توضیحاتی در مورد سندرم پای بیقرار

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

سندروم پای بی‌قرار یک بیماری شایع سیستم عصبی است که مقاومت شدیدی را برای حرکت دادن پاها ایجاد می‌کند. پزشکان آن را یک اختلال خواب می‌دانند؛ چراکه معمولاً در حالت استراحت اتفاق می‌افتد یا در این مواقع بدتر می‌شود. ممکن است هنگام نشستن‌های طولانی و یا هنگام دراز کشیدن و خوابیدن ایجاد شود. اگر این سندروم را به حال خود رها کنید و به‌ موقع درمان نشود، احتمالاً با گذشت زمان بدتر شده و کمبود خواب ناشی از آن، مشکلات جدی‌تری را برای شما ایجاد خواهد کرد.

اختلال سندروم پاهای بی‌قرار متوسط تا شدید درمان نشده می‌تواند منجر به کاهش حدود ۲۰ درصدی بهره‌وری شود و احتمال ابتلا به افسردگی و اضطراب را بالا ببرد. اگر علائم این سندروم خفیف باشد به‌ محض اینکه درمان را شروع کنید، اغلب به‌ راحتی می‌توانید آن را متوقف کنید.

علت سندرم پای بیقرار چیست؟

علت بی‌قراری پاها در این سندروم در بسیاری از موارد ناشناخته است. با این‌وجود مبتلایان در سنین کم‌تر از ۴۰ سال معمولاً زمینه‌ی ارثی و خانوادگی بیماری را دارند. دلیل بی‌قراری پا می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:

• ابتلا به بیماری‌های مزمن مانند پارکینسون ، بیماری ام‌ اس ، بیماری کلیوی؛ بیماری دیابت و نوروپاتی محیطی و کمبود آهن همگی باعث بروز سندرم پای بی‌قرار می‌شوند. رفع این علل یا کنترل این بیماری‌ها به کاهش شدت علائم سندرم پای بی‌قرار منجر می‌شود.
• مصرف برخی داروها از جمله داروهای ضد‌انعقادی، داروهای ضدویروسی، برخی از داروهای ضد‌افسردگی، داروهای سرماخوردگی و آلرژی که شامل آنتی‌هیستامین‌های آرام‌بخش هستند، ممکن است علائم را بدتر کنند.
• سندرم پای بی‌قرار در بارداری نیز گزارش شده است، بخصوص در سه ماه آخر بارداری، بانوان ممکن است RLS را تجربه کنند. علائم معمولاً تا یک ماه پس از زایمان از بین می‌روند.
• عوامل دیگر از جمله مصرف الکل، نیکوتین، کافئین و محرومیت از خواب، ممکن است علائم بیماری را ایجاد کرده و یا بدتر کند. بهبود خواب یا ترک الکل در این موارد ممکن است علائم را تسکین دهد.
• واریس و نارسایی مزمن وریدی هم می‌تواند باعث بروز سندرم پاهای ناآرام شود. در بسیاری از موارد درمان واریس می‌تواند این علائم را برطرف کند یا از شدت آن بکاهد.

علائم سندرم پای بی‌قرار

سندرم پای بی‌قرار یک اختلال نورولوژیک است که با پارستزی (احساسات ناخوشایندی) در برخی اندام (به‌ خصوص پاها) آغاز می‌شود. فرد مبتلا برای تسکین این احساسات خودآگاه یا ناخودآگاه شروع به تکان دادن پا می‌کند که یک تسکین موقت ایجاد خواهد کرد. به‌ ندرت این احساسات در دو طرف بدن رخ می‌دهد و گاهی تنها یک طرف بدن را درگیر می‌کند و ممکن است روی بازو یا قفسه سینه نیز دیده شود. شدت آن می‌تواند از ناراحتی خفیف تا تحریک شدید و حتی دردناک متغیر باشد.

این علائم معمولاً طی ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پس از بی‌حرکت ماندن پاها، مخصوصاً در شب آغاز می‌شود و گاهی خود فرد متوجه حرکت دادن پا و حتی علائم خود نمی‌شود. گاهی نیز به حدی شدید است که باعث بی‌خوابی فرد می‌شود. این علائم در اختلال اولیه، بسیار به‌ کندی پیشرفت می‌کند. ممکن است سال‌ها از شروع آن گذشته باشد و فرد هنوز به‌طور منظم هیچ علامتی نداشته باشد؛ اما در اختلال ثانویه، شدت آن بسیار شدید است و سریع خود را نشان می‌دهد.

انواع سندرم پای بی‌قرار

سندرم پاهای بی‌قرار به دو دسته تقسیم می‌شود:

1. سندروم پاهای بی‌قرار اولیه یا ایدیوپاتیک: علت ایجاد آن نامشخص است. ممکن است از کودکی یا بزرگ‌ سالی آغاز شود؛ اما حتماً آغاز آن قبل از چهل سالگی خواهد بود. ممکن است علت ژنتیکی داشته باشد و متأسفانه مادام‌العمر است. علائم این نوع سندروم ابتدا خفیف بوده و با گذشت زمان شدیدتر خواهد شد.
2. سندروم پاهای بی‌قرار ثانویه: علت سندروم ثانویه، یک بیماری دیگر مانند دیابت، کمبود آهن، نارسایی کلیوی، پارکینسون، بارداری و ... است. آغاز این سندروم پس از ۴۵ سالگی بوده و ربطی به وراثت و ژنتیک ندارد. علائم سندروم ثانویه ناگهانی آغاز می‌شود و شدت آن در طول زمان ثابت است.

تشخیص سندرم پای بیقرار

هیچ آزمایشی برای تشخیص RLS وجود ندارد؛ ولی معمولاً پزشکان از ۴ معیار اصلی برای تشخیص بیماری استفاده می‌کنند. این معیارها عبارت‌اند از:

1. بیمار برای رهایی از درد و ناراحتی مجبور به تکان دادن پاها است.
2. نیاز به تکان‌دادن پا در زمان استراحت بیشتر می‌شود.
3. وقتی‌که درد و حس ناخوشایند با حرکت‌دادن پاها برطرف شد، تمایل به تکان‌دادن پاها به طور موقت وجود ندارد تا دوباره درد ایجاد شود.
4. عصر و شب علائم بیماری مثل درد و احساس ناخوشایند تشدید می‌شود.

این ۴ مورد نشانه‌ای از وجود پاهای بی‌قرار است که در ادامه ممکن است بررسی نوار مغزی، ضربان قلب و تنفس در زمان خواب برای تشخیص دقیق‌تر انجام شود و بیمار از نظر ابتلا به بیماری‌هایی مثل دیابت، کمبود آهن و نارسایی کلیه مورد ارزیابی قرار گیرد.

محرک های سندرم پای بی‌قرار

نشستن یا استراحت از علل اصلی علائم سندرم پای بی قرار هستند. علاوه بر این، برخی از ماده های غذایی می توانند علائم را بدتر کنند، از جمله:

• الکل
• کافئین
• نیکوتین
• داروها، از جمله داروهای خاصی که برای درمان حالت تهوع، سرماخوردگی و آلرژی و مشکلات بهداشت روان استفاده می شوند. در صورت مصرف بیش از حد این مواد یا خوردن آنها در نزدیکی زمان خواب، می توانند بر ساختار خواب تأثیر منفی بگذارند.

آیا سندرم پای بیقرار خطرناک است؟

اگرچه سندرم پای بی‌قرار منجر به سایر بیماری‌های جدی نمی‌شود، علائم می‌توانند برای بیمار آزاردهنده تا ناتوان کننده باشند. بسیاری از افراد مبتلا به سندرم پای بی‌قرار به سختی می توانند بخوابند یا اینکه به علت شدت علائم از خواب بیدار می‌شوند. سندرم پای بی‌قرار شدید می تواند باعث اختلال قابل توجه در کیفیت زندگی شود و می تواند منجر به افسردگی شود.

بهترین دارو برای سندرم پای بیقرار

مصرف روزانه داروها معمولاً فقط برای افرادی که علائم سندرم پاهای بی‌قرار را حداقل سه شب در هفته دارند یا در غیر این صورت، به تشخیص پزشک برایشان لازم است توصیه می‌شود. داروهایی که برای درمان سندرم پاهای بی‌قرار اولیه استفاده می‌شوند، بیماری را درمان نمی‌کنند بلکه فقط علائم را تسکین می‌دهند. برای افرادی که علائم سندرم پاهای بی‌قرار گاهی رخ می‌دهد، مصرف داروهای تجویز شده فقط در صورت بروز علائم توصیه می‌شود. پزشک شما بهترین برنامه درمانی را با توجه به علائم و شرایط برای شما تجویز می کند. بهترین دارو جهت درمان این سندرم، داروهایی مانند روپیرینول، پرامیپیکسول، پری گابالین، گاباپنتین است که بسته به بیمار نوع دارو انتخاب می شود.

روشهای درمان سندرم پای بیقرار

درمان سندرم پای بی‌قرار ثانویه(RLS ناشی از یک مشکل پزشکی دیگر) شامل درمان بیماری اصلی است. درست است که برای سندرم پای بی‌قرار هیچ درمانی وجود ندارد؛ اما روش‌های درمانی می‌توانند به کنترل علائم کمک کنند تا زندگی با کیفیت‌تر و خواب بهتری داشته باشید. هرگونه بیماری زمینه‌ای مانند کم خونی، دیابت، کمبودهای تغذیه‌ای، مشکلات کلیوی، بیماری تیروئید، واریس یا بیماری پارکینسون باید درمان شود. مکمل‌های غذایی برای اصلاح کمبود ویتامین یا مواد معدنی ممکن است توصیه شود. برای برخی از افراد، این روش‌های درمانی تمام مواردی است که برای بهبود علائم سندرم پای بی‌قرار لازم است.

درمان دارویی

1. آگونیست‌های دوپامین: این داروها اغلب اولین داروهایی هستند که برای درمان سندرم پاهای بی‌قرار استفاده می‌شوند. این داروها از جمله پرامیپکسول (میراپکس)، روتیگوتین (نوپرو) و روپینیرول (رکیپ) مانند انتقال دهنده عصبی دوپامین در مغز عمل می‌کنند و برای بیماری متوسط تا شدید تجویز می‌شوند. عوارض جانبی شامل خواب‌آلودگی در روز، حالت تهوع و سبکی سر است.
2. عوامل دوپامینرژیک: این داروها، از جمله Sinemet(ترکیبی از لوودوپا و کاربیدوپا) سطح دوپامین را در مغز افزایش می‌دهد و می‌تواند حس ساق پا را در سندرم پاهای بی‌قرار بهبود بخشد. با این حال، در صورت استفاده روزانه ممکن است باعث بدتر شدن علائم در برخی از افراد شود. همچنین عوارض جانبی می‌تواند شامل حالت تهوع، استفراغ، توهم و حرکات غیر‌ارادی اندام‌ها (دیسکینزی) باشد.
3. بنزودیازپین‌ها: بنزودیازپین‌ها مانند آلپرازولام، کلونازپام (کلونوپین) و تمازپام (Restoril) آرام‌بخش هستند. خیلی در بهبود علائم نقشی ندارند؛ ولی به خواب راحت‌تر با وجود علائم کمک می‌کنند. از مضرات این گروه دارو‌ها ایجاد خواب آلودگی درطول روز می‌باشد.
4. اپیوئید‌ها: این داروها اغلب برای درمان درد استفاده می‌شوند؛ اما می‌توانند علائم سندرم پاهای بی‌قرار را تسکین دهند. از آنجا که مواد اپیوئیدی بسیار اعتیاد‌آور هستند، معمولاً فقط در مواقعی که دارو‌های دیگر مؤثر نباشند، تجویز می‌شوند. هیدروکدون (ویکودین یا نورکو) یک نمونه از این دارو‌ها است.
5. داروهای ضد تشنج: این عوامل مانند کاربامازپین (Tegretol)، پرگابالین، گاباپنتین (نورونتین) و گاباپنتین اناکاربیل (Horizant) ممکن است به بهبود علائم سندرم پاهای بی‌قرار مانند هرگونه درد مزمن یا درد عصبی دیگر کمک کنند.
6. آگونیست‌های آلفا 2: این دارو‌ها گیرنده‌های آلفا 2 در ساقه مغز را تحریک می‌کنند. این کار سلول‌های عصبی‌ که باعث مهار قسمتی از سیستم عصبی (که حرکات غیر ارادی و حس‌های غیر‌طبیعی عضله را کنترل می‌کند) می‌شوند را فعال می‌کند.

طب سوزنی

در تحقیقی در سال ۲۰۱۸ پزشکی با روش‌های اصلاح‌شده طب سوزنی آزمایشی انجام داد و در نتیجه آزمایش‌ها مشخص شد تزریقات در نقاط مخصوص و مشخصی، تسکین فوری علائم حسی و علائم حرکتی سندروم پاهای بی‌قرار را ایجاد می‌کند. تزریق می‌تواند یک درمان جایگزین امیدوار‌کننده و ایمن برای دارودرمانی در بیماران مبتلا به RLS باشد. در سال‌های اخیر تعداد بیشتری از مطالعات برای حمایت از اثربخشی طب سوزنی برای سندرم پای بی‌قرار منتشر شده است. محققان با روش‌های اصلاح‌شده طب سوزنی، تکنیک‌های آن را ساده می‌کنند.

درمانهای خانگی برای سندرم پای بیقرار

شما با چند روش ساده در خانه می‌توانید علائم سندروم پای بی‌قرار را بهبود بخشید. درمان‌های خانگی اگرچه به طور کامل علائم را از بین نمی‌برند؛ اما می‌توانند به کاهش آنها کمک کنند. یافتن راه‌حل‌هایی که بیشترین کمک را به شما می‌کنند ممکن است نیاز به آزمایش‌ و خطا داشته باشد.

• مصرف کافئین، الکل و تنباکو را کاهش داده یا قطع کنید.
• برای داشتن یک برنامه منظم خواب، با ساعت خواب و بیدار‌شدن مشخص در هر روز هفته تلاش کنید.
• هر روز ورزش کنید، مثلاً پیاده‌روی یا شنا
• شب‌ها عضلات پا را ماساژ و یا کشش دهید.
• قبل از خواب در وان گرم غوطه‌ور شوید.
• در صورت بروز علائم از بسته‌ی آب گرم یا کمپرس سرد استفاده کنید.
• یوگا یا مدیتیشن تمرین کنید.
• می‌توانید از جوراب سندروم پای بی‌قرار استفاده کنید. جوراب مخصوص افراد مبتلا به RLS به کف پا فشار وارد می‌کند و ممکن است به تسکین علائم شما کمک کند.
• هنگام برنامه‌ریزی برنامه‌هایی که نیاز به نشستن طولانی دارند، مانند مسافرت با ماشین یا هواپیما، سعی کنید آنها را برای اوایل روز تنظیم کنید.
• اگر دچار کمبود آهن یا سایر مواد مغذی هستید، از پزشک خود بخواهید که رژیم شما را با مصرف این مواد بهبود بخشد. قبل از افزودن مکمل‌های غذایی با پزشک خود صحبت کنید. اگر کمبود مواد مغذی ندارید مصرف بی‌مورد برخی مکمل‌ها مضر است.
• این موارد حتی وقتی شما از دارو استفاده می‌کنید نیز ممکن است برای کنترل و درمان سندرم پای بی‌قرار مفید باشند.