مونوپلژی چیست و چگونه بر بدن شما تأثیر میگذارد؟

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

بدن انسان دارای یک سیستم عصبی گسترده است. یکی از کارکردهای سیستم عصبی انسان به حرکت در آوردن عضلات بدن است. وقتی یک قسمت از سیستم عصبی آسیب می بیند، این وضعیت می تواند باعث ایجاد اختلال در فعالیت پیام رسانی یک عضله یا یک گروه عضله شود. وضعیت اخیر به ضعف عضلانی یا فلج در ناحیه آسیب دیده می شود. آسیب دیدن سیستم عصبی می تواند شامل مغز، طناب نخاعی، یا یک عصب یا تعداد بیشتری از عصب ها شود و بر یکی از اندام ها در قسمت فوقانی یا تحتانی بدن تأثیر منفی بگذارد.

مونوپلژی نوعی فلج است که بر یک عضو یا اندام، اغلب اوقات یک دست، تأثیر می گذارد؛ اما این بیماری همچنین می تواند یکی از پاها را نیز درگیر کند. برخی اوقات مونوپلژی ممکن است اختلالی موقتی باشد؛ اما در موارد دیگر امکان دائمی شدن آن وجود دارد. افراد دچار مونوپلژی معمولاً کنترل روی سایر قسمت های بدن خود را حفظ می کنند؛ اما در اندام درگیر نه حس دارند و نه می توانند آن را حرکت دهند.

علائم و خطرات مونوپلژی

علائم مونوپلژی ممکن است به تدریج و با پیشرفت آسیب مغزی ایجاد شود یا در اثر آسیب یا سکته مغزی، یک دفعه ظاهر شود. ناتوانی حرکتی در یکی از دستها یا پاها اصلی ترین علامت مونوپلژی است و دیگر علائم آن بسته به علت مونوپلژی عبارتند از:

• سفتی یا گرفتگی عضلات
• بیحسی اندام آسیب دیده
• احساس سوزن سوزن شدن یا گزگز دست وپا
• آتروفی (کاهش حجم) یا شلی عضلات
• لنگی یا ضعف در یک عضو
• مشکلات حرکتی و عملکردی
• عدم کنترل ارادی و غیر ارادی عضلات
• پیچ خوردن انگشتان دست یا پای فلج دیده
• مشکلات بینایی یا شنوایی
• مشکلات گفتاری
• به علاوه ممکن است شخص دچار درد عمومی، درد شانه ، احساس درد دست یا پای آسیب دیده و یا حتی سردرد شود.

افرادی که دچار مونوپلژی می شوند، به دلیل کاهش ارتباط عصبی مغز و اندام های حرکتی، با ضعف یا فلج در یکی از اعضای حرکتی بدن مواجه می شوند. فلج عضو در اغلب موارد با آتروفی یا کاهش توان عضلانی همراه است؛ ولی ممکن است مونوپلازی بدون آتروفی باشد که البته این مسئله به ندرت رخ می دهد.

چه عواملی باعث مونوپلژی میشود؟

اگرچه فلج مغزی علت اصلی مونوپلژی است؛ اما شماری از سایر آسیب ها و بیماری ها نیز می توانند منجر به این شکل از فلج عضلانی ناقص شوند که از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سکته مغزی
• تومورها
• صدمه به اعصاب به دلیل جراحت یا بیماری
• گیرافتادگی و تحت فشار قرارگرفتن عصب
• آسیب به نورون حرکتی
• آسیب مغزی
• فشرده شدن یا قطع شدن عصب در ناحیه درگیر
• مونوپلژی گاهی اوقات یک وضعیت موقت است و به ویژه پس از سکته یا ضربه مغزی به صورت رایج دیده می شود. اگر اعصاب درگیر در ناحیه فلج به صورت کامل قطع نشده باشند اغلب می توان با فیزیوتراپی می توان بخش قابل توجهی از عملکرد ماهیچه را برگرداند.

علائم مونوپلژی

علائم مونوپلژی می توانند به طور ناگهانی بروز کنند مانند مواردی که در اثر یک آسیب یا سکته مغزی اتفاق می افتند. علائم همچنین ممکن است با گذر زمان به دلیل پیشرفت فلج مغزی یا بیماری نورون حرکتی به تدریج پیشرفت کنند. علامت اصلی مونوپلژی یا فلج تک اندام عدم توانایی حرکت یکی از دست ها یا پاها است. علاوه بر مورد بالا ممکن است علائم زیر را نیز در اندام آسیب دیده یا اطراف آن تجربه کنید:

• کاهش حس
• سفتی یا اسپاسم عضلانی
• احساس بی حسی و سر شدگی یا سوزن سوزن شدن
• از دست دادن تون عضلانی یا عضلات فلاپی و شل
• خم و کج شدن انگشتان دست یا پا در اندام آسیب دیده

تشخیص مونو پلژی

اگر فلج را تجربه کرده اید، به یک ارزیابی پزشکی کامل نیاز دارید. این شامل یک معاینه عصبی جامع است که شامل مراحلی مانند بررسی رفلکس ها، تست قدرت، معاینه حسی و موارد دیگر می شود. آزمایشات دیگری که نیاز دارید بر اساس الگوی فلج شما تعیین می شود و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• تصویربرداری ستون فقرات: مانند CT یا MRI ستون فقرات
• سوراخ کمری: سوزنی که بین دو مهره فرو می رود تا مایع مغزی نخاعی برای آنالیز به دست آید.
• تصویربرداری از مغز: مانند توموگرافی کامپیوتری مغز (CT) یا تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI)
• الکترومیوگرافی (EMG) و مطالعه هدایت عصبی (NCV): آزمایش هایی که از الکترودها برای ثبت سیگنال های الکتریکی در اعصاب و عضلات شما استفاده می کنند.

نتایج این آزمایش ها می تواند به پزشک شما کمک کند تا نوع بیماری را که باعث فلج شما می شود تشخیص دهند.

مقایسه مونوپلژی و همی پلژی

مونوپلژی فلجی است که بر اندام فوقانی یا تحتانی بدن تأثیر می گذارد، بنابراین به عنوان مثال، اگر شما تک پلژی هستید و نمی توانید دست راست خود را حرکت دهید، همچنان می توانید پای راست خود را حرکت دهید. همی پلژی فلجی است که یک قسمت از بدن را درگیر می کند. هر دو سمت راست و چپ بدن ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند. اگر همی پلژی سمت راست داشتید، نمی توانید دست راست و پای راست خود را حرکت دهید. ماهیچه های سمت راست صورت نیز ممکن است تحت تأثیر قرار گیرند.

توانبخشی بیماران مونوپلژی در کلینیک های طب فیزیکی

روش های توانبخشی بیماری سی پی (فلج مغزی) عبارتند از:

دارو درمانی

داروهایی وجود دارند که می توانند به تسکین علائم فلج مغزی کمک کنند. این داروها عبارتند از:

• داروهایی برای سفتی عضلات -مانند دیازپام یا باکلوفن که می توانند به صورت قرص یا مایع مصرف شوند. (باکلوفن را گاهی اوقات می توان به صورت پمپ کوچکی در زیر پوست استفاده کرد که امکان جریان یافتن دارو به ناحیه ی داخل ستون فقرات را فراهم می کند).
• تزریق سم بوتولینوم- تزریق هایی که باعث شل شدن برخی عضلات یا گروه های عضلانی به مدت چند ماه می شوند.
• دارویی به نام ملاتونین برای مشکلات خوابیدن
• داروهای ضد تشنج برای مشکل صرع
• داروهای ملین برای یبوست
• مسکن برای هرگونه درد یا ناراحتی
• دارویی برای کاهش سرازیر شدن آب دهان
• احتمال نیاز بیمار به تمام این داروها بسیار کم است.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی درمانی است که شامل تکنیک هایی مانند ورزش و حرکات کششی جهت کمک به حفظ و شاید بهبود حرکات بیمار می باشد. این روش یکی از مهم ترین درمان ها برای فلج مغزی است. جلوگیری از کوتاه شدن عضلات و از دست رفتن دامنه ی حرکتی آنها (کنتراکچر) که می تواند دردناک باشد و بر رشد استخوان ها و عضلات تأثیر بگذارد. همچنین ممکن است در صورت لزوم، وسایل کمکی برای راه رفتن (مانند واکر یا عصا) و یا بریس های مخصوص دست و پا (ارتز) برای حمایت کردن از اندام توصیه شوند.

کار درمانی

کار درمانی به معنی شناسایی مشکلات بیمار توسط پزشک و انجام کارهایی به طور روزمره برای کمک به آنها می باشد. پزشک می تواند به بیمار در مورد بهترین روش جهت انجام فعالیت هایی که نیاز به حرکات پیچیده دارند، توصیه هایی بکند. کار درمانی می توانند در افزایش اعتماد به نفس و استقلال بیمار به خصوص با افزایش سن بسیار مؤثر باشد.

گفتار درمانی

گفتار درمانی می تواند به بیمارانی که در ارتباط برقرار کردن مشکل دارند از طریق فراهم کردن امکان تمرین تکلم با انجام ورزش ها یا آموزش یک روش جایگزین برای ارتباط با دیگران مانند زبان اشاره یا تصاویر کمک کند. یک متخصص گفتار درمانی همچنین ممکن است بتواند تجهیزات مخصوصی را برای کمک به ارتباط برقرار کردن بیمار ارائه کند مانند یک کامپیوتر متصل شده به دستگاهی که تولید صدا می کند.