آیا افزایش قد در بزرگسالی امکان پذیر است؟

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

قد انسان عبارت از فاصله کف پا تا روی سر هر شخص در حالت ایستاده و عمودی است. از حوالی یک سالگی تا زمان بلوغ، بیشتر افراد با سرعتی نسبتاً کند و برابر با حدود 5 سانتی متر در هر سال، قد می کشند و بلندتر می شوند. سپس با رسیدن به بلوغ و خصوصاً اواخر آن، یک جهش رشدی رخ داده و حداکثر میزان رشد قدی حاصل می شود. برای دختران، این جهش رشدی به طور معمول در اوایل سال های نوجوانی آغاز می شود.

این در حالی است که پسران ممکن است این افزایش ناگهانی قد را تا سال های پایانی دوران نوجوانی و بلوغ خود تجربه نکنند؛ اما با گذر از دوران بلوغ و رسیدن به سنین 18 الی 20 سالگی، صفحات رشد استخوان سازی به هم جوش خورده و بسته می شوند و بنابراین به طور معمول روند افزایش قد نیز متوقف می شود. این بدان معنا است که به عنوان یک بزرگسال بعید است دیگر بلند قدتر از چیزی که هستید، بشوید. در این مقطع زمانی و پس از بسته شدن صفحه های رشد، درمان با هورمون رشد قد را افزایش نخواهد داد.

عوامل مؤثر مربوط به قد و افزایش قد، ژنتیکی، تغذیه و محیطی می باشد و تأثیر هورمون رشد بر قد انسان فقط در سال هایی است که رشد امکان پذیر است یعنی قبل از بلوغ و زمان بلوغ.

عوامل مؤثر بر قد

ژنتیک

مؤثرترین عامل بر افزایش قد عوامل ژنتیکی است. دانشمندان ثابت کرده اند، میزان قد هر فردی ۸۰ درصد از والدین او به ارث رسیده است. پس اگر والدین کوتاه قد داشته باشید باید به ۲۰ درصد باقیمانده اتکا کنید و راه های افزایش قد را در زمان مناسب انجام دهید. البته این نکته را هم به خاطر داشته باشید که قد خصوصیت چند ژنی دارد، یعنی ممکن است پدر و مادر شما کوتاه قد یا قد متوسط داشته باشند؛ اما افراد دیگر در خاندان شما قد بلندی داشته باشند و شما این قدر خوش شانس باشید که ویژگی قد بلندی را از آن ها به ارث ببرید.

تغذیه مناسب

تغذیه صحیح و کامل عاملی است که می تواند در افزایش قد مؤثر باشد. تغذیه هم در دوران جنینی و هم در دوران بلوغ و بزرگسالی بر افزایش قد مؤثر است. معمولاً کسانی که از سوءتغذیه رنج می برند، افرادی قد کوتاه هستند؛ زیرا نیازهای بدنشان تأمین نشده است. به خصوص وجود روی در رژیم غذایی عامل مؤثر بر افزایش قد است. با مراجعه به دکتر تغذیه میتوانید برنامه غذایی مفید و مؤثر برای افزایش قد خود دریافت کنید.

بیماری های پس از تولد

فرد بیمار نیاز به سوخت و ساز بیشتری دارد تا با عوامل بیگانه و بیماری زا مقابله کند. استراحت کردن و رژیم غذایی که تأمین کننده ی نیاز یک بیمار باشد باعث می شود فرایند رشد متوقف نشود.

عوامل محیطی

شرایط محیطی که یک فرد از بدو تولد تا بزرگسالی در آن قرار دارد بر سلامت بدن و میزان رشد قد و حتی افزایش وزن هم تأثیرگذار است. نوزادی که وزن و قد پایین هنگام تولد دارد یا بعد از تولد مورد مراقبت مناسب قرار نمی گیرد یا نوزادی که در معرض دود سیگار قرار دارد قطعاً نمی تواند شرایط رشد مناسب داشته باشد، پس احتمال این که قد بلندی نداشته باشد بیشتر است.

آیا افزایش قد در بزرگسالی امکان پذیر است؟

بزرگسالانی که خواستار قد بلندتر شدن خود هستند، نمی توانند از هورمون رشد برای تحریک افزایش طول استخوان ها کمک بگیرند؛ چون صفحه های رشد پس از بلوغ به استخوان های مرتبط جوش می خورد. هورمون رشد پس از این یکپارچگی نمی تواند نقشی در اضافه شدن استخوان جدید داشته باشد. در این مقطع زمانی و پس از بسته شدن صفحه های رشد، درمان با هورمون رشد قد را افزایش نخواهد داد.

راه های افزایش قد در سنین مختلف

با این حال موارد خاصی وجود دارد که با به کارگیری آنها می توان از امکان رشد بیشتر در دوران نوجوانی اطمینان حاصل کرد و به افزایش طول قد در این دوره کمک کرد، بنابراین با استفاده از توصیه های زیر می توان در رشد قد تغییراتی به وجود آورد:

• تأثیر داشتن رژیم غذایی متعادل در افزایش قد

این مورد یکی از عوامل مهم و مؤثر در افزایش قد است؛ زیرا داشتن یک رژیم غذایی مناسب و دریافت تمام مواد مغذی مورد نیاز بدن در طول سال های رشد، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. رژیم غذایی متناسب با این هدف باید شامل موارد زیر باشد:

1. میوه های تازه
2. سبزیجات متنوع و تازه
3. غلات کامل
4. پروتئین ها
5. لبنیات
6. ویتامین D

• استفاده مناسب از مکمل ها

فقط چند مورد خاص از مکمل ها وجود دارند که باعث افزایش قد در کودکان و جلوگیری از کوچک تر شدن استخوان ها در بزرگسالان می شود. به طور مثال در افرادی که شرایط خاصی دارند و این شرایط بر تولید هورمون رشد انسانی (HGH) تأثیر می گذارد، ممکن است پزشک برای آن مکمل حاوی HGH مصنوعی را تجویز کند، بنابراین باید از استفاده کردن مکمل هایی که وعده افزایش قد می دهند، خودداری شود زیرا مکملی که بتواند به طور مستقیم موجب افزایش قد در سنین بعد از رشد شود، وجود ندارد و مصرف مکمل ها معمولاً در دوران رشد توصیه می شود.

• خواب کافی و مناسب

به طور معمول کم خوابی و داشتن خواب نا متناسب در بلند مدت در رشد قد افراد تأثیری ندارد؛ اما اگر نوجوانان کمتر از مقدار مورد نیاز بدنشان خواب مناسب داشته باشند، این امر ممکن است باعث به وجود آمدن مشکلاتی در میزان رشد آنها شود. علت این امر آن است که بدن در هنگام خواب هورمون HGH یا همان هورمون رشد را آزاد می کند و اگر خواب به اندازه کافی نباشد، تولید این هورمون و سایر هورمون ها کاهش می یابد.

• داشتن فعالیت و تحرک

ورزش روزانه و منظم فواید زیادی دارد، ماهیچه ها و استخوان های شما را تقویت می کند، به شما در داشتن تناسب اندام و وزن ایده آل کمک می کند و تولید هورمون رشد یا HGH را افزایش می دهد. کودکان باید حداقل یک ساعت در روز ورزش کنند، البته ورزش در بزرگسالی نیز مزایای بسیاری دارد و علاوه بر کمک به حفظ سلامت بدن، می تواند خطر ابتلا به پوکی استخوان را نیز کاهش دهد.

• حفظ حالت مناسب بدن

وضعیت بد بدن ممکن است باعث شود کوتاه تر از آنچه که هستید به نظر برسید و با گذشت زمان، افتادگی یا قوز کردن نیز می تواند بر قد واقعی شما تأثیر بگذارد، بنابراین توجه به نحوه ایستادن، نشستن و خوابیدن بسیار مهم است و باید حالت مناسب بدن در این موارد حفظ شود. برای حفظ حالت مناسب بدن، انجام برخی از تمرین هایی که برای بهبود وضعیت بدن طراحی شده اند، می تواند مؤثر باشد و شما می توانید با کمک گرفتن از پزشک، این تمرین ها را انجام دهید.

• استفاده از تمرین های یوگا

تمرین های یوگا برای کل بدن، می تواند ماهیچه ها را تقویت و به هماهنگ شدن وضعیت بدن کمک کند که این عوامل موجب بلندتر به نظر رسیدن طول قد در افراد می شود.

ارتباط بسته شدن صفحات رشد و توقف افزایش قد

هورمون رشد از بخش قدامی غده هیپوفیز آزاد می شود. این هورمون باعث افزایش رشد استخوانی در صفحه رشد می شود و در عملکرد و سوخت و ساز مواد قندی و چربی در بدن نقش دارد. هورمون رشد از ابتدای تولد نقش مهمی در سلامت انسان داشته و در بزرگسالان هم ترشح می شود؛ اما بعد از بلوغ ترشح آن کاهش می یابد. چون در بزرگسالان صفحه رشد استخوانی بسته می شود و نقشی در افزایش قد ندارد. تستوسترون مهمترین هورمون مردانه و مؤثر در رشد و تکامل اندام های جنسی و بروز صفات ثانویه جنسی و خواص آنابولیک آن مانند رشد عضلات و توده استخوانی می باشد. این هورمون باعث جهش رشد در نوجوانان و در نهایت توقف رشد قدی با بستن صفحات رشد در دو انتهای استخوان می شود.