بیماری لوپوس چیست؟

دکتر هما فاتحی [ پوست و مو ]آدرس وب سایت : www.drfatehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان آمادگاه ، ساختمان آژند ، بلوک B ، طبقه سوم ، واحد 309 تلفن مطب : 32245018 - 031

لوپوس اریتماتوزیس سیستمیک (Systemic Lupus Erythematosus) شایعترین نوع بیماری لوپوس است. بیماری خود ایمنی که در آن سلول های سیستم ایمنی اشتباهاً به بافت های خود حمله می کند و منجر به بروز التهاب و آسیب بافتی در ارگان های درگیر می شود. این بیماری می تواند بر روی مفاصل، پوست، مغز، ریه ها، کلیه ها و رگ های خونی تأثیر بگذارد و بیمار با علائمی مانند مفصل درد، حساسیت و راش های پوستی و مشکلات مربوط به ارگان های داخلی رو به رو شود. تشخیص لوپوس اریتماتوزیس به نسبت دشوار است؛ چراکه علائمی مشابه با دیگر بیماری ها دارد؛ اما مشخصه اصلی این بیماری، راش های پوستی است که در دو سمت گونه ها دیده می شود.

البته این علامت در تمامی افراد مبتلا به لوپوس مشاهده نمی شود. برخی افراد بیشتر از سایرین در معرض ابتلا به این بیماری هستند و مواردی مانند عفونت ها، مصرف برخی داروها یا حتی تماس با نور خورشید می تواند بروز بیماری را تحریک کند. درمان قطعی برای لوپوس اریتماتوزیس وجود ندارد و هدف از درمان، کنترل علائم و محدود شدن میزان آسیب وارده به ارگان ها و بدن می باشد. درست است که بیماری به طور کامل از بین نمی رود؛ اما کاهش تأثیر بیماری بر روی بدن کمک می کند تا فرد زندگی راحتتری داشته باشد.

علت بیماری لوپوس

• عوامل محیطی: پزشکان محرکهای احتمالی مانند سیگار کشیدن، استرس و قرار گرفتن در معرض سموم مانند گرد و غبار سیلیس را به عنوان علل احتمالی لوپوس شناسایی کرده اند.
• ژنتیک: داشتن سابقه خانوادگی لوپوس ممکن است فرد را در معرض خطر بیشتری برای تجربه این بیماری قرار دهد.
• هورمون ها: برخی از مطالعات نشان می دهد که سطح غیر طبیعی هورمون مانند افزایش سطح استروژن می تواند به لوپوس کمک کند.
• عفونت ها: پزشکان هنوز در حال مطالعه ارتباط بین عفونت هایی مانند سیتومگالوویروس، اپستین بار یا هپاتیت C و دلایل ابتلا به لوپوس هستند.
• داروها: استفاده طولانی مدت از برخی داروهای خاص، مانند هیدرالازین (آپرسولین)، پروكائین آمید (پروكانیدید) و كینیدین، با ایجاد نوعی از لوپوس معروف به لوپوس اریتماتوز ناشی از دارو ارتباط دارد.

علائم لوپوس

علائم بیماری لوپوس در همه ی افراد یکسان نیست و در بعضی افراد ممکن است ضعیف و در بعضی دیگر شدید باشد. همچنین روند بیماری لوپوس به شکلی است که در افرادی بعد از مدتی کوتاه بهبود می یابد و در برخی دیگر تا مدت طولانی باقی می ماند. همچنین علائم به درگیر بودن ناحیه ی آسیب دیده هم بستگی دارد. با این حال برخی علائم لوپوس در اکثر مبتلایان بروز می کند به شرح زیر است:

• تب
• سندرم شوگرن که شامل خشکی چشم و دهان است.
• درد، التهاب و تورم در مفاصل
• تجمع مایعات و در پاها
• تورم غدد لنفاوی
• ایجاد زخم در دهان
• ایجاد بثورات و ضایعات پوستی، شایع ترین شکل آن ضایعات پروانه ای شکل روی صورت در گونه ها و بینی است.
• وجود بثورات پوستی سرخ رنگ در نواحی مختلف بدن
• بدتر شدن و حساس شدن ضایعات پوستی با در معرض آفتاب قرار گرفتن
• پدیده رینود یعنی انگشتان دست پا در هنگام سرد شدن یا قرار گرفتن در معرض استرس تغییر رنگ دهد یا سفید و آبی شود.
• درد در قفسه سینه
• ریزش مو به خصوص در لکه های پوستی که به آن آلوپسی آره آتا گفته می شود.
• از دست دادن حافظه و سرگیجه و سردرد
• بیماری لوپوس و چشم هم در مواردی با هم ارتباط دارند، باعث خشکی می شود.
• لوپوس می تواند باعث نارسایی در عملکرد کلیه شود. وجود خون در ادرار، درد یا سوزش هنگام ادرار کردن
• نارسایی قلبی و تنگی نفس با بیماری لوپوس
• عفونت و التهاب در نقاط مختلف بدن مانند قلب یا ریه

انواع بیماری لوپوس

• لوپوس اریتماتوز سیستمیک (SLE): این نوع از لوپوس می تواند باعث ایجاد جوش ها و کهیرهای پروانه شکل برروی پوست بینی و گونه ها شده و در صورت درمان نشدن برروی تمام پوست بدن گسترش یابد. به جز آسیب دیدن پوست بیماری لوپوس می تواند باعث ملتهب شدن و یا آسیب دیدن مفاصل، ماهیچه ها، غشاء درونی یا اطراف ریه، قلب کلیه و مغز شود
• لوپوس اریتماتوزدیسکوئید (DLE): این نوع از لوپوس معمولاً پوستی که در برابر آفتاب قرار گرفته را تحت تأثیر قرار داده و تأثیری بر روی اندام های حیاتی نمی گذارد. ضایعات قرص مانند این بیماری معمولاً بعد از بهبود باعث باقی ماندن جای آنها برروی پوست می شوند. اثرات لوپوس دیسکوئید محدود به پوست است. هر چند علائم لوپوس سیستمیک مانند درگیری کلیه و قلب در ۱۰% از افراد واجد لوپوس دیسکوئید نیز مشاهده شده است.
• لوپوس دارویی: یک بیماری اتوایمون و مشابه بیماری لوپوس سیستمیک (SLE) است که به واسطه ی داروهای خاصی ایجاد می شود. در حال حاضر در حدود ۳۸ دارو وجود دارد که مشخصاً مصر فشان ممکن است سبب بروز لوپوس دارویی شود. لوپوس دارویی معمولاً خفیف تر از لوپوس سیستمیک است و اغلب ماه ها و حتی سال ها بعد از شروع مصرف داروهای مسبب آن، بروز می نماید. علائم بالینی DILE به طور عمده شامل درد و التهاب مفاصل، تب، التهاب قلب و پریکارد، التهاب ریه و پلور، راشهای پوستی و یووئیت قدامی است. در حالی که احتمال درگیری کلیه ها و سیستم اعصاب مرکزی در این بیماری نادر است. لازم به ذکر است که به رغم اینکه درگیری کلیه ها و CNS در لوپوس دارویی نادر می باشد؛ اما بعضی از داروها اساساً ممکن است به طور واضح درگیری کلیه ایجاد کنند.

آیا بیماری لوپوس خطرناک است؟

التهابی که به دنبال بیماری لوپوس ایجاد می شود، می تواند چند ناحیه از بدن را درگیر کند. از جمله:

• کلیه ها: لوپوس می تواند منجر به آسیب شدید و جدی کلیه ها شود و نارسایی کلیه، یکی از دلایل مرگ و میر افراد مبتلا به لوپوس می باشد.
• مغز و سیستم اعصاب مرکزی: در صورتی که لوپوس، مغز و سیستم اعصاب مرکزی را درگیر کند، شاهد بروز علائمی از قبیل سردرد، سرگیجه، تاری دید، تغییرات رفتاری و حتی سکته خواهیم بود. بسیاری از بیماران، از مشکلات حافظه ای و سخت شدن ابراز افکارشان شکایت می کنند.
• خون و رگ های خونی: لوپوس می تواند منجر به بروز مشکلات خونی از جمله کاهش تعداد گلبول های قرمز سالم (آنمی)، افزایش خونریزی، لخته شدن خون و التهاب رگ های خونی شود.
• ریه ها: ابتلا به لوپوس، احتمال بروز التهاب در قفسه سینه و ریه ها را افزایش می دهد و تنفس، همراه با درد خواهد بود. امکان خونریزی از ریه ها و پنومونی نیز وجود دارد.
• قلب: بیماری لوپوس می تواند باعث التهاب ماهیچه قلب و شریان ها شود. احتمال بروز بیماری قلبی عروقی و سکته قلبی نیز افزایش می یابد.

تشخیص لوپوس

تشخیص لوپوس اریتماتوزیس کمی دشوار به نظر می رسد، آن هم به این دلیل که علائم از فردی به فرد دیگر متغیر است. علائم و نشانه های بیماری به مرور زمان تغییر می کند و می تواند مشابه با علائم دیگر بیماری ها باشد. تست واحدی برای تشخیص این بیماری وجود ندارد و ترکیبی از آزمایش خون و ادرار، بررسی علائم و یافته های بالینی می تواند در تشخیص قطعی بیماری مؤثر باشد.

تست های آزمایشگاهی:

• شمارش گلبول های خون (RBC): این تست، تعداد گلبول های قرمز، سفید و پلاکت ها و هم چنین هموگلوبین و پروتئین موجود در گلبول های قرمز را اندازه گیری می کند. نتایج این تست وجود آنمی (کم خونی) را که عمدتاً در افراد مبتلا به لوپوس اتفاق می افتد، نشان می دهد و پایین بودن تعداد گلبول های سفید یا پلاکت ها نیز از جمله مواردی است در تست این افراد مشاهده می شود.
• میزان رسوب گلبول های قرمز (ESR): آزمایش خونی که میزان رسوب گلبول های قرمز در بازه زمانی یک ساعت را نشان می دهد و هر چه سرعت رسوب گذاری بیشتر از حالت طبیعی باشد، نشانه ای است از یک بیماری سیستمیک مانند لوپوس اریتماتوزیس. این تست معمولاً زمانی انجام می شود که احتمال ابتلا به لوپوس، عفونت، دیگر شرایط التهابی یا سرطان وجود داشته باشد.
• بررسی عملکرد کلیه و کبد: آزمایش خون می تواند نحوه عملکرد کلیه ها و کبد را نشان دهد و از آنجایی که بیماری لوپوس، کبد و کلیه ها را درگیر می کند، نیاز است که عملکرد این دو ارگان بررسی شود.
• آزمایش ادرار: بررسی نمونه ادرار، بالا رفتن سطح پروتئین یا گلبول های قرمز خون در ادرار که نشانه ای است از درگیری کلیه ها در بیماری لوپوس را نشان می دهد.

تست های تصویربرداری:

در صورتی که پزشک احتمال درگیری ریه ها و قلب را بدهد، تست های تصویربرداری زیر انجام خواهد شد.

• اکوکاردیوگرافی: این تست که با استفاده از امواج صوتی انجام می شود، تصاویر واقعی از ضربان قلب و همچنین هر گونه مشکل در دریچه های قلب را نشان می دهد.
• اشعه ایکس از قفسه سینه: تصویربرداری از قفسه سینه، هرگونه التهاب یا تجمع مایع در ریه ها را نشان می دهد.

درمان بیماری لوپوس چیست؟

درمان لوپوس با توجه به علائم و نشانه های بیماری در نظر گرفته می شود. تعیین روش درمانی مناسب و داروهایی که باید مصرف شود، مستلزم معاینات بالینی دقیق و بررسی مزایا و معایب هر یک از روش های درمانی می باشد. در صورتی که علائم شدت بگیرد و سپس از بین برود، نیاز است تا تغییراتی در داروها و دوز مصرفی آنها ایجاد شود. داروهایی که در درمان لوپوس تجویز می شوند، عبارتند از:

• داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی: داروهایی مانند ناپروکسن و ایبوپروفن به درمان درد، التهاب و تب ناشی از بیماری لوپوس کمک می کنند. دوزهای قوی تری از داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی در دسترس هستند و البته ممکن است این قبیل داروها با عوارضی مانند خونریزی معده، مشکلات کلیوی و بالا رفتن ضربان قلب همراه باشند.
• بیولوژیک ها: بلیموماب، نوع متفاوتی از دارو است که به صورت داخل وریدی تزریق می شود و به کاهش علائم در افراد مبتلا به لوپوس کمک می کند. تهوع، اسهال و عفونت از جمله عوارض مصرف این دارو است و ممکن است در برخی افراد، علائمی از تشدید افسردگی نیز دیده شود.
• داروهای ضد مالاریا: داروهایی مانند هیدروکسی کلروکین که در درمان مالاریا استفاده می شوند، بر روی سیستم ایمنی تأثیر می گذارند و می توانند احتمال تشدید علائم و بیماری لوپوس را کاهش دهند. از جمله عوارض جانبی این داروها می توان به ناراحتی معده و در موارد نادر، آسیب های چشمی اشاره کرد.
• مهارکننده های سیستم ایمنی: داروهای مهار کننده سیستم ایمنی می توانند در درمان موارد شدید بیماری لوپوس مؤثر باشند، داروهایی از قبیل آزاتیوپرین، میکوفنولات و متوترکسات. از جمله عوارض مصرف این داروها می توان به افزایش احتمال بروز عفونت، آسیب های کبدی، افزایش احتمال ناباروری و افزایش ابتلا به سرطان اشاره کرد.