انواع قوز پشت یا کیفوز و علل بروز آن

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

قوز پشت یا کیفوز عارضه ای شایع در ستون فقرات است که در آن انحنای ستون فقرات در مهره های بالایی بیش تر از حد طبیعی است. در این عارضه ستون فقرات به دلایل مختلفی از جمله عوامل مادرزادی و عوامل اکتسابی با افزایش غیر طبیعی قوس همراه است.

کیفوز در برخی افراد بحدی خفیف است که براحتی تشخیص داده نمی شود و با انجام تمرینات ورزشی و فیزیوتراپی و استفاده از بریس های مخصوص بخوبی بهبود می یابد و در مواردی بحدی شدید است که نیازمند جراحی است.

اصلاح عادات حرکتی هنگام نشستن، ایستادن و خوابیدن نقش موثری در پیشگیری از ابتلا به کیفوز داشته و در صورت بروز به جلوگیری از تشدید عارضه کمک می کند.

این بیماری در بین خانم ها شایع تر است و به دلیل ایجاد ظاهر نامناسب می تواند مشکلات روحی را نیز برای بیمار به همراه داشته باشد.

انواع کیفوز و علل بروز آن

• کیفوز مرتبط با پوکی استخوان: شایع ترین نوع کیفوز در بزرگسالان ناشی از شکستگی مهره ها به دلیل پوکی استخوان است که می تواند در مردان و زنان رخ دهد اما در زنان شایع تر از مردان است. از آنجا که پوکی استخوان باعث ضعیف شدن استخوان های مهره ای در ستون فقرات می شود لذا مهره ها مستعد شکستگی هایی هستند که معمولاً به شکل یک گوه در جلوی مهره رخ می دهد. با خرد شدن قسمت جلویی استخوان، قسمت دیگر ستون فقرات به سمت جلو خم می شود و در نتیجه منحنی بیش از حد کیفوز و حالت خمیده رو به جلو ایجاد می شود.
• کیفوز مادرزادی: این نوع کیفوز به طور معمول در نوزادان و کودکان خردسال ظاهر می شود. دلیل آن ناهنجاری ستون فقرات در رحم است. برخلاف سایر انواع کیفوز، این فرم اغلب نیاز به جراحی (در سنین جوانی) دارد تا ستون فقرات را مجدداً تراز کرده و از پیشرفت بدشکلی جلوگیری کند.
• کیفوز دژنراتیو: این شکل بدشکلی در اثر ساییدگی و پارگی دیسک های ستون فقرات در طول زمان ایجاد می شود. علت اصلی آن معمولاً آرتریت نخاعی با انحطاط دیسک ها است. درمان های غیر جراحی مانند داروهای ضد درد، ورزش و فیزیوتراپی به طور معمول درمان های مفیدی برای درد هستند. جراحی ممکن است یکی از گزینه های درمان باشد، اما برای این نوع کیفوز غیر معمول است.
• کیفوز عصبی عضلانی: این نوع از تغییر شکل می تواند در کودکان مبتلا به اختلالات عصبی-عضلانی خاص مانند فلج مغزی، اسپینا بیفیدا یا دیستروفی عضلانی رخ دهد. جراحی می تواند گزینه ای برای بهبود آن باشد.
• کیفوز تغذیه ای: این بیماری در اثر کمبود ویتامین در دوران کودکی مانند کمبود ویتامین D ایجاد می شود.
• کیفوز وضعیتی: این شکل کیفوز ناشی از وضعیت بد بدن و خم شدن است. این بیماری در بیماران جوان و مسن رخ می دهد ، در زنان بیشتر از مردان دیده شده و به ندرت باعث درد می شود. تمرینات برای تقویت عضلات شکم و کمر می تواند به اصلاح کیفوز ناشی از وضعیت بد بدن کمک کند و هم ترازی طبیعی تری را حفظ کند.
• کیفوز شوئرمن: تخمین زده می شود که 4 تا 8 درصد از جمعیت جهان ممکن است از کیفوز شوئرمن رنج ببرند. این وضعیت در نوجوانان به دلیل رشد غیر طبیعی ستون فقرات و دیسک ها رخ می دهد. ممکن است از نظر بالینی در نوجوانان یا بزرگسالان مشهود باشد و در مردان شایع تر است. همچنین بیماران به طور معمول دچار اسکولیوز خفیف هستند. این بیماری معمولاً با بریس، ورزش و فیزیوتراپی درمان می شود.
• کیفوز آسیب زا:این کیفوز می تواند ناشی از ترمیم نادرست شکستگی ستون فقرات یا آسیب به رباط های پشتیبان ستون فقرات باشد.
• کیفوز لاتروژنیک: لاتروژنیک به معنی در نتیجه مداخله پزشکی است و به کیفوزی اشاره دارد که به عنوان عارضه ای در درمان جراحی ستون فقرات ایجاد می شود. این اختلال پس از لامینکتومی شایع ترین نوع کیفوز است که می تواند در پی عمل جراحی فشاری ستون فقرات که نیاز به حذف عناصر خلفی ستون فقرات (لایه ها و رباط های مداخله کننده) دارد و معمولاً برای برداشتن تومور در کودکان و نوجوانان انجام می شود، ایجاد شود.

علائم کیفوز

علائم و نشانه های کیفوز بسته به علت و شدت منحنی متفاوت است. این علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• شانه های گرد شده
• یک قوز قابل مشاهده در پشت
• کمر درد خفیف
• خستگی
• سفتی ستون فقرات
• همسترینگ سفت (ماهیچه های پشت ران)

به ندرت و با گذشت زمان، منحنی های پیشرونده ممکن است منجر به موارد زیر شود:

• ضعف، بی حسی یا سوزن سوزن شدن پاها
• از دست دادن حس
• تغییر در عادات روده یا مثانه
• تنگی نفس یا سایر مشکلات تنفسی

تشخیص کیفوز

• پزشک تشخیص کیفوز را با شرح حال کامل پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات تشخیصی انجام می دهد. اگر بیمار کودک است، پزشک سابقه کامل قبل از تولد و تولد وی را بررسی می کند. پزشک همچنین مراحل پیشرفت کیفوز را بررسی می کند زیرا برخی از انواع کیفوز می توانند با سایر اختلالات عصبی - عضلانی مرتبط باشند. تاخیرهای رشدی ممکن است نیاز به ارزیابی پزشکی بیشتری داشته باشد.

روش های تشخیصی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• اشعه ایکس: اشعه ایکس تصاویری از ساختارهای متراکم مانند استخوان را ارائه می دهد. پزشک ممکن است اشعه ایکس را از زوایای مختلف برای تعیین تغییراتی در مهره ها یا هرگونه ناهنجاری استخوانی دیگر تعیین کند. اشعه ایکس همچنین به اندازه گیری درجه منحنی کیفوتیک کمک می کند. منحنی بزرگتر از 50 درجه غیر طبیعی تلقی می شود. با این حال لزوماً نیاز به درمان های تهاجمی را نشان نمی دهد.
• آزمایشات عملکرد ریوی: اگر منحنی شدید باشد پزشک ممکن است آزمایش های عملکرد ریوی را تجویز کند. این آزمایش ها به پزشک کمک می کند تا تشخیص دهد که تنفس بیمار به دلیل کاهش فضای قفسه سینه محدود شده است یا خیر.
• آزمایش های دیگر: در بیماران مبتلا به کیفوز مادرزادی، انحناهای پیشرونده ممکن است منجر به علائم فشرده سازی نخاع از جمله درد، سوزن سوزن شدن، بی حسی یا ضعف در قسمت تحتانی بدن شود. اگر بیمار هر یک از این علائم را تجربه می کند، یا اگر منحنی به سرعت در طول زمان تغییر می کند، پزشک ممکن است آزمایشات عصبی یا اسکن تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) را تجویز کند.

درمان کیفوز

به جز دردهای احتمالی، کیفوز - به جز انواع مادرزادی - به ندرت اثرات مضر بر اندام ها و ساختارهای مهم داخل بدن ایجاد می کند. بنابراین درمان بر اساس علائمی است که ممکن است فرد با آن روبرو شود. به عنوان مثال برای کسانی که از درد شکایت دارند، از تمریناتی برای تقویت عضلات اصلی و داروهای مسکن استفاده می شود. برای کسانی که با نحوه ظاهر شدن خمیدگی نگران هستند، ممکن است از تمرینات مهاربندی یا وضعیتی استفاده شود.

جراحی فقط در موارد شدید کیفوز مورد نیاز است.

• فیزیوتراپی:

هنگامی که از فیزیوتراپی و ورزش برای کیفوز استفاده شود، می تواند به تقویت، انعطاف پذیری و افزایش دامنه حرکتی ستون فقرات و عضلات اطراف آن کمک موثر نماید. تاکید اصلی در این حالت بر انعطاف پذیری عضلات کمر و زردپی، افزایش قدرت عضلات کمر و بهبود وضعیت قرارگیری ستون فقرات و درمان قوز کمر است.

• حرکات اصلاحی جهت درمان کیفوز:

یک فیزیوتراپیست می تواند برای تقویت عضلات کمر و شکم، تمرینات و کشش هایی را توصیه کند مانند:

چرخش زانو: روی زمین دراز کشیده، زانوها را خم کرده به طوری که ساق پاها موازی با زمین باشد. زانوها را به آرامی به یک طرف برده تا پشت شما احساس درگیر شدن کند.

در هر سمت از بدن، حداقل 5 بار تکرار شود.

گردش لگن: روی زمین دراز کشیده، زانوها را خم کرده به طوری که ساق پاها موازی با زمین باشد. به آرامی پشت را قوس دهید، باسن و قسمت فوقانی پشت را روی زمین نگه دارید و چند ثانیه قبل از بازگشت به حالت کاملاً صاف، قوس را نگه دارید.

حداقل 5 بار تکرار کنید.

کشش زانو تا سینه: در وضعیت مشابه دو تمرین قبلی دراز بکشید، یک زانو را به سمت قفسه سینه بکشید. دست ها را در اطراف زانو گره بزنید و به آرامی زانو را به سینه نزدیک کنید. این موقعیت را برای چند ثانیه نگه دارید، سپس رها کنید.

حداقل در هر پا 5 بار تکرار کنید.

• بریس:

بریس ممکن است برای بیماران مبتلا به کیفوز شوئرمن که هنوز در حال رشد هستند توصیه شود. نوع خاص بریس و تعداد ساعات استفاده در روز به شدت منحنی بستگی دارد. پزشک با بهبود منحنی، بریس را به طور منظم تنظیم می کند. به طور معمول کودک تا زمانی که به بلوغ اسکلتی برسد و رشد خود را به پایان برساند، از بریس استفاده می کند.

• عمل جراحي:

جراحی اغلب برای بیماران مبتلا به کیفوز مادرزادی توصیه می شود. همچنین ممکن است جراحی برای بیماران مبتلا به کیفوز شوئرمن که دارای انحنای بیش از 70 تا 75 درجه هستند یا کسانی که کمردرد شدید دارند نیز توصیه شود. بیماران مبتلا به کیفوز در قسمت تحتانی کمر (منحنی قفسه سینه) ممکن است برای پیچ های کوچکتر از 25 تا 30 درجه به جراحی نیاز داشته باشند. فیوژن ستون فقرات یک روش جراحی است که بیشتر برای درمان کیفوز استفاده می شود.

اهداف همجوشی ستون فقرات عبارتند از:

• کاهش درجه منحنی
• جلوگیری از پیشرفت بیشتر منحنی
• حفظ بهبودی در طول زمان
• کاهش کمر درد در صورت وجود