ادرار در کجا جمع می شود؟

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

بدن موجود زنده برای تولید انرژی و انجام فعالیت های روزانه، فرایندهای مختلفی انجام می دهد. این فرایندها منجر به ایجاد موادی می شوند که در بدن قابل استفاده نیستند، حتی ممکن است سمی باشند و باید سریع خارج شوند. تشکیل ادرار، فرایند آماده سازی این مواد برای خروج از بدن است که به کمک کلیه انجام می شود.

دستگاه ادراری که به سیستم کلیوی نیز معروف است به مجموعه اندام ها، مجراها، ماهیچه ها و اعصابی که برای تولید، ذخیره و انتقال ادرار با هم همکاری می کنند گفته می شود. میزان حجم ادرار فرد به عوامل زیادی به خصوص میزان مایعات و غذایی که مصرف می کند، بستگی دارد. بزرگسالان حدود ۸۰۰ تا ۲۰۰۰ میلی لیتر ادرار را در روز از طریق سیستم ادراری، تعریق و تنفس دفع می کنند. علاوه بر این انواع خاصی از داروها از جمله داروهای ادرارآور که گاهی برای درمان فشار خون بالا نیز استفاده می شود، می تواند بر میزان ادراری که فرد تولید می کند، تأثیر بگذارد. برخی نوشیدنی ها مانند قهوه و الکل هم می توانند باعث افزایش ادرار شوند.

عملکرد دستگاه دفع ادرار

حفظ تعادل حیاتی بدن

اصلی ترین عملکرد دستگاه ادراری کمک به حفظ تعادل حیاتی بدن با کنترل ترکیبات خون، حجم و فشار آن است که این کار را با دفع یا جذب آب و مواد قابل حل در آب، انجام می دهد.

تنظیم ترکیبات و حجم مایعات بدن

بدن باید مواد زائد مانند اوره و اسید اوریک همراه با آب اضافی و نمک های معدنی را دفع کند تا سالم بماند. اگر مواد زائدی که نام بردیم در بدن انباشته شوند، فرد بیمار می شود، بنابراین دیگر عملکرد اصلی دستگاه ادراری تنظیم ترکیبات و حجم مایعات بدن به منظور ایجاد محیطی ثابت داخل بدن است.

ساختار دستگاه دفع ادرار

دستگاه ادراری شامل دو کلیه، دو مجرای ادراری یا میزنای، مثانه، دو عضله اسفنکتر و مجاری ادراری است.

کلیه

اندام های اصلی سیستم ادراری، کلیه ها هستند که اندامی لوبیایی شکل به اندازه مشت هر فرد می باشند. کلیه ها درست در زیر قفسه سینه در وسط پشت قرار دارند. كليه ها اوره را از طريق دستگاه هاي كوچك به نام نفرون از خون جدا مي كنند.

میزنای

میزنای یا حالب از دو لوله ای تشکیل شده که ادرار را از هر یک از کلیه ها به مثانه منتقل می کند. در بزرگسالان، میزنای معمولاً ۲۵ تا ۳۰ سانتی متر و قطر ۳-۴ میلی متر است. میزنای یکی از اعضای اصلی دستگاه ادراری است که جریان ادرار را کنترل می کند. هر کلیه میزنای خاص خود را دارد.

مثانه

مثانه، اندام توخالی و بادکنکی شکل است که در لگن قرار دارد. مثانه توسط رباط هایی به اندام های دیگر و استخوان های لگن وصل شده و در جای خود نگهداری می شود. مثانه ادرار را تا زمانی که مغز هشدار دهد که فرد آماده خالی کردن آن است، ذخیره می کند. مثانه در زمان پر بودن، گردی شکل شده و پس از تخلیه، کوچکتر می شود. مثانه سالم و طبیعی می تواند تقریباً نیم لیتر ادرار را به راحتی و تا مدت دو الی پنج ساعت نگه دارد.

اسنفکتر

برای جلوگیری از نشت ادرار، عضلات دایره ای به نام اسفنکتر در نزدیکی محل باز شدن مثانه به مجرای ادرار وجود دارد که مثانه را از مجرای ادرار جدا می سازد و به نشت و ترشح ادرار کمک می کند. اسفنکترها باید قبل ورود ادرار به مجرای ادرار، باز شوند. اسفنکتر داخلی غیر ارادی و غیرقابل کنترل و اسفنکتر خارجی تحت کنترل است.

مجرای ادرار

مجرای ادرار، یک لوله ماهیچه ای است که مثانه را با قسمت بیرونی بدن و دستگاه تناسلی متصل کرده و ادرار را از بدن خارج می کند. تنها تفاوت بین دستگاه ادراری زن و مرد در طول مجرای ادراری آنهاست. در زنان، مجرای ادرار در حدود ۳. ۸ تا ۵. ۱ سانتی متر و بین کلیتوریس و مهبل قرار دارد. مجرای ادرار در مردان ۲۰ سانتی متر است و طول آلت را طی می کند که در انتهای آلت تناسلی باز می شود. مجرای ادرار در مردان برای از بین بردن ادرار و همچنین مایع منی هنگام انزال استفاده می شود از آنجا که مجرای ادرار در زنان کوتاهتر از مردان است، در مقابل عفونت های باکتریایی دستگاه ادراری آسیب پذیرتر می باشد.

مراحل دفع ادرار

چرخه دفع ادرار

منظور از ادرار کردن، یا دفع ادرار عمل خالی شدن مثانه از ادرار است. این عمل دو مرحله دارد که با عنوان مراحل پر شدن و خالی شدن مثانه شناخته می شود.

مرحله پر شدن مثانه

مثانه بسیار ارتجاعی است و طوری طراحی شده که به خوبی برای وظیفه ذخیره سازی ادرار مناسب است. مثانه همان طور که پر می شود انبساط یافته و دیواره عضلانی اش کش می آید و نازک می شود و به این شکل می تواند مقدار زیادی ادرار را در خود ذخیره کند بدون آن که فشار زیادی را متحمل شود. در طول مرحله پر شدن، مغز انتقال پیام های تخلیه را از نخاع به مثانه متوقف می کند. هنگامی که حجم مثانه به حدود 200 میلی لیتر برسد، گیرنده های حسی دیواره مثانه، سیگنال هایی را به نخاع و مغز می فرستند. اگر زمان برای ادرار کردن مناسب نباشد، مغز ارسال پیام از نخاع که در شرایط عادی مثانه را فعال می کند، مسدود می کند.

مرحله خروج ادرار

دفع ادرار نیاز به شل شدن هماهنگ اسفنکتر خارجی و انقباض عضله دترسور مثانه دارد. سیگنال های نخاع باعث می شوند که عضله دیواره ی مجرای ادراری شل شود. پس از آن، عضلات کف لگن نیز شل می شوند که این باعث می شود گردن مثانه باز شود. هم زمان، یک پیغام جداگانه به عضله دترسور مثانه فرستاده شده و باعث می شود این عضله منقبض شده و در نتیجه ادرار از مثانه به خارج رانده شود و نیز باعث می شود که اسفنکتر خارجی باز شده و ادرار از بدن دفع شود. با خالی شدن مثانه و توقف جریان ادرار، مغز سیگنالی را برای بستن اسفنکتر خارجی ارسال کرده و خروج بیشتر ادرار را متوقف می کند. هنگامی که مرحله تخلیه به پایان رسید، مغز مجدداً سیگنال هایی که از نخاع به مثانه ارسال می شوند را مسدود کرده و دوباره مرحله پر شدن مثانه شروع می شود.

ادرار در کجا جمع می شود؟

مثانه اندامی توخالی در پایین شکم است که ادرار را نگه می دارد.

پیشگیری از بیماری های دستگاه دفع ادرار

• آب کافی مصرف کنید.
• مصرف نمک و کافئین را محدود کنید.
• وزن متعادلی داشته باشید.
• سبک زندگی بدون دخانیات را انتخاب کنید.
• با انجام تمرینات کگل، عضلات ناحیه لگن را تقویت کنید.
• کودک خود را تشویق کنید که قبل از خواب به سرویس بهداشتی برود.
• مصرف مایعات را هنگام شب محدود کنید.
• به دختران خود آموزش دهید پس از سرویس بهداشتی باید از جلو به عقب خود را تمیز یا خشک کنند.