یائسگی چیست ؟

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

یائسگی به معنای ختم دوران قاعدگی و باروری است. یائسگی در طی مدت 12 ماه پس از آخرین قاعدگی شما ایجاد می شود و یک روند بیولوژیک طبیعی بدن محسوب می گردد و نه یک مشکل بالینی.هر چند علایم و نشانه های فیزیکی و جسمانی ناشی از یائسگی می توانند خواب تان را مختل نموده و انرژی تان را تحلیل ببرند و در نهایت به صورت غیر مستقیم احساس ناراحتی و اندوه را در شما تقویت نماید ولی این یک روند طبیعی زندگی است که شما می توانید با رعایت توصیه هایی، از عوارض آن بکاهید.تغییرات هورمونی در دوران یائسگی منجر به ظهور علایم بالینی یائسگی می گردد ولی عقاید غلطی وجود دارند مبنی بر این که تحول دوران یائسگی را عامل تغییرات احساسی فرد می پندارند.

اول از همه باید بدانید که یائسگی به هیچ وجه بدین معنا نیست که پایان زندگی نزدیک شده است چرا که هنوز نیمی از زندگی شما باقی مانده است.ثانیا یائسگی حس زنانه و جنسی شما را خاموش نخواهد کرد. در حقیقت شما ممکن است یکی از هزاران خانمی گردید که نگرانی هایش در مورد بارداری و قاعدگی به پایان رسیده است.از همه مهم تر این که یائسگی یک بیماری محسوب نمی شود و اگر علایم شدیدتر یائسگی را دارید نباید از معالجه و بهبود آن ناراحت و بیزار باشید و نباید به یائسگی به چشم یک مشکل یا بیماری نگاه کنید.

علائم
اساسا تا زمانی که یک سال از آخرین قاعدگی شما سپری نشده باشد نباید خود را یائسه فرض کنید. سن میانگین یائسگی 50 تا 51 سال می باشد.علایم و نشانه های قاعدگی که ممکن است قبل از گذشت یک سال از آخرین قاعدگی تان ظهور نمایند، عبارت هستند از :
* قاعدگی های نامنظم
* کاهش باروری
* خشکی واژن
* احساس گرما( گر گرفتن)
* اختلال خواب
* تغییرات روحی - روانی
* افزایش چربی شکمی
* نازک شدن موها
* کاهش تورم سینه ها

مراحل یائسگی
از آن جا که تحولات یائسگی در طی ماه ها و سال ها حادث می شود، یائسگی را می توان به طور کلی به مراحل زیر تقسیم نمود:

قبل از یائسگی
این مرحله زمانی است که شما علایم و نشانه های یائسگی را تجربه می نمایید حتی اگر هنوز قاعدگی ها را داشته باشید. افزایش و کاهش سطوح هورمون های بدن تان غیر یکنواخت و نامنظم است و لذا ممکن است گر گرفتگی و دیگر علایم را داشته باشید.مرحله قبل از یائسگی ممکن است برای 4 تا 5 سال و یا بیشتر به طول انجامد. باید توجه داشته باشید که در طی این دوره نیز ممکن است بتوانید باردار شوید؛ اگر چه بعید است.اهمیت مرحله قبل از یائسگی آن است که خیلی از اختلالات پس از یائسگی از آن زمان شروع می گردند و شما می توانید از بروز آن پیشگیری نمایید.

پس از یائسگی
وقتی که 12 ماه از آخرین قاعدگی شما گذشت یائسه محسوب می گردید. تخمدان های شما استروژن بسیار کمتری تولید می کند و دیگر پروژسترون تولید نمی کنند و تخمک نیز، آزاد نمی نماید. سال های پس از وقوع یائسگی را مرحله پس از یائسگی می نامند.

کاهش اثرات یائسگی
خوشبختانه بسیاری از علائم و نشانه های همراه با یائسگی موقتی و گذرا هستند.

اقدامات زیر به کاهش و یا جلوگیری از اثرات نامطلوب یائسگی کمک می نمایند:

* کنترل احساس گرما(گر گرفتگی):
اگر دچار گر گرفتگی هستید، به طور منظم ورزش و فعالیت بدنی داشته باشید، سعی کنید مواردی را که گر گرفتگی شما را تشدید می کند بشناسید. در خیلی از زنان برخی موارد از جمله: مصرف نوشیدنی های داغ، غذاهای ادویه دار، الکل، آب و هوای گرم و حتی اتاق گرم، گر گرفتگی را تشدید می کند.

* کاهش ناراحتی های واژن :
برای خشکی واژن و ناراحتی در آن منطقه، از نرم کننده های حلال در آب واژن ومرطوب کننده ها یا استروژن واژنی استفاده کنید.

* بهینه سازی خواب :
در صورتی که مشکل خواب دارید از مصرف نوشابه های کافئین دار و ورزش و فعالیت بدنی قبل از خواب اجتناب نمایید، همچنین بهره گیری از تکنیک ها و تمرینات تمدد اعصاب مانند تنفس عمیق، شل کردن ماهیچه ای پیش رونده، می توانند سودمند باشند. می توانید برخی کتاب ها و یا نوارها یا سی دی هایی در مورد انواع تمرینات مختلف آرام کننده و شل کردن ماهیچه ای تهیه کرده و از آن ها استفاده نمایید.اگر احساس گرگرفتگی خواب شما را مختل می کند پس ممکن است نیاز باشد تا قبل از این که بتوانید استراحت کافی داشته باشید راه حلی برای مدیریت و تسکین گرگرفتگی ها بیابید.

* توانایی بخشیدن به ناحیه کف لگن :
تمرینات تقویت کننده ماهیچه های کف لگن موسوم به تمریناتKegel ، می تواند برخی از انواع بی اختیاری های ادراری را بهبود بخشد.

* تغذیه صحیح :
یک رژیم غذایی متعادل باید شامل یک طیف متنوع از: میوه جات، سبزیجات و غلات کامل باشد و از طرف دیگر باید مصرف چربی های اشباع، روغن ها و قند ها محدود گردد و نیز می بایست روزانه 1500 میلی گرم کلسیم و 400 تا 800 واحد بین المللی ویتامین D دریافت گردد. در صورت نیاز داشتن، از پزشک معالج خود در مورد مکمل هایی که حاوی مقادیر کافی کلسیم و ویتامین D هستند سئوال کنید.

* ترک سیگار :
سیگار کشیدن خطر بیماری های قلبی، سکته، سرطان و تعدادی از مشکلات سلامتی را افزایش می دهد. همچنین موجب افزایش گر گرفتگی و یائسگی زودرس می شود. باید توجه داشته باشید که هیچ وقت برای بهره مندی از فواید ترک سیگار دیر نیست.

* فعالیت بدنی منظم :
اجرای حداقل 30 دقیقه فعالیت بدنی و ورزش ملایم در اغلب روزها، شما را از بیماری های قلبی، دیابت، پوکی استخوان و دیگر بیماری های مرتبط با افزایش سن محافظت می نماید. انجام ورزش های شدیدتر برای مدت زمان های طولانی تر فواید بیشتری را دارا است و به ویژه اگر در حال تلاش برای کاهش وزن باشید افزایش فعالیت بدنی اهمیت دارد. همچنین ورزش استرس را کاهش می دهد.

* از تمرینات یوگا بهره ببرید :
مطالعات مقدماتی نشان می دهند که یوگا به عنوان نوعی ورزش که شامل تنفس های کنترل شده و ژست های مناسب است، ممکن است در کاهش گرگرفتگی زنان در دوره پیش از یائسگی مفید باشد. کلاس های یوگا اغلب در برخی باشگاه ها و مراکز برگزار می شوند. می توانید در یک کلاس یوگا ثبت نام کنید تا فرا بگیرید که چگونه از ژست ها و حالت های یوگا و تنفس صحیح بهره مند گردید.

* داشتن یک الگوی منظم برای ویزیت شدن و چک شدن :
با پزشک خود در مورد وقت ماموگرافی، آزمایش پاپ اسمیر، آزمایش چربی خون(کلسترول و تری گلیسرید) و دیگر تست های غربالگری مشورت کنید.

عوارض
بسیاری از عوارض بالینی می توانند پس از یائسگی توسعه یابند از جمله:

بیماری قلبی عروقی
وقتی سطوح استروژن بدن تان کاهش می یابد خطر بیماری قلبی عروقی در شما افزایش می یابد. به طوری که به تدریج شیوع بیماری قلبی منجر به مرگ زنان، همانند مردان می گردد.می توانید از اقدامات بسیاری برای کاهش خطر بیماری قلبی کمک بگیرید از جمله اقدامات کاهش دهنده ی ابتلا به بیماری قلبی عبارت هستند از: ترک سیگار در صورت مصرف آن، کاهش و کنترل فشار خون بالا، اجرای منظم تمرینات بدنی و فعالیت های بدنی هوازی و یا پیروی از یک رژیم غذایی سالم حاوی چربی اشباع کم و مقادیر فراوان از غلات کامل و سبزی ها و میوه ها.

استئو پروز (پوکی استخوان)
در طی چند سال اول پس از یائسگی ممکن است با یک نسبت سریعی تراکم توده استخوانی شما کاهش یابد که این امر شما را در خطر ابتلاء به پوکی استخوان قرار می دهد. پوکی استخوان موجب ضعیف و نازک شدن استخوان ها می گردد و منجر به افزایش خطر شکستگی استخوان می گردد.زنان بالغ در دوران پس از یائسگی به ویژه مستعد شکستگی استخوان های: لگن، مچ و ستون فقرات هستند. به همین علت دریافت مقادیر کافی کلسیم و ویتامین D در این دوران اهمیت بسیاری دارد( در حدود 1200 تا 1500 میلی گرم کلسیم در روز و 800 واحد بین المللی ویتامین D در روز).انجام فعالیت بدنی منظم نیز در عدم پیشرفت پوکی استخوان اهمیت دارد. تمرینات بدنی قدرتی و تقویت کننده مانند پیاده روی و دویدن آهسته به ویژه برای تقویت استخوان های شما مفید هستند. البته لازم به ذکر است که تقویت ذخیره استخوانی از سنین نوجوانی و جوانی ضروری می باشد و در این سنین شما تنها از عدم پیشرفت پوکی استخوان می توانید پیشگیری نمایید.

بی اختیاری یا عدم کنترل ادرار
به موازات این که بافت های واژن و رحم شما خاصیت ارتجاعی خود را از دست دهند ممکن است که در خود یک سری مشکلات ادراری به صورت سوزش ادرار و نیز تکرر ادرار را تجربه نمایید. اغلب پس از این مراحل یک دفع ادرار نا خواسته رخ می دهد این حالت، بی اختیاری ادراری همراه با فوریت (Urge) نامیده می شود که بیمار به محض احساس ادرار دچار ریزش ادرار می شود و قادر به کنترل ادرار تا رسیدن به دستشویی نیست و یا ممکن است دچار دفع بی اختیار ادرار به هنگام سرفه کردن، خندیدن و یا بالا رفتن از جایی(بی اختیاری ادراری استرسی) گردد.

افزایش وزن
بسیاری از زنان در طی انتقال به دوران یائسگی دچار افزایش وزن می گردند. کم نیستند خانم هایی که می گویند مانند همیشه غذا می خورند ولی وزن شان روز به روز افزایش می یابد. اولین نکته آن است که باید در این دوران کمتر غذا بخورید( شاید نیاز باشد روزانه به میزان 200 تا 400 کیلوکالری کمتر غذا بخورید) و فعالیت بدنی بیشتری داشته باشید تا بتوانید وزن فعلی خود را حفظ نمایید.لازم به ذکر است که تغییرات هورمونی در این دوران می تواند 3 تا 4 کیلو افزایش وزن را برای شما توجیه نماید ولی بیشتر افزایش وزن در این دوران، مربوط به عدم تحرک و تغییر شیوه های زندگی متناسب با این سنین می باشد.

آزمایش های تشخیصی
برای اغلب زنان علایم و نشانه های مرتبط با یائسگی برای پیش بینی شروع حرکت به سمت یائسگی شان کفایت می کند.اگر شما نگرانی هایی در مورد عادات ماهیانه نامنظم و یا احساس گرمای شدید (گر گرفتگی) دارید با پزشک تماس بگیرید. در برخی موارد ممکن است به بررسی های بیشتری نیاز باشد.تحت شرایط خاص ممکن است پزشک معالج تان سطوح هورمون محرک فولیکولی(FSH) و استروژن (استرادیول) را توسط یک آزمایش خون ارزیابی نماید. چرا که به موازات این که یائسگی انجام می شود سطوح هورمون FSH افزایش می یابد و سطوح هورمون استرادیول کاهش می یابد.پزشک معالج تان ممکن است همچنین به شما توصیه نماید که یک آزمایش خونی به منظور ارزیابی سطح هورمون محرک تیروئید را انجام دهید، چرا که کم کالری تیروئید می تواند علایمی مشابه با یائسگی را تولید نماید.

معالجات و دارو ها
یائسگی به خودی خود به هیچ درمان دارویی نیاز ندارد. اما به جای آن معالجات معمولا بر روی تسکین علایم و نشانه های بیماری و پیشگیری یا کاهش عوارضی که به همراه بروز این مرحله زندگی ایجاد می شود، متمرکز می گردند. معالجات معمول عبارت هستند از:

درمان هورمونی:
از دیرباز بهبود دادن سطح استروژن، موثرترین گزینه درمانی برای تسکین گرگرفتگی در یائسگی می باشد. بسته به تاریخچه بالینی خانوادگی و یا شخصی شما، پزشک معالج تان ممکن است مصرف حداقل میزان استروژن مورد نیاز برای تسکین علایم یائسگی را به شما توصیه نماید.

دوزهای پایین داروهای ضدافسردگی:
* نشان داده شده است که مصرف داروی ون لافاکسین(Venlafaxine (Effexor)) که از گروه داروهای مصطلح به مهارکننده های انتخابی بازجذب سروتونین :SSRIs می باشد احساس گرگرفتگی یائسگی را کاهش می دهد و دیگر داروهای خانواده SSRIs نیز ممکن است مفید باشند از جمله:
* فلوکستین(پروزاک: fluoxetine (Prozac
* سیتالوپرام(سلکسا): , (citalopram Celexa)
* سرترالین(زولوفت): (sertraline Zoloft)
داروی گاباپنتین(نرونتین): Gabapentin (Neurontin)
کاربرد این دارو برای درمان حملات صرع تایید شده است ولی همچنین نشان داده شده است که به طور آشکارا گرگرفتگی را نیز کاهش می دهد.
داروی کلونیدین(کاتاپرس و...): (Clonidine Catapres, others)
کلونیدین یک قرص است که عموما برای درمان فشار خون بالا تجویز می شود که ممکن است به طور آشکارا میزان تکرر گر گرفتگی را کاهش دهد ولی عوارض جانبی نامطبوعی دارد.
داروهای بی فسفونات (Bisphosphonates):پزشکان ممکن است این داروهای غیر هورمونی را توصیه کنند که شامل Alendronate و Risedronate است که در درمان و پیشگیری از پوکی استخوان موثر است. این داروها به طور موثری از پوکی استخوان جلوگیری و خطر شکستگی استخوان را کاهش می دهند و جایگزین استروژن به عنوان درمان اساسی برای پوکی استخوان در زنان است.
تلفیق کننده های گیرنده انتخابی استروژن. (Selective estrogen receptor modulators SERMs)
گروهی از داروها که شامل raloxifene هستند. رالوکسیفن اثراتی شبیه اثرات استروژن بر پوکی استخوان در زنان بعد از یائسگی دارد، که گفته می شود بدون آن که بعضی از این خطراتی که همراه با استروژن است، مانند افزایش خطر سرطان رحم و احتمالأ سینه، را داشته باشد.

استروژن واژنی :
می توان استروژن را برای کاهش خشکی واژن توصیه کرد به صورت قرص های داخل واژن، کرم، و یا حلقه. این درمان مقدار کمی استروژن را به بافت واژن به صورت موضعی آزاد می کند و به از بین رفتن خشکی واژن و بعضی از علائم ادراری کمک می نماید.