انسان دارای دو کلیه است که هر کدام در یک طرف ستون فقرات در پایین ترین سطح قفسه سینه قرار دارد. عملکرد اصلی کلیه دفع مواد زائد و مایعات اضافی از بدن است که از راه ادرار از بدن خارج می شوند. تولید ادرار مراحل بسیار پیچیده ی دفع و بازجذب دارد. این فرایند برای حفظ تعادل پایدار بین مواد شیمیایی بدن ضروری است. کلیه ها مانند هر اندام دیگری، در معرض عارضه های گوناگونی قرار دارند که میتوانند به هر نحوی کلیه را دچار آسیب و اختلال کنند. زمانی که اندازه کلیه بیش از اندازه طبیعی آن شود گفته می شود که کلیه بزرگ شده است. معمولاً بزرگ شدن کلیه علامت بیماری یا اختلالات زمینه ای در کلیه ها است. بزرگ شدن کلیه می تواند دلایل مختلفی از جمله پس زدن ادرار داشته باشد. بزرگی کلیه قابل درمان و کوچک شدن است و در این صورت چگونگی انجام آن چیزی است که پزشک پس از تعیین دلیل این مشکل مشخص می کند.

علت بزرگ شدن کلیه

کلیه های بزرگ شده ممکن است مادرزادی باشند؛ اما این بیماری نادر است. برخی دیگر از دلایل بزرگ شدن کلیه ها عبارتند از:

هیدرونفروز

معمولاً بزرگ شدن کلیه ها به دلیل ابتلا به هیدرونفروز است. هیدرونفروز یک بیماری است که در آن ادرار تولید شده در کلیه های سالم به دلیل وجود سنگ های کلیوی، تومورها، فشارهای کیستی، چرخش کلیه و... نمی توانند از آن خارج شوند. در این حالت تخلیه ادرار به درستی انجام نمی شود و بنابراین ادرار در کلیه ها محبوس می شود. احتباس ادرار باعث افزایش فشار درون کلیه ها شده و لگن را بزرگ می کند. هر قسمت باریک شده یا مسدود شده در مجرای ادرار می تواند باعث ابتلا به هیدرونفروز شود که یکی از علل بزرگ شدن کلیه ها است.

سنگ کلیه

سنگ کلیه تجمع مواد معدنی و نمک سخت شده درون کلیه ها است. ایجاد سنگ کلیه درون کلیه ها باعث رشد کلیه ها شده و منجر به بزرگ شدن آنها می شود. افراد مبتلا به این بیماری از تکرر ادرار، سوزش ادرار، حالت تهوع، تب و درد کمر، درد شکم و درد پهلوها رنج می برند.

بیماری کلیه پلی کیستیک

بیماری کلیه پلی کیستیک یک اختلال ژنتیکی است که می تواند نسل به نسل به افراد خانواده منتقل شود. در این بیماری گروهی از کیست ها در یک یا دو کلیه شکل می گیرند. این کیسه های پر از مایع باعث رشد کلیه های شده و در نتیجه کلیه ها بزرگ تر از اندازه طبیعی خود می شوند. برخی دیگر از علائم کلیه پلی کیستیک شامل تورم غیر طبیعی، کمر درد، سر درد، تکرر ادرار و بالا رفتن فشار خون می شود.

گلومرولونفریت

گلومرونفریت نوعی بیماری کلیوی است که باعث التهاب حاد یا مزمن کلیه ها می شود. گلومرولی واحدهای کوچکی هستند که به عنوان فیلتر و جمع کننده مایع عمل می کنند. عفونت های باکتریایی و ویروسی مانند بیماری های ایمنی باعث می شوند که گلومرولی ها نتوانند عمل فیلتر مواد زائد در کلیه ها را انجام دهند. در نتیجه آب در کلیه ها محبوس شده و کلیه ها بزرگ می شوند.

نفریت حاد

در نفریت حاد، تورم زمانی که سطح یا داخل کلیه ها متورم شده باشد ایجاد می شود که می تواند باعث بزرگ شدن کلیه ها نیز شود.

علائم بزرگ شدن کلیه

کمر درد

با بزرگ شدن کلیه ها بر شکم و کمر فشار وارد می شود و به همین دلیل بیمار ممکن است در کمر، پهلوها و کمر خود احساس درد کند.

تورم

تورم زمانی اتفاق می افتد که مایعات در بدن محبوس شوند. با بزرگ شدن کلیه ها مایعات نمی توانند به درستی از بدن خارج شوند و در نتیجه مچ پا، شکم، پایین کمر و صورت متورم می شود. در صورت شدید بودن بیماری این تورم با درد همراه خواهد بود.

تغییرات ادرار

تولید ادرار یکی از اصلی ترین وظایف کلیه های سالم است؛ بنابراین تغییرات ادرار معمولاً اولین نگرانی ناشی از بزرگ شدن کلیه ها است. زمانی که کلیه ها نتوانند این کار را به درستی انجام دهند مقادیر زیادی مایع پس از مصرف الکل و کافئین در بدن باقی می ماند و باعث بزرگ شدن کلیه ها می شود. بیمار بیش از حد نرمال نیاز به ادرار کردن پیدا کرده و دچار تکرر ادرار می شود. تکرر ادرار و احساس نیاز به دفع فوری ادرار و بی اختیاری ادرار به خصوص در هنگام شب غالباً از نشانه های بزرگ شدن کلیه ها در مراحل اولیه این بیماری است.

سنگ های کلیه

سنگ کلیه می تواند هم نشانه و هم دلیل بزرگ شدن کلیه ها باشد. وجود سنگ کلیه احتمال بروز عفونت های کلیوی را افزایش داده و با کمر درد و درد پهلوها همراه است.

احساس خستگی و ضعف مفرط

به عنوان یکی از علائم شایع بزرگ شدن کلیه ها، احساس خستگی و ضعف مفرط می تواند سطح هوشیاری شما را به شدت کاهش دهد.

تشخیص بزرگ شدن کلیه با سونوگرافی

فرایندهای غیر تهاجمی مانند سونوگرافی می تواند شکل و سایز کلیه ها را تغییر دهد. برای تشخیص بیماری زمینه ای که باعث بزرگ شدن کلیه ها شده است، پزشک سوابق پزشکی بیمار را بررسی کرده و آزمایش های تشخیصی دیگر نظیر آزمایش ادرار و آزمایش خون را همراه با نتایج اولتراسوند مورد بررسی قرار می دهد.

روش انجام سونوگرافی کلیه

• به شما گفته می شود که روی میز آزمایشی که در کنار تجهیزات سونوگرافی قرار دارد، دراز بکشید.
• تکنسینی که سونوگرافی را انجام می دهد، ژلی را روی پوست شما در ناحیه کلیه ها پخش می کند. این ژل به هدایت بهتر امواج صوتی تولید شده توسط مبدل کمک می کند.
• سپس تکنسین، مبدل را حرکت می دهد.
• امواج صوتی تولید شده توسط مبدل از اندام های شما باز می گردد یا به اصطلاحی، پژواک می شوند. یک کامپیوتر این پژواک ها را می گیرد و تصاویری از کلیه ها و مثانه شما ایجاد می کند.

آمادگی قبل از سونوگرافی کلیه

سونوگرافی کلیه نیاز به آمادگی خاصی ندارد. تنها ممکن است نیاز داشته باشید قبل از انجام سونوگرافی، آب بنوشید تا مثانه پر شود. البته ممکن است به تشخیص پزشک پیش از انجام سونوگرافی برای کاهش درد یا التهابات کلیه، داروی خاصی تجویز شود.

عوارض سونوگرافی کلیه

سونوگرافی کلیه روش ایمن برای بررسی بیمار و دریافت تصاویر حیاتی بدون خطر ابتلا به اشعه است.

درمان بزرگ شدن کلیه

درمان بزرگ شدن کلیه ها معمولاً بستگی به دلیل آن دارد؛ اما اغلب شامل ترکیبی از داروها و روش های تهاجمی تر مانند تخلیه مایع و در صورت لزوم مداخله جراحی است. هدف از درمان معمولاً به جای اینکه کوچک کردن کلیه باشد، شامل برطرف کردن مشکل زمینه ای است. از طرفی تشخیص دقیق، گام حیاتی اولیه می باشد. بطور کلی چندین درمان برای این بیماری وجود دارند:

آنتی بیوتیک

رژیم های دارویی آنتی بیوتیک درمان های بسیار شایعی برای موارد بزرگی کلیه ها هستند که در نتیجه ی عفونت رخ می دهند. بسته به شدت عفونت، آنتی بیوتیک ها معمولاً تا ۱۴ روز مصرف می شوند. برای مردانی که عفونت آنها مرتبط با عفونت های مداوم پروستات است، درمان ممکن است تا شش هفته ادامه داشته باشد.

داروهای ضد سرطان و درمان با سلول های بنیادی

یک دلیل دیگر برای بزرگ شدن کلیه ها، یک اختلال متابولیک به نام آمیلوئیدوز است. چندین گزینه درمانی از جمله درمان با سلول های بنیادی و گاهی اوقات داروهای ضد سرطان برای پیشگیری از بروز عوارض جدی در افرادی که دچار این وضعیت و شرایط مرتبط هستند، موجود می باشند. آمیلوئیدوز نوعی سرطان نمی باشد؛ اما شیمی درمانی و عوامل ضد التهابی در پیشگیری از تجمع رسوبات مضر در بافت ها و اندام های مختلف مؤثر است. پیوند سلول های بنیادی خون یک گزینه ی درمانی احتمالی دیگر است. پیوند سلول های بنیادی شامل شیمی درمانی با دوز بالا و تزریق خون به منظور جایگزینی سلول های بیمار و آسیب دیده است. البته شیمی درمانی و گاهی اوقات پرتودرمانی اغلب در مواردی که بزرگ شدن کلیه به علت تومورهای سرطانی که در این اندام شکل گرفته اند یا به آنجا گسترش یافته اند باشد، تجویز می شود.

تخلیه مایع

گاهی اوقات تورم ناشی از احتباس مایعات در کلیه ها است که باید تخلیه شود و در این شرایط احتمالاً استفاده از کاتتر یا سیستم های پمپاژ زیر پوستی بهترین گزینه های درمانی می باشند. استفاده از یک سوند فولی برای رفع انسداد به احتمال زیاد باعث تسکین علائم شده و می تواند کلیه ها را سالم کرده و به اندازه طبیعی بازگرداند، هرچند اغلب برای دستیابی به تأثیرات طولانی مدت خود انسداد نیز باید درمان شده و بطور مناسب حذف شود. تخلیه مثانه با لوله های نفروستومی یک گزینه ی درمانی مشابه دیگر است. لوله ها معمولاً یا از طریق پوست وارد شده یا از طریق استنت وارد حالب می شوند. پس از درمان یا حذف دلیل زمینه ای انسداد، تورم برطرف خواهد شد.

جراحی

در برخی موارد، جراحی بهترین راه برای کاهش تورم و پیشگیری از عود بزرگ شدن کلیه است. این روش معمولاً یک گزینه ی تهاجمی تر بوده و تنها برای افرادی توصیه می شود که دارای مشکل مداوم بزرگ شدن کلیه هستند یا زمانی که بزرگی کلیه تهدید کننده زندگی باشد. جراحی معمولاً فوری و قاطع ترین روشی در زمانی است که نوعی انسداد اساسی وجود داشته باشد و با دارو یا تخلیه مایع بطور مناسب درمان نمی شود. تومورها و کیست ها نمونه هایی از این موارد می باشند. وضعیتی به نام بیماری کلیه پلی کیستیک گاهی اوقات نیاز به مداخله جراحی دارد. بسیاری از جراحان می توانند با لیزر کیست ها را هدف قرار دهند که کمتر از عمل های پیچیده تر تهاجمی است؛ اما همچنان همراه با خطرات و عوارض جانبی احتمالی می باشد.

---