آیا افزایش قد بعد از بسته شدن صفحات رشد ممکن است؟

دکتر بیژن فروغ [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drforogh.ir
آدرس مطب : تهران ، بزرگراه چمران ، ابتدای باقرخان غربی ، پلاک 89 قدیم ، 26 جدید ، طبقه همکف تلفن مطب : 66576424 - 021

صفحه رشد که به آن صفحه اپی فیزیال Epiphyseal plate هم میگویند منطقه ای در دو انتهای استخوان های بلند است که رشد میکند و مسئول رشد استخوان است. در واقع فعالیت صفحه رشد است که موجب بزرگ شدن و بلند شدن استخوان در بچه ها میشود. هر استخوان بلند حداقل دو صفحه رشد دارد که در دو انتهای استخوان قرار دارند و شکل و طول نهایی استخوان را مشخص میکند.

رشد استخوان های بلند از مرکز به دو طرف نیست بلکه رشد آنها در دو طرف استخوان و در محل صفحات رشد صورت میگیرد. جنس صفحه رشد شبیه غضروف بوده و از استخوان نرمتر و ضعیف تر است. در واقع صفحه رشد ضعیف ترین قسمت یک استخوان است و چون جنس آن از بافتی شبیه غضروف است در یک عکس رادیوگرافی به صورت یک خط شفاف دیده میشود. در پایان دوره بلوغ، صفحه رشد تبدیل به استخوان شده و فعالیتش برای همیشه تا آخر عمر متوقف میشود که به این فرآیند بسته شدن صفحه رشد میگویند.

هورمون رشد از ابتدای تولد نقش مهمی در سلامت انسان داشته و در بزرگسالان هم ترشح می شود؛ اما بعد از بلوغ ترشح آن کاهش می یابد. صفحات رشد معمولا در 15-16 سالگی در دختران و 17-18 سالگی در پسران بسته می شود. با این حال، این دوره به ندرت می تواند تا 19-20 سالگی در برخی افراد ادامه یابد. هنگامی که صفحات رشد بسته می شوند، نمی توانید قد خود را افزایش دهید. علاوه بر این، هیچ مدرک علمی مبنی بر اینکه مکمل ها و داروها باعث افزایش قد می شوند وجود ندارد و این داروها که به صورت ناخودآگاه مصرف می شوند، می توانند عوارض مختلفی نیز ایجاد کنند.

صفحه رشد چیست؟

صفحه رشد بین دواستخوان بلند قرار دارد که در کودکان و قبل از پایان سن بلوغ به شکل یک غضروف می باشد و به رشد استخوان کمک می کند؛ اما بعد از سن بلوغ، صفحه رشد تبدیل به استخوان شده و رشد قدی انسان هم به طور معمول متوقف می شود. فعالیت صفحه رشد می تواند تند یا خیلی کند باشد. در زمان فعالیت صفحه رشد استخوانها نیز رشد کرده و بلند می شوند؛ اما اگر به هر دلیلی رشد صفحه کند یا متوقف شود کودکان قد کوتاهی را خواهند داشت. جنس صفحه ها از بافتهای نرم هستند و نسبت به استخوانها ضعیف تر می باشند و حتی گاهی از لیگامان و تاندونها هم ضعیف تر هستند وگاهی به علت برخی عوامل، صفحات رشد البته در حدود ۳۰ درصد کودکان در زمان شکستگی امکان دارد آسیب ببینند .

فعالیت صفحات رشد استخوان چگونه است؟

اگرچه هر دو صفحه رشد یک استخوان بلند موجب رشد آن میشود؛ ولی قسمت اعظم رشد طولی استخوان بازو به علت فعالیت صفحه رشد بالایی آن در ناحیه شانه است، رشد استخوان های رادیوس و اولنا ( زند زبرین و زیرین) بیشتر در صفحه رشد پایینی نزدیک مچ دست است. رشد استخوان ران بیشتر در صفحه رشد بالای زانو و رشد استخوان های تیبیا و فیبولا ( درشت نی و نازک نی) بیشتر در صفحه رشد بالای زانو است. به عبارت دیگر رشد استخوان های اندام فوقانی در صفحات رشد دور از آرنج و رشد استخوان های اندام تحتانی در صفحات رشد نزدیک به زانو صورت میگیرد.

چه عواملی باعث بسته شدن صفحه رشد میشود؟

با اینکه عوامل ژنتیکی و وراثتی می تواند به عنوان دلیل اصلی کوتاهی قد در کودکان معرفی شود؛ اما تنها عامل ممکن محسوب نمی شود. کمبود هورمون رشد، عدم تغذیه مناسب در سنین رشد، بیماری های مزمنی مانند سلیاک، بیماری های کلیوی و دیابت کودکان از عواملی دیگر مؤثر در کوتاهی قد کودکان محسوب می شود.

علائم بسته شدن صفحه رشد

صفحات رشد روی اشعه ی ایکس شبیه به خطوطی تیره در انتهای استخوان ها به نظر می رسند. در اواخر رشد، زمانی که غضروف ها کاملاً تبدیل به استخوان های سخت می شوند، هیچ خط تیره ای روی اشعه ی ایکس مشاهده نمی شود. در این زمان، صفحات رشد بسته هستند.

جلوگیری از بسته شدن صفحات رشد

هورمون های رشد مسئول افزايش قد و مکانیسم های مختلف رشد هستند و بايد برای ترشح طبیعی آن نكات زير را رعايت كنيد:

1. از دست دادن چربی بدن، مقدار چربی شکمی که مستقیماً مربوط به تولید هورمون رشد می باشد.
2. رژیم غذایی اصولی داشته باشید.
3. مکمل های آرژنین را امتحان کنید.
4. مصرف قند خود را کاهش دهید.
5. افزایش هورمون رشد با تغذیه مناسب
6. قبل از خواب زیاد غذا نخورید.
7. استراحت و خواب کافی داشته باشید؛ چون هورمون رشد اغلب در حین خواب ترشح می شود.
8. ورزش سنگین انجام دهید.
9. در حین تمرینات ورزشی خود، نوشیدنی ورزشی حاوی بتا آلانین بنوشید.