کاربردها، معایب و مزایای رادیولوژی

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

کلمه رادیولوژی از دو واژه رادیو (موج تابش) و لوژی (بیان) تشکیل شده است که به معنی بیان اشعه می باشد. این نوع اشعه، ریز موج هایی می باشند که از هر ماده ای عبور می کنند. به دلیل پراکنده شدن، حتی قابل مشاهده نمی باشند و تنها ماده ای که از آن نمی تواند عبور کند سرب می باشد. در مراکز رادیولوژی و اتاق های رادیولوژی از سرب در دیوارها برای خارج نشدن اشعه استفاده می شود.

رادیولوژی یا علم تصویربرداری ، شاخه ای از پزشکی است که با انرژی تابشی در تشخیص و درمان بیماری ها سر و کار دارد. رادیولوژی که همچنین به عنوان تصویربرداری تشخیصی نیز شناخته می شود، ابزاری است که پزشکان می توانند توسط آن، آنچه را که در بدن اتفاق می افتد دیده و درک کنند. در رادیولوژی از اشعه استفاده شده و از تصاویر استفاده نمی شود. این نوع تصویربرداری مستقیماً از اشعه یونی استفاده می کند.

هدف از رادیولوژی تشخیص مشکلات داخلی، جلوگیری از ایجاد صدمه و درد است، قبل از اینکه این بیماری خیلی جدی شود؛ زیرا پزشکان را قادر می سازد تا بیماری ها را سریع تر و دقیق تر تشخیص دهند. این شاخه از پزشکی تخصصی از تجهیزات و طیف وسیعی از تکنیک ها برای گرفتن تصاویر از داخل بدن استفاده می کنند. پزشک متخصص در زمینه رادیولوژی، رادیولوژیست نامیده می شود. رادیولوژیست ها برای کمک به تشخیص و معالجه شرایط مختلف یا آسیب دیدگی ها را در تصاویری مانند تصاویر گرفته شده با اشعه ایکس تجزیه و تحلیل می کنند.

مزایا و معایب رادیولوژی

پرتوهای اشعه ایکس با جداکردن الکترون از اتم ها می تواند سبب آسیب به DNA سلول های بدن شود. افرادی که به طور مداوم در معرض پرتوهای اشعه ایکس هستند، ریسک بالای ابتلا به سرطان را تجربه می کنند. استفاده از روش های مختلف رادیولوژی در سنین کودکی و در زنان باردار باید با ملاحظات خاصی صورت گیرد. با این حال تصویربرداری با استفاده از اشعه ایکس مزایای زیادی دارد که می تواند تا حد زیادی در وقت و زمان صرفه جویی کند و به اقدامات درمانی مؤثر کمک کند. به همین علت است که در اتخاذ روش های مختلف رادیولوژی، ارزیابی ریسک ها و منافع توسط متخصصین اهمیت بسیاری دارد.

کاربرد رادیولوژی

تشخیص

برای بررسی و تشخیص انواع اختلالات و بیماری ها در اعضای داخلی بدن ازرادیولوژیاستفاده می شود.

مداخله

برای درمان نیاز به تشخیص دقیق می باشد. در زمانی که تشخیص همزمان با درمان صورت گیرد پزشک نتایج بهتری به دست می آورد.

درمانی

در برخی موارد برای از بین بردن سلول های سرطانی از رادیولوژی استفاده می شود که به آن رادیوتراپی می گویند.

هسته ای

در برخی موارد از تزریق دارو به بدن بیمار برای تشخیص دقیق تر استفاده می شود.

اقدامات قبل از انجام رادیولوژی

• قبل از انجام رادیولوژی، بیمار باید تمام اشیا فلزی همراه خود را دربیاورد.
• رادیوگرافی با اشعه ایکس برای زنان باردار ممنوع است؛ اما گاهی اوقات با نظر پزشک انجام می گیرد.
• در صورتی که در بیمار احتمال بارداری وجود داشته باشد، باید حتماً کارشناس رادیولوژی را مطلع کند.

انواع رادیولوژی

انواع تصویربرداری ها در رادیولوژی تشخیصی، عبارتند از:

• رادیولوژی اورژانسی
• رادیولوژی سر و گردن
• تصویربرداری از پستان (ماموگرافی)
• رادیولوژی قفسه سینه (قلب و ریه ها)
• رادیولوژی کودکان (تصویربرداری از کودکان)
• رادیولوژی دستگاه گوارش (معده، روده و شکم)
• رادیولوژی اسکلتی عضلانی (عضلات و اسکلت)
• رادیولوژی قلب و عروق (قلب و سیستم گردش خون)
• رادیولوژی ادراری تناسلی (سیستم های تولید مثل و ادرار)
• نورورادیولوژی (مغز و سیستم عصبی، سر، گردن و ستون فقرات)

نحوه عملکرد رادیولوژی

برای عکس برداری با اشعه ایكس قسمتی از بدن بیمار را كه قصد بررسی آن را دارند بر روی فیلم قرار می دهند و سپس به آن قسمت اشعه ایكس تابیده می شود. اشعه ایكس از پوست و عضلات عبور كرده و به صفحه حساس برخورد می کند. رنگ این قسمت ها بعد از ظاهر شدن سیاه دیده می شود. برعكس، استخوان مانع عبور اشعه ایكس شده و چون به زیر قسمتی كه استخوان قرار دارد اشعه نمی تابد بعد از ظاهر شدن به رنگ سفید دیده می شود. در واقع عکس برداری با اشعه ایكس بسیار شبیه افتادن سایه شما بر روی دیوار است.

وقتی در برابر آفتاب در مقابل دیوار قرار می گیرید قسمت هایی كه بدن شما جلوی عبور نور خورشید را گرفته بر روی دیوار تاریک تر شده و شما آن را به صورت سایه خود می بینید. به همین علت در یك عكس رادیوگرافی بعضی استخوان ها كه متراکم تر و محکم تر هستند سفیدتر و بعضی دیگر كمتر سفید می باشند. بعضی چیزها كه به اشعه کاملاً اجازه عبور می دهند (مانند هوا یا گاز درون روده) کاملاً سیاه هستند و بعضی دیگر كه مختصری جلوی عبور اشعه را می گیرند مانند عضلات، خاكستری دیده می شوند. رادیولوژی وسیله بسیار ارزشمندی برای بررسی استخوان ها، شكستگی و بیماری های مختلف آنها است.

عوارض رادیولوژی

امواج یونیزه شده قدرت نفوذ و تخریب بالایی دارند که تابش مداوم و مکرر آن منجر به تخریب بافت های سلولی می گردد؛ بنابراین عایق بندی کامل محل و استفاده از محافظ های سربی برای افراد الزامی است. همچنین با پیشرفت تکنولوژی، رادیولوژی نیز دچار تحولاتی شد که از آن جمله ظهور رادیولوژی دیجیتال را باید نام برد.

در رادیولوژی دیجیتال مقدار دز دریافتی اشعه و تکرار آن پایین بوده و تصاویر کیفیت بالاتری دارند؛ بنابراین بیماران مدت زمان کمتری در معرض اشعه قرار می گیرند. همچنین تصاویر گرفته شده در رادیولوژی دیجیتال، قابلیت آرشیو داشته که از تکرار عکسبرداری جلوگیری می کند.