علل اصلی علائم سندرم پای بی قرار هستند. علاوه بر این، برخی از ماده های غذایی می توانند علائم را بدتر کنند، از جمله:

• الکل
• کافئین
• نیکوتین
• داروها، از جمله داروهای خاصی که برای درمان حالت تهوع، سرماخوردگی و آلرژی و مشکلات بهداشت روان استفاده می شوند. در صورت مصرف بیش از حد این مواد یا خوردن آنها در نزدیکی زمان خواب، می توانند بر ساختار خواب تأثیر منفی بگذارند.

آیا سندرم پای بیقرار خطرناک است؟

اگرچه سندرم پای بی قرار منجر به سایر بیماری های جدی نمی شود، علائم می توانند برای بیمار آزاردهنده تا ناتوان کننده باشند. بسیاری از افراد مبتلا به سندرم پای بی قرار به سختی می توانند بخوابند یا اینکه به علت شدت علائم از خواب بیدار می شوند. سندرم پای بی قرار شدید می تواند باعث اختلال قابل توجه در کیفیت زندگی شود و می تواند منجر به افسردگی شود.

بهترین دارو برای سندرم پای بیقرار

مصرف روزانه داروها معمولاً فقط برای افرادی که علائم سندرم پاهای بی قرار را حداقل سه شب در هفته دارند یا در غیر این صورت، به تشخیص پزشک برایشان لازم است توصیه می شود. داروهایی که برای درمان سندرم پاهای بی قرار اولیه استفاده می شوند، بیماری را درمان نمی کنند بلکه فقط علائم را تسکین می دهند. برای افرادی که علائم سندرم پاهای بی قرار گاهی رخ می دهد، مصرف داروهای تجویز شده فقط در صورت بروز علائم توصیه می شود. پزشک شما بهترین برنامه درمانی را با توجه به علائم و شرایط برای شما تجویز می کند. بهترین دارو جهت درمان این سندرم، داروهایی مانند روپیرینول، پرامیپیکسول، پری گابالین، گاباپنتین است که بسته به بیمار نوع دارو انتخاب می شود.

روشهای درمان سندرم پای بیقرار

درمان سندرم پای بی قرار ثانویه(RLS ناشی از یک مشکل پزشکی دیگر) شامل درمان بیماری اصلی است. درست است که برای سندرم پای بی قرار هیچ درمانی وجود ندارد؛ اما روش های درمانی می توانند به کنترل علائم کمک کنند تا زندگی با کیفیت تر و خواب بهتری داشته باشید. هرگونه بیماری زمینه ای مانند کم خونی، دیابت، کمبودهای تغذیه ای، مشکلات کلیوی، بیماری تیروئید، واریس یا بیماری پارکینسون باید درمان شود. مکمل های غذایی برای اصلاح کمبود ویتامین یا مواد معدنی ممکن است توصیه شود. برای برخی از افراد، این روش های درمانی تمام مواردی است که برای بهبود علائم سندرم پای بی قرار لازم است.

درمان دارویی

1. آگونیست های دوپامین: این داروها اغلب اولین داروهایی هستند که برای درمان سندرم پاهای بی قرار استفاده می شوند. این داروها از جمله پرامیپکسول (میراپکس)، روتیگوتین (نوپرو) و روپینیرول (رکیپ) مانند انتقال دهنده عصبی دوپامین در مغز عمل می کنند و برای بیماری متوسط تا شدید تجویز می شوند. عوارض جانبی شامل خواب آلودگی در روز، حالت تهوع و سبکی سر است.
2. عوامل دوپامینرژیک: این داروها، از جمله Sinemet(ترکیبی از لوودوپا و کاربیدوپا) سطح دوپامین را در مغز افزایش می دهد و می تواند حس ساق پا را در سندرم پاهای بی قرار بهبود بخشد. با این حال، در صورت استفاده روزانه ممکن است باعث بدتر شدن علائم در برخی از افراد شود. همچنین عوارض جانبی می تواند شامل حالت تهوع، استفراغ، توهم و حرکات غیر ارادی اندام ها (دیسکینزی) باشد.
3. بنزودیازپین ها: بنزودیازپین ها مانند آلپرازولام، کلونازپام (کلونوپین) و تمازپام (Restoril) آرام بخش هستند. خیلی در بهبود علائم نقشی ندارند؛ ولی به خواب راحت تر با وجود علائم کمک می کنند. از مضرات این گروه دارو ها ایجاد خواب آلودگی درطول روز می باشد.
4. اپیوئید ها: این داروها اغلب برای درمان درد استفاده می شوند؛ اما می توانند علائم سندرم پاهای بی قرار را تسکین دهند. از آنجا که مواد اپیوئیدی بسیار اعتیاد آور هستند، معمولاً فقط در مواقعی که دارو های دیگر مؤثر نباشند، تجویز می شوند. هیدروکدون (ویکودین یا نورکو) یک نمونه از این دارو ها است.
5. داروهای ضد تشنج: این عوامل مانند کاربامازپین (Tegretol)، پرگابالین، گاباپنتین (نورونتین) و گاباپنتین اناکاربیل (Horizant) ممکن است به بهبود علائم سندرم پاهای بی قرار مانند هرگونه درد مزمن یا درد عصبی دیگر کمک کنند.
6. آگونیست های آلفا 2: این دارو ها گیرنده های آلفا 2 در ساقه مغز را تحریک می کنند. این کار سلول های عصبی که باعث مهار قسمتی از سیستم عصبی (که حرکات غیر ارادی و حس های غیر طبیعی عضله را کنترل می کند) می شوند را فعال می کند.

طب سوزنی

در تحقیقی در سال ۲۰۱۸ پزشکی با روش های اصلاح شده طب سوزنی آزمایشی انجام داد و در نتیجه آزمایش ها مشخص شد تزریقات در نقاط مخصوص و مشخصی، تسکین فوری علائم حسی و علائم حرکتی سندروم پاهای بی قرار را ایجاد می کند. تزریق می تواند یک درمان جایگزین امیدوار کننده و ایمن برای دارودرمانی در بیماران مبتلا به RLS باشد. در سال های اخیر تعداد بیشتری از مطالعات برای حمایت از اثربخشی طب سوزنی برای سندرم پای بی قرار منتشر شده است. محققان با روش های اصلاح شده طب سوزنی، تکنیک های آن را ساده می کنند.

درمانهای خانگی برای سندرم پای بیقرار

شما با چند روش ساده در خانه می توانید علائم سندروم پای بی قرار را بهبود بخشید. درمان های خانگی اگرچه به طور کامل علائم را از بین نمی برند؛ اما می توانند به کاهش آنها کمک کنند. یافتن راه حل هایی که بیشترین کمک را به شما می کنند ممکن است نیاز به آزمایش و خطا داشته باشد.

• مصرف کافئین، الکل و تنباکو را کاهش داده یا قطع کنید.
• برای داشتن یک برنامه منظم خواب، با ساعت خواب و بیدار شدن مشخص در هر روز هفته تلاش کنید.
• هر روز ورزش کنید، مثلاً پیاده روی یا شنا
• شب ها عضلات پا را ماساژ و یا کشش دهید.
• قبل از خواب در وان گرم غوطه ور شوید.
• در صورت بروز علائم از بسته ی آب گرم یا کمپرس سرد استفاده کنید.
• یوگا یا مدیتیشن تمرین کنید.
• می توانید از جوراب سندروم پای بی قرار استفاده کنید. جوراب مخصوص افراد مبتلا به RLS به کف پا فشار وارد می کند و ممکن است به تسکین علائم شما کمک کند.
• هنگام برنامه ریزی برنامه هایی که نیاز به نشستن طولانی دارند، مانند مسافرت با ماشین یا هواپیما، سعی کنید آنها را برای اوایل روز تنظیم کنید.
• اگر دچار کمبود آهن یا سایر مواد مغذی هستید، از پزشک خود بخواهید که رژیم شما را با مصرف این مواد بهبود بخشد. قبل از افزودن مکمل های غذایی با پزشک خود صحبت کنید. اگر کمبود مواد مغذی ندارید مصرف بی مورد برخی مکمل ها مضر است.
• این موارد حتی وقتی شما از دارو استفاده می کنید نیز ممکن است برای کنترل و درمان سندرم پای بی قرار مفید باشند.