به طور کلی سرطان ها تومورهای بدخیمی هستند که در آنها رشد و تکثیر سلول ها از کنترل خارج شده و موجب تولید توده ها یا تومورهای سرکشی می شود که تابع قوانین طبیعی بدن نیستند و به بافت های مجاور و یا سایر بافت های دورتر تهاجم نموده و به آنها آسیب رسانده و یا موجب تخریب آنها می شوند. این خارج شدن از حالت کنترل در هر بافت زنده بدن و هر نوع سلولی می تواند اتفاق بیافتد و از جمله پوست. تومورهای بدخیمی که از سلولهای پوست منشا بگیرند را سرطان پوست می نامند.

البته در ابتدا باید به این مسله اشاره کرد که سرطان پوست یک بیماری منحصربفرد نیست. بلکه بر اساس خاستگاه سرطان که از چه نوع سلول پوستی منشا گرفته است انواعی از سرطان های پوستی وجود دارند. اما آنچه بیشتر شایع است سه نوع هستند: BCC (با منشا سلولهای پایه ای پوست) SCC (با منشا سلولهی شاخی) و ملانوم (با منشا سلولهای رنگدانه ای). هرکدام از این انواع سرطان ها از لحاظ علائم علل ایجاد و پیش آگهی با بقیه فرق دارند.

سرطان پوست تا چه اندازه ای در جامعه شیوع دارد؟

سرطان پوست یکی از شایع ترین سرطان ها جهان است. و در بسیاری از کشورها و نواحی و از جمله دربسیاری از قسمت های ایران شایع ترین نوع سرطان است .

علت شیوع بالای سرطان های پوست چیست؟

عوامل متعددی در ایجاد این سرطان ها دخیلند. یکسری عوامل ژنتیکی و ارثی و یکسری عوامل محیطی. بخصوص از عوامل محیطی می توان به نور اشعه آفتاب اشاره کرد. که در دراز مدت می تواند ریسک سرطان پوست را افزایش دهد. هر چه شخص بیشتر در معرض نور آفتاب باشد احتمال اینکه دچار سرطان پوست شود بیشتر است. مثلا در نواحی که درصد افراد مشغول کار کشاورزی بیشتر باشد مانند کردستان به این علت که کشاورزان بیشتر در معرض نور آفتاب هستند در نتیجه شیوع این نوع سرطان در این جوامع بیشتر است.

چه عوامل دیگری غیر از آفتاب در ایجاد این بیماری موثر است؟

اگر فهرست وار اشاره کنم این عوامل عبارتند از:

عوامل ژنتیکی و ارثی:

بعضی از خانواده و نژادها استعداد بیشتری به ابتلا به این بیماری دارند و در نتیجه شیوع آن در بعضی خانواده ها بیشتر است. بخصوص ژنتیک نقش بیشتری در ابتلا به یکی از انواع سرطان بنام ملانوم دارد.

نوع پوست:

افراد یا نژادهایی که پوست های سفید و موهای بور دارند بیشتر مستعد این بیماری هستند. علت این امر اینست که پوست های تیره به طور طبیعی در برابر اثرات آفتاب مقاوم ترند و دارای یک نوع ضد آفتاب طبیعی هستند. هرچه پوست روشن تر باشد این ویژگی کمتر است.

بعضی از مواد شیمیایی:

مثلا آرسنیک از عناصری است که در ایجاد این سرطان موثراست. در گذشته در بعضی نواحی کردستان و آذربایجان غلظت این عنصر در آب آشامیدنی بالا بوده و این باعث شیوع بالای این سرطان در این بعضی از روستاهای این استان شده است. والان افراد مسن ساکن این نواحی دارای شیوع بالاتری از این سرطان هستند. خوشبختانه اقداماتی در جهت دسترسی ساکنان این نواحی به آب آشامیدنی سالم صورت گرفته است.

برنزه کردن پوست:

دستگاه های برنزه کننده که در سالن های آرایشی استفاده می شوند به دلیل اینکه از اشعه ماورای بنفش استفاده می کنند باعث بروز سرطان پوست در مصرف کننده ها می شوند.

مشاغل:

این سرطان در شغل هایی که در معرض آفتاب یا اشعه های ماورا بنفش هستند مانند کشاورزان و جوشکاران شایع تر است.

محل زندگی:

این سرطان در نواحی گرمسیر یا نواحی مرتفع و کوهستانی که میزان رسیدن اشعه ماورا بنفش به پوست بیشتر است شایع تر است.

عوامل زیست محیطی:

با سوراخ شدن لایه اوزن میزان عبور اشعه های مضر آفتاب به سطح زمین بیشتر شده است و این بروز سرطان پوست را افزایش می دهد.

ابتلا به بیماری ها:

در بعضی بیماری ها مانند بیماری آلبینیسم (زالی) و ویتیلیگو (برص) به علت کمبود رنگدانه پوست در برابر آسیب ناشی از اشعه آفتاب حساسند. در بعضی از بیماری های ژنتیکی و نیز بیماری هایی که در انها سیستم ایمنی بدن ضعیف می شود شیوع سرطان پوست بالاتر است.

مداخلات درمانی:

ازجمله درمان های مورد استفاده در درمان سرطان های مختلف از جمله سرطان پوست پرتودرمانی با اشعه پوست است که خود ریسک ابتلا به بعضی از انواع سرطان پوست را بالا می برد. یا بعضی درمان های مورد استفاده که سیستم ایمنی بدن را سرکوب می کنند می توانند ریسک سرطان پوست را بالا ببرند.

جنگ ها:

انواع سرطان ها از جمله سرطان پوست بعد از حملات اتمی به هیروشیما و ناکازاکی در بین بازماندگان حادثه افزایش یافت.

آسیبهای پوستی:

در محل اسکار سوختگی های قدیمی گاهاً پوست دچار بدخیمی می شود.

سن:

با افزایش سن بروز سرطان پوست هم افزایش می یابد.

جنس:

بعضی از انواع سرطان پوست در آقایان و بعضی در خانم ها شایع ترند.

علائم سرطان پوست چیست؟

همانگونه که اشاره کردم سرطان پوست انواع مختلفی دارد. هر کدام از این انواع خصوصیات بالینی و علایم متفاوتی دارند . که پزشکان با این علایم آگهی دارند .اما نشانه هایی که مردم باید به آنها حساس باشند و در صورت مشاهده آن به پزشک مراجعه کنند عبارتند از:

• عدم بهبودی زخم ها
• تغییر رنگ ضایعات و بخصوص خال های قبلی
• ایجاد زخم جدید بدون علت در پوست یا ایجاد زخم در محل ضایعات قبلی یا در محل اسکار سوختگی قبلی
• عدم تقارن و همگونی در خال ها یا ضایعات پوستی
• ضایعات بزرگتر از ۶ میلیمتر
• ایجاد برآمدگی های جدید در پوست

البته ذکر این نکته ضروری است بسیاری از ضایعات پوستی از انواع خوش خیم اند و نباید هر ضایعه ای در پوست را الزاماً سرطان تلقی نمود. اتفاقا شیوع ضایعات خوش خیم پوستی به مراتب بیشتر از ضایعات بدخیم هستند. منتهی به لحاظ اهمیت بهتر است ضایعات مشکوک توسط پزشک معاینه و در صورت لزوم بررسی های لازم تشخیصی و درمانی صورت گیرد. در بسیاری از موارد پزشکان بعد از معاینه یا آزمایش متوجه خوش خیم بودن ضایعات می شوند.

سرطان های پوست چگونه تشخیص داده می شوند؟

مهمترین مسله در ابتدا معاینه بالینی توسط پزشک است. معمولا پزشکان بر اساس خصوصیات هر کدام از انواع سرطان های پوستی هنگامیکه به این نوع سرطان مشکوک شدند آزمایش نمونه برداری پوست را انجام داده و به آزمایشگاه پاتولوژی ارسال می کنند. تشخیص نهایی و قطعی سرطان و تعیین نوع آن با این نوع بررسی امکان پذیر است.

راه های پیشگیری از سرطان پوست چیست؟

اساس پیشگیری از ابتلا به سرطان پوست و عوارض مبتنی بر محافظت پوست در برابر آفتاب و تشخیص زودهنگام بیماری است. این توصیه ها به این شرح اند:

کاهش مواجهه با اشعه ماورا بنفش آفتاب و استفاده محصولات ضدآفتاب استفاده کنید استفاده از لوازم محافظتی مانند عینک آفتابی مناسب و لباس های مناسب که بیشتر سطح بدن را محافظت کنند. خودداری از از برنزه کردن پوست . افرادی مانند جوشکاران بایستی علاوه بر ضد آفتاب از وسایل محافظتی و ایمنی مانند عینک استفاده نمایند مسئولین بایستی اقدامات لازم جهت دسترسی مردم در نواحی دارای آب حاوی مواد شیمیایی را انجام دهند مراجعه به پزشک در صورت بروز ضایعات مشکوک به بدخیمی.

درمان سرطان پوست

درمان برحسب نوع سرطان پوست عبارت است از برداشتن ضایعه به وسیله جراحی، شیمی درمانی، رادیوتراپی سرما درمانی یا درمان بیولوژیک، لیزر درمانی یا درمان فتودینامیک.

---