سرطان پروستات یکی از شایع ترین انواع سرطان ها در مردان می باشد. این غده، گردویی شکل و کوچک می باشد و مایع منی را که در تغذیه و انتقال اسپرم ها نقش دارد، تولید میکند. این سرطان به آرامی رشد می کند و در ابتدا محدود به درون خود غده ی پروستات است، محلی که امکان ایجاد خطرات جدی برای فرد ندارد. این سرطان به دو دسته لوکالیزه و متاستاتیک تقسیم بندی می شود. . بعضی از سرطان های پروستات به سرعت رشد می کنند؛ اما اکثر آنها رشد بسیار کند در طی سال ها دارند. سرطان پروستات لوکالیزه زمانی اطلاق می گردد که سرطان از غده پروستات به خارج از آن سرایت نکرده باشد. دانستن مرحله سرطان یا میزان انتشار آن بسیار مهم است. پزشک با اطلاع از مرحله سرطان بهتر می تواند نتیجه درمان را پیش بینی کند و درمان مناسب را انتخاب کند. در صورت عدم انجام درمان مناسب سرطان پروستات لوکالیزه می تواند رشد کرده و به سایر نقاط بدن پخش شود.

علل ابتلا به سرطان پروستات

علت سرطان پروستات در مردان امروزه کاملاً شناخته شده و از قرار زیر است:

• چاقی یا سندرمم متابولیک یا سندرم x
• بی حرکتی و ورزش نکردن
• مصرف بیش از حد لبنیات
• مصرف بیش از حد مواد پروتئینی
• افراط در برقراری رابطه جنسی
• سابقه فامیلی سرطان در خانواده
• کهولت سن

علائم سرطان پروستات

سرطان پروستات ممکن است در مراحل اولیه هیچ علامت یا علائمی نداشته باشد، یکی از دلایل این امر نحوه رشد سرطان است. معمولاً فقط در صورت رشد سرطان در نزدیکی مجرای ادرار و فشار آوردن به مجاری و تغییر در شیوه ادرار، متوجه وجود سرطان می شوید. سرطان پروستات معمولاً در قسمت بیرونی پروستات رخ می دهد و باعث ایجاد علائمی می گردد. نشانه های سرطان پروستات شامل موارد زیر می باشند:

1. درد، سوزش یا جریان ضعیف ادرار
2. احساس پر بودن مثانه بعد از خالی کردن ادرار
3. نیاز به ادرار کردن بیشتر از حد معمول، بخصوص در شب
4. نیاز ناگهانی به ادرار کردن و غیر قابل کنترل بودن آن
5. ناراحتی در ناحیه لگن، باسن و قسمت تحتانی کمر
6. اختلال در نعوظ
7. انزال دردناک
8. خون در مایع منی
9. از دست دادن اشتها
10. کاهش وزن
11. درد استخوان

عوامل خطر سرطان پروستات

برخی از علت های سرطان پروستات که ممکن است احتمال ابتلا به این بیماری را تحت تأثیر قرار دهند، شامل موارد زیر می باشد:

• سن: با افزایش سن مردان، خطر ابتلا به سرطان پروستات افزایش می یابد. به ندرت در مردان جوان تر از 40 سال این سرطان مشاهده می شود. آسیب دیدن ماده ژنتیکی (DNA) سلول های پروستات مردان بالای 55 سال را بیشتر در بر می گیرد. سلول های آسیب دیده یا غیر طبیعی پروستات می توانند از کنترل خارج شده و تومورهایی را تشکیل دهند. سن یک عامل خطرناک برای سرطان پروستات شناخته شده است.
• سابقه خانوادگی: مردان با سابقه خانوادگی سرطان پروستات نیز در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این بیماری هستند. اگر پدر، برادر یا فرزندش این بیماری را داشته باشد، این خطر با تعداد بستگان مبتلا به سرطان پروستات افزایش می یابد.
• سیگار کشیدن: مطالعات نشان می دهد که احتمال ابتلا به سرطان پروستات افراد سیگاری دو برابر افراد عادی است. استعمال دخانیات همچنین با خطر بیشتری از مرگ در اثر سرطان پروستات مرتبط است. با این حال، ترک سیگار خطر ابتلا به سرطان پروستات را کاهش می دهد.
• رژیم غذایی: رژیم غذایی و شیوه زندگی ممکن است خطر ابتلا به سرطان پروستات را تحت تأثیر قرار می دهد.

تشخیص سرطان پروستات

تشخیص نوع سرطان غده پروستات از طریق غربالگری و سونوگرافی پروستات امکان پذیر است:

1. غربالگری DRE: معاینه مقعدی پروستات موسوم به DRE که شایع ترین معاینه بالینی تشخیص پروستات است.
2. آزمایش پروستات (PSA): در این آزمایش سطح آنتی ژن PSA از طریق نمونه گیری از خون فرد مبتلا بررسی می شود.
3. معاینه ی آنتی ژن مخصوص پروستات توسط پزشک: آنتی ژن مخصوص پروستات نوعی پروتئین است که در تشکیل منی نقش دارد. این پروتئین توسط سلول های پروستات تولید شده و سطح بالای آن نشان دهنده احتمال مبتلا بودن به سرطان غده پروستات خواهد بود. عواملی مانند التهاب یا عفونت پروستات و ورم پروستات در بالا رفتن میزان PSA مؤثر هستند.

مرحله بندی سرطان پروستات

مرحله بندی روشی برای توصیف وسعت گسترش و پراکندگی تومور است. در مرحله بندی تومور، وسعت تومور اولیه، درگیری گره های لنفاوی مجاور و پخش تومور به بخش های دوردست تومور تأثیر دارد. به این سیستم مرحله بندی که بر اساس «تومور، لنف نود، متاستاز» (T و N و M) است، سیستم TNM می گوییم. پزشکان از آزمایش های تشخیصی برای یافتن استیج سرطان پروستات استفاده می کنند. مرحله بندی سرطان بعد از پایان تمام آزمایش ها تکمیل می شود. دانستن مرحله سرطان در تصمیم گیری بهترین روش درمانی به پزشک کمک می کند. همچنین می تواند به تعیین پیش آگهی بیمار نیز کمک کند. پیش آگهی، تخمین سیر بیماری و پیش بینی شانس بهبودی بیمار است. مرحله بندی انواع مختلف سرطان با یکدیگر متفاوت است.

سرطان پروستات را به ۲ حالت زیر می توان مرحله بندی کرد:

1. استیج بالینی سرطان پروستات

این نوع مرحله بندی سرطان پروستات بر اساس نتایج معاینه DRE (معاینه مقعدی پروستات)، آزمایش PSA و امتیاز گلیسون است. نتایج این آزمایش ها مشخص می کند که آیا نیازی به انجام تصویر برداری با اشعه ایکس، اسکن استخوان، سی تی اسکن و یا ام آر آی نیز هست یا خیر. در صورت نیاز، این اسکن ها هم می توانند اطلاعات بیشتری را برای تشخیص مرحله بالینی در اختیار پزشک قرار بدهند. مهم: منظور از بالین، مشاهدات و تصویربرداری های انجام شده از بیمار و بدون کمک گرفتن از پاتولوژی جراحی است.

2. استیج پاتولوژیک سرطان پروستات

این نوع مرحله بندی بر اساس اطلاعات بدست آمده در طول جراحی و پاتولوژی سرطان پروستات جراحی انجام می شود. این جراحی در اغلب موارد شامل برداشتن کل پروستات و برخی از غدد لنفاوی است. بررسی غدد لنفاوی برداشته شده، می تواند اطلاعات بیشتری را برای مرحله بندی پاتولوژیک ارائه دهد.

• روش دیگر مرحله بندی

یک روش دیگر مرحله بندی که به وفور استفاده می شود، تقسیم بندی سرطان ها به سه دسته زیر است:

1. سرطان موضعی یا لوکالیزه:

یعنی تومور به غدد لنفاوی اطراف یا بافت های دوردست پخش نشده است.

• سرطان مراحل ابتدایی (early stage): معمولاً وقتی گفته می شود که تومور محدود به ارگان اولیه (در اینجا پروستات) است.
• سرطان پیشرفته موضعی (locally advanced): معمولاً وقتی گفته می شود که تومور از ارگان اولیه (اینجا پروستات) فراتر رفته است.

2. سرطان ناحیه ای یا رژیونال (regional)

یعنی تومور به غدد لنفاوی اطراف پخش شده، اما متاستاز دوردست نداده است.

3. سرطان متاستاتیک (metastatic)

یعنی تومور به ارگان های دوردست (مثل کبد و استخوان) پخش شده است.

درمان سرطان پروستات لوکالیزه

۱- درمان انتظاری سرطان پروستات:

در مورد تومورهای کم خطر (Low risk) و در افراد با سن بالا یا بیماری های زمینه ای پرخطر که انجام درمان اصلی فایده ای ندارد توصیه می گردد. در این روش درمان سرطان پروستات هیچگونه مداخله توصیه نمی شود و درمان علامتی در صورت بروز هر گونه مشکل یا علامت در آینده انجام می گیرد.

۲- پایش فعالانه Active surveillance:

در مورد تومورهای کم خطر، کم حجم و با PSA پایین در مردان با سن پایین تر که در حال حاضر ممکن است وجود تومور برای فرد با خطر جدی همراه نباشد. در این مورد از درمان های سرطان پروستات لوکالیزه برخلاف درمان انتظاری، بیمار به طور منظم و سرپایی تحت بررسی مجدد با معاینه و انجام نمونه برداری قرار می گیرد و در صورت پیشرفت هر کدام از معیارها، درمان است اصلی برای بیمار صورت می گیرد. از معایب اصلی آن امکان رشد تومور و گسترش آن به خارج از پروستات و کم اثر کردن درمان های آتی می باشد. از طرفی مزیت اصلی آن عدم انجام درمان های گسترده برای افراد با تومور کم خطر و با امید به زندگی بالا می باشد.

۳- پرتو درمانی برای سرطان پروستات:

درمان کم تهاجمی بوده و در افرادی که بعلت سطح سلامتی کلی امکان جراحی برایشان وجود ندارد، سودمند است و مانند جراحی، عوارض بی اختیاری و ناتوانی جنسی را نیز به دنبال دارد و حتی عوارض مثانه یا روده ای ایجاد می کند که درمان آن نیز مشکل تر است و ممکن است یک یا دو سال طول بکشد. یکی از معایب اصلی این درمان، باقی ماندن غده پروستات در بدن است که ممکن است منجر به باقی ماندن تومور یا حتی رشد و بدتر شدن آن در آینده گردد. طول درمان آن طولانی تر است و به صورت روزانه و ۵ روز در هفته به مدت ۷ الی ۸ هفته انجام می گردد.

۴- جراحی رادیکال پروستاتکتومی:

• در این عمل غده پروستات، بافت های اطراف و غدد لنفاوی لگنی به طور کامل برداشته و از بدن خارج می شود. مزیت اصلی آن خارج کردن تمام بافت های تومور از بدن است و از آنجایی که غدد لنفاوی و بافتهای اطراف پروستات برداشته می شوند، به مرحله بندی یا staging دقیق بیماری کمک می کند.
• این عمل نیاز به بیهوشی داشته ولی با بی حسی نخاعی نیز قابل انجام است.
• نیاز به دو تا سه روز بستری در بیمارستان دارد و بیمار با سوند ادراری مرخص شده و ۱۰ تا ۱۴ روز بعد از عمل سوند مجرا خارج می گردد.

دو عارضه اصلی آن عبارتند:

1. بی اختیاری ادراری
2. ناتوانی جنسی

بی اختیاری ادرار به دنبال رادیکال پروستاتکتومی با گذشت زمان بهبود یافته و تقریباً تا بالای ۹۵ _ ۹۸ درصد کنترل ادرار خود را به دست می آورند. بروز ناتوانی جنسی به دنبال جراحی به سن بیمار، سطح سلامت او، عملکرد جنسی قبل از درمان، stage بیماری و حفظ عصب در حین جراحی بستگی دارد. حتی در صورت بروز ناتوانی جنسی، ممکن است با گذشت زمان به حالت نرمال برگردد.

---