آیا تشخیص آبسه دندان با رادیولوژی امکان پذیر است؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

بر خلاف ظاهر دندان که سفت و نفوذ ناپذیر است، درون دندان به دلیل وجود رگ های عصبی بسیار نرم و آسیب پذیر است و اگر پوسیدگی از سطح سفت و مقاوم دندان عبور کند و به نسوج نرم دندانی راه پیدا کند. در صورت عدم رسیدگی می تواند یک آبسه دندانی عفونی در زیر و اطراف ریشه دندان به وجود بیاورد. از دلایل شایع به وجود آمدن آبسه دندانی می توان به بیماری های لثه یا همان پریودنتال، پوسیدگی های عمیق دندانی و ترک خوردگی و شکستگی های دندان اشاره نمود. هرکدام از دلایل ذکر شده می تواند موجب عفونت در ریشه و اطراف دندان شود که در نهایت باعث ایجاد آبسه می شود. نکته ای که در رابطه با آبسه دندانی باید به آن توجه نمود، این است که آبسه ممکن است در هر جای لثه تشکیل شود؛ اما هر آبسه فقط به دلیل عفونت یک دندان خواهد بود. با انجام رادیولوژی دندان می توان به تشخیص آبسه دندان پرداخت.

دلایل ایجاد آبسه دندان

آبسه در اکثر مواقع زمانی ایجاد می شود که عفونت باکتریایی به پالپ دندان (اعصاب و رگ های خونی که حفره داخل دندان را پر می کنند) حمله کرده و باعث مرگ این ناحیه از دندان شود. این مشکل اغلب در نتیجه پوسیدگی دندان ایجاد شده و با تخریب مینا و عاج دندان، باکتری ها به پالپ دندان نفوذ می کنند. علاوه بر این، رسیدن باکتری به ناحیه پالپ دندان در هنگام وارد شدن آسیب به دندان نیز امکان پذیر است.

عدم استفاده از روش های درمان مناسب یا عدم موفقیت در درمان عصب آسیب دیده دندان معمولاً باعث ایجاد مشکل در استخوان اطراف ریشه و تشکیل آبسه یا حفره پر از چرک می شود. به هر حال عوامل زیر می توانند ریسک ایجاد آبسه دندان را افزایش دهند:

1. عدم رعایت بهداشت دهان و دندان. مراقبت نکردن از وضعیت دندان ها و لثه ها از طریق فعالیت هایی مثل مسواک زدن و نخ دندان کشیدن می تواند باعث افزایش ریسک پوسیدگی دندان، ابتلا به بیماری های لثه، تشکیل آبسه دندان و سایر مشکلات مانند آن شود.
2. استفاده از رژیم های غذایی سرشار از قند. مصرف زیاد مواد غذایی و نوشیدنی های سرشار از قند همچون شیرینی و نوشابه می تواند ریسک ایجاد پوسیدگی دندان و تشکیل آبسه را افزایش دهد.

در دندان پزشکی نیز مانند سایر رشته های پزشکی از پرتونگاری برای کمک به تشخیص بیماری یا آسیب دندان استفاده می شود. عکس ها در تعیین وجود و وسعت حفره یا کرم خوردگی های دندان به کار می آیند.

علائم آبسه دندان

گسترش عفونت دندان در سایر نقاط بدن به ندرت رخ می دهد؛ اما اگر این اتفاق بیفتد، عواقب آن می تواند شدید باشد. علائم زیر می توانند نشان دهنده ی عفونت دندان در قسمت دیگری از بدن باشند. شخصی که به عفونت دندان مبتلا شده و هریک از این علائم را دارد باید فوراً به پزشک مراجعه کند:

• درد زبان و دهان
• ورم صورت، گردن و گونه ها
• احساس خارش یا سوزش روی پوست
• حالت تهوع
• استفراغ
• تب
• سردرد شدید
• دو بینی یا از دست دادن بینایی
• افتادگی پلک ها
• مشکل تنفسی
• گیجی

انواع آبسه دندان

سه نوع متداول عبارتند از:

1. آبسه پری آپیکال: این آبسه در نوک ریشه ی دندان رخ می دهد.
2. آبسه پریو دنتال: این آبسه روی لثه در کنار ریشه ی دندان رخ می دهد. همچنین ممکن است به بافت و استخوان اطراف آن گسترش یابد.
3. آبسه لثه: این آبسه روی لثه رخ می دهد.

انواع رادیولوژی دندانپزشکی در تشخیص آبسه دندان

انواع مختلف اشعه ایکس در حوزه دندانپزشکی استفاده می شوند. نکته قابل توجه این است که در رادیوگرافی دندانپزشکی مقدار خیلی کم از تشعشات استفاده می شود. انواع مختلف اشعه ایکس دندانپزشکی عبارتند از:

اشعه ایکس بایت وینگ

از طریق این عکس رادیولوژی دندان ، دندان های عقب فک بالا و پایین در یک نما نشان داده می شود. این نوع عکسبرداری کمک می کند تا پوسیدگی بین دندان ها و وضعیت سلامت دندان های فک بالا و پایین مشخص شود. اگر به دلیل وجود بیماری لثه و عفونت دندانی، استخوان دندان دچار پوسیدگی یا تحلیل شده باشد در این نوع رادیوگرافی قابل تشخیص می باشد.

اشعه ایکس اکلوزال

این نوع عکسبرداری سقف و کف دهان را نشان می دهد. از طریق رادیوگرافی با اشعه ایکس اکلوزال می توان دندان های اضافی، دندان هایی که هنوز از لثه بیرون نزدند، شکاف فک، شکاف سقف دهان (لب شکری)، کیست، آبسه و رشد دندانی را مشاهده و ارزیابی کرد. از این اشعه برای یافتن اشیای خارجی نیز استفاده می شود.

اشعه ایکس پری آپیکال

در عکس برداری پری اپیکال کل ساختار دندان یعنی از تاج دندان قابل رؤیت تا انتهای ریشه و حتی استخوان هایی که از دندان حمایت می کنند نمایش داده می شود. از طریق این نوع عکس برداری می توان مشکلات دندانی زیر خط لثه و یا فک مانند دندان های نهفته، آبسه دندان، کیست دهان، تومورها و تغییرات استخوانی مرتبط با برخی بیماری ها را تشخیص داد.

اشعه ایکس پانورامیک

در این نوع عکس برداری OPG ، نمای کلی فک ها، دندان ها، سینوس ها، ناحیه بینی و مفاصل گیجگاه زیرواره ای (تمپورومندیبولار) نشان داده می شود. عکس برداری و رادیوگرافی با اشعه ایکس پانورامیک کمک می کند دندانپزشک مشکلاتی چون دندان های نهفته، ناهنجاری استخوانی، کیست، تومور، عفونت و ترک های دندانی را تشخیص دهد.

آمادگی جهت رادیولوژی دندان

برای رادیولوژی دندان آمادگی خاصی نیاز نیست. فقط بهتر است قبل از آن دندان هایتان را به طور صحیح مسواک بزنید تا محیط بهداشتی تری برای کسانی که روی دندان هایتان کار می کنند ایجاد کنید.

چگونگی انجام رادیولوژی دندان

تکنسین دندانپزشکی بیمار را در حالت نشسته قرار داده و بدن او را با یک پیش بیند سربی مخصوص می پوشاند. پیش بند بدن بیمار را از پرتوهای رادیوگرافی محافظت می کند. تکنسین می تواند گردن بیمار را با یقه بند (محافظ تیروئید) بپوشاند تا غدد تیروئید از پرتوهای رادیوگرافی در امان باشد.

تکنسین دندانپزشکی تکه کوچک مقوا و یا پلاستیک را میان دندان های بیمار قرار می دهد. مقوا یا پلاستیک به ذخیره فیلم رادیوگرافی می پردازد. این فرایند باید چندین بار تکرار شود تا تصویر تمام دندان ها گرفته شود. برخی از دستگاه های اشعه ایکس مجهز به دوربین بوده و در حالی که بیمار نشسته و یا ایستاده است، سر بیمار را چرخانده و از تمامی دندان ها تصویر می گیرد.

عوارض رادیولوژی دندان

• مقدار دز پرتوهای استفاده شده در اشعه ایکس دندانپزشکی بسیار کم است؛ اما قسمت هایی از بافت یا سلول هایی که در معرض پرتوهای تصویربرداری هستند را تهدید میکند.
• بهتر است بانوان باردار در معرض پرتوهای رادیولوژی و عکس برداری دندان قرار نگیرند.