کدام ارتزها در درمان عقب زدگی زانو تأثیرگذارند؟

دکتر بیژن فروغ [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drforogh.ir
آدرس مطب : تهران ، بزرگراه چمران ، ابتدای باقرخان غربی ، پلاک 89 قدیم ، 26 جدید ، طبقه همکف تلفن مطب : 66576424 - 021

زانو از مهم ترین اجزای بدن است و مفصلی نسبتاً پیچیده که بار بیشتر حرکات مهم انسان را بر دوش می کشد. اگر انسان برخلاف دیگر موجودات زنده توان راه رفتن بر روی دو پا را دارد، یکی از علل آن قدرت و توان زانوها است. این مفاصل زانو هستند که وزن بدن را حمل می کنند. امکان ایستادن و خم شدن را فراهم می کنند و باعث می شوند انسان بتواند راه برود و حرکات زیادی انجام دهد؛ لذا آسیب های احتمالی که می تواند با آن رو به رو شود، زیاد است.

عقب زدگی زانو یکی از این آسیب های کمتر شناخته شده زانو است. عقب زدگی زانو که اصطلاح علمی آن ژنو رکورواتوم است و وقتی اتفاق می افتد که زانو در مسیر اشتباهی خم شود. این حالت به رباط های اطراف زانو آسیب می زند و باعث عقب زدگی آن می شود. عقب زدگی زانو در ورزشکاران به خصوص آنهایی که ورزش های خیلی پرفشار انجام می دهند، بیشتر دیده می شود. این نوع آسیب دیدگی زانو با خم شدن شدید زانو به سمت عقب همراه بوده و معمولاً با درد همراه می باشد. این عارضه بیشتر زمانی اتفاق می افتد که فشار زیادی بر زانو وارد شود.

هنگام نشستن بر روی زمین، پرش توقف ناگهانی در هنگام دویدن و... فشار زیادی بر زانو وارد شده و ممکن است باعث بروز عقب زدگی زانو شود. بدون شک عقب زدگی زانو بر روی حرکت کردن و توانایی عملکردی شما برای انجام فعالیت های روزمره تأثیر می گذارد. پزشک با توجه به معاینات انجام شده و بررسی میزان شدت این اختلال، درمان مناسب را برای شما در نظر خواهد گرفت که ممکن است استفاده از ارتزها باشد. ارتز زانو که تحت عنوان بریس زانو هم شناخته می شود به نوعی از ارتزها گفته می شود که به منظور اصلاح و بهبود عملکرد زانو مورد استفاده قرار گرفته می شوند.

پزشکان، ارتز را به منظور درمان اختلالات بدن بیمار طراحی می کنند. ارتز زانو باعث می شود که التهاب، تورم و تکان های ناگهانی کاهش یابد و فرد احساس راحتی داشته باشد. از ارتز زانو جهت کنترل ضعف و همچنین بهبود نواحی تغییر شکل یافته بدن استفاده می شود.

علت عقب زدگی زانو

علل اصلی عقب زدگی زانو به شرح ذیل می باشد:

1. سستی طبیعی رباط های زانو
2. آسیب دیدگی زانو
3. قرارگیری نادرست مفصل مچ
4. بی ثباتی مفصل زانو
5. ضعف عضلات اکستانسور لگن یا عضله چهار سر رانی
6. بد جوش خوردن استخوان های اطراف زانو
7. اختلالات بافت همبند
8. اختلاف در طول اندام تحتانی
9. نقص هنگام تولد/مادرزادی
10. بیماری های خاصی مانند فلج مغزی ، دیسروفی عضلانی و مولتیپل اسکلروزیس

علائم عقب زدگی زانو

این عارضه به هنگام بروز در زانو با نشانه ها و علائمی همراه می باشد. این نشانه ها و علائم عبارتند از:

• ناپایداری و بی ثباتی زانو: در مواردی که عقب زدگی زانو خفیف باشد، فرد با مقایسه زانوهای خود، در زانوی مبتلا و آسیب دیده، احساس ناپایداری و بی ثباتی کرده و ممکن است احساس بیرون زدگی در زانو داشته باشد.
• درد: یکی از علائم شایع و رایج در زانو و پا که بعد از آسیب و ایجاد عارضه عقب زدگی زانو بروز می یابد، درد می باشد. شدت درد ایجاد شده در زانو به درجه آسیب رباط های اصلی زانو و اینکه کدام یک از رباط ها دچار آسیب شده اند بستگی دارد.
• کاهش دامنه حرکتی (محدودیت حرکتی): عقب زدگی زانو با محدودیت های حرکتی زانو و کاهش دامنه حرکتی زانو همراه می باشد. در این حالت زانو دچار ضعف، تورم، درد و... شده و در نتیجه فرد قادر به حرکت دادن آن نخواهد بود.
• کبودی: در صورتی که عقب زدگی زانو و آسیب وارد شده به رباط ها، غضروف ها و دیگر بافت های نرم داخلی زانو بسیار شدید و جدی باشد، ممکن است در ناحیه پوست زانو کبودی نمایان شود.
• عدم تعادل به هنگام راه رفتن: در هنگام راه رفتن و با بروز عارضه عقب زدگی زانو، درد، کاهش دامنه حرکتی، آب آوردن زانو و... فرد دچار بی تعادلی شده و نمی تواند به راحتی و باحفظ تعادل راه برود.
• آب آوردن زانو: با بروز عارضه عقب زدگی زانو، مایع مفصلی در داخل مفصل زانو جمع شده و موجب کاهش تحرک زانو می شود که به این عارضه آب آوردن زانو می گویند.

عوامل خطر عقب زدگی زانو

عقب زدگی زانو اغلب وقتی اتفاق می افتد که یک ضربه مستقیم به زانو وارد شود. واضح است که احتمال وارد شدن چنین ضربه ای در طول ورزش های پرفشاری مانند ژیمناستیک، بسکتبال و فوتبال زیاد است. علاوه بر این موارد زیر بیشتر با آسیب های زانو از جمله عقب زدگی آن سر و کار دارند:

• کسانی که عضلات ضعیفی دارند.
• افرادی که سابقه آسیب قبلی در ناحیه زانو داشته اند.
• افرادی که دچار اضافه وزن هستند.
• کسانی که مبتلا به آبسه یا عفونت هستند.

انواع عقب زدگی زانو

عقب زدگی زانو به سه حالت مختلف تقسیم بندی می شود:

1. تغییر شکل چرخشی خارجی: این نوع عقب زدگی حالتی است که جلوی پا از خارج به داخل می چرخد.(هنگام راه رفتن پا در حالت اکوئینوواروس قرار می گیرد.)
2. تغییر شکل چرخشی داخلی: این نوع عقب زدگی زانو حالتی است که جلوی پا از داخل به سمت خارجی می چرخد.
3. تغییر شکل (بدون چرخش): این نوع عقب زدگی حالتی است که در آن زانو در حالت غیر عادی(بدون چرخش) واقع شده و پا و مچ پا کاملاً عادی و طبیعی می باشند.

تشخیص عقب زدگی زانو

دامنه طبیعی حرکت زانو در یک فرد سالم صفر تا 135 درجه می باشد. عقب زدگی زانو و یا ژنورکورواتوم، اختلالی است که زانو بیش از حد به عقب خم می شود و این امر موجب فشار و آسیب ساختارهای خلفی مفصل زانو می شود. اندازه گیری ژنورکورواتوم می تواند با استفاده از اندازه گیری ارتفاع پاشنه و یا با استفاده از اندازه گیری راستای استخوان های ران و ساق در عکس رادیوگرافی کامل اندام تحتانی انجام شود. معاینه فیزیکی بیمار شامل بررسی راستای زانو و بررسی الگوی راه رفتن بیمار می باشد.

مزایای ارتز زانو

1. کنترل ، راهنمایی ، محدود کردن و یا بی حرکت کردن یک قسمت انتهایی ، مفصل یا پا
2. محدود کردن حرکت را در یک جهت خاص
3. کمک به حرکت در یک جهت خاص
4. کاهش نیروهای تحمل وزن را به یک منطقه خاص
5. کمک به توانبخشی یا بهبودی
6. کاهش درد به طور مستقیم یا غیرمستقیم
7. شکل و یا عملکرد بدن را اصلاح میکند.

انواع ارتزهای مؤثر در عقب زدگی زانو

ارتز کافو

کافو ارتزی است که با حفظ راستای صحیح و کنترل حرکت ، برای کنترل ناپایداری های زانو و اندام تحتانی استفاده می شود. بی ثباتی می تواند در اثر شکسته شدن استخوان ، عقب زدگی شدید مفصل زانو ، ضعف عضلات و یا فلج عضلات اندام تحتانی ایجاد شود. از آنجا که دلایل مختلف زیادی وجود دارد که ممکن است فرد به استفاده از کافو نیاز داشته باشد، لذا بر اساس ضرورت، طرح های مختلفی برای این نوع ارتز وجود دارد. کافو ممکن است با اجزای چرمی یا با قطعات پلاستیکی ساخته شود. همچنین انواع مختلفی از مفاصل زانو وجود دارد که با توجه به شرایط فرد تعیین می شود.

ارتوز پا و مچ

بریس آفو (AFO) یا ارتزهای مچ پا از رایج ترین ارتوزهای اندام تحتانی هستند که برای کمک به این افراد استفاده می شود. آنها به طور سفارشی برای هر فرد ساخته شده اند تا پا، مچ پا و ساق را در بر گیرند.
AFO جهت درمان بیماری های مزمن پا و مچ پا، حفظ هم سطحی مفاصل، سازگاری با تغییر شکل و کمک به کاهش اسپاستیک طراحی شده است. همچنین با محدود کردن یا جلوگیری از حرکت ساق پا و پا و با حمایت از عضلات ضعیف پای بیمار، موجب بهبود الگوهای راه رفتن در افراد می شود.

ارتوز رباتی زانو

Ascend یک ارتز هوشمند زانو است که برای بهبود تحرک و تسکین درد زانو طراحی شده است. این ارتز با طراحی سفارشی، سبک و راحت، بار روی زانو را کاهش می دهد و پشتیبانی را در صورت لزوم تنظیم می کند. ارتز رباتیک Ascend با مواد کم هزینه و سبک وزن ساخته شده است. به طور کلی هر یک از این دستگاه ها شامل یک بریس ۲ پوندی است که دور قسمت فوقانی پا و زانو قرار می گیرد و همچنین یک کوله پشتی جداگانه ۱۰ پوندی دارد که پردازنده، باتری و هوای فشرده، برای فعال کردن بریس را در خود جای داده است.

یک سری کیسه های پارچه ای در داخل چارچوب پلاستیکی، پر از باد و تخلیه می شوند تا به شما کمک کنند ساق پا را عقب و جلو کنید. پژوهشگران با آزمایش روی ۸۰ بیمار مشاهده کردند با استفاده از این دستگاه درد بیماران ۵۰% کاهش یافت و ۶۰٪ آنها مزیت عملکردی را گزارش کردند، مانند بهبود توانایی ایستادن یا تعادل بهتر هنگام بالا و پایین رفتن از پله ها.