روش اضطراری پیشگیری از بارداری چیست ؟

دکتر نرگس علیان [ متخصص زنان و زایمان ]آدرس وب سایت : www.dralian.ir
آدرس مطب : اصفهان خیابان توحید چهاراه شریعتی مجتمع ماکان ۳ طبقه اول واحد ۱ تلفن مطب : 36242752 - 031

در چه مواقعی می توان یا باید از این روش استفاده کرد ؟
روش جلوگیری از بارداری بصورت اضطراری به مجموعه ای از روشها و تکنیکهایی اطلاق می شود که در صورتی که نزدیکی بدون استفاده از یکی از راههای مطمئن پیشگیری از بارداری انجام شود و یا علیرغم استفاده از یک روش مشخص، اتفاقی مانند پاره شدن کاندوم و یا نظیر آن رخ دهد، می توان از آن استفاده کرد.

البته باید در نظر داشت که این روش به هیچ وجه از انتقال بیماریهای مقاربتی جلوگیری نمی کند. رایجترین روش پیشگیری بصورت اضطراری، مصرف قرصهای معمولی خوراکی ضد بارداری HD است که به نام "قرص صبح روز بعد" مشهور شده اند. البته این نام مناسبی نیست چون نیازی به صبر کردن تا صبح روز بعد نیست و بهتر است در اولین فرصت بعد از نزدیکی بدون محافظت، از این روش استفاده شود.

در چه مواقعی می توان یا باید از این روش استفاده کرد ؟
موارد استفاده از این روش زمانی است که نزدیکی از طریق واژن صورت گیرد در حالیکه هیچ روش پیشگیری از بارداری استفاده نشده یا بطور ناصحیح و غیر کارآمد استفاده شده باشد. این موقعیت ها می تواند شامل موارد زیر باشد:

*زمانی که علیرغم استفاده از کاندوم مردانه، در زمان نامناسبی خارج شود یا پاره شود.
*زمانی که علیرغم استفاده از دیافراگم یا کلاهک دهانه رحم، بطور زودهنگام بیرون آید و یا بعد از نزدیکی بلافاصله خارج شود.
*مقاربت بعد از فراموش کردن اتفاقی یک قرص از دوره قرصهای جلوگیری از بارداری انجام شود.

*در صورت استفاده از روش تقویمی، محاسبه زمان تخمک گذاری بطور ناصحیح انجام شود و نزدیکی کامل در زمان باروری زن انجام شده باشد. *برنامه استفاده از روش طبیعی یا انقطاع در نزدیکی با شکست مواجه شود.
*نزدیکی بدون استفاده از هیچ روش پیشگیری در حالیکه تصمیم برای بارداری وجود ندارد.
*در موارد تجاوزی که به هر شکل احتمال بارداری وجود خواهد داشت.

روش اضطراری پیشگیری از بارداری چقدر موثر است ؟
اثربخشی این روش به نحوه صحیح استفاده و بخصوص زمان مصرف قرصها بستگی دارد. این روش صد درصد موثر نیست، اما تقریبا در 98% موارد از حاملگی پیشگیری می کند. یعنی از هر 100 خانمی که از این روش برای پیشگیری از بارداری استفاده می کنند حدود 2 نفر در طول یکسال حامله می شوند.

اگرچند بار از این روش استفاده شود، تاثیر آن کمتر شده و احتمال بارداری بیشترمی شود. بنابراین این روش فقط برای موارداضطراری بکار می رود و نباید بطور مداوم، بعنوان یک روش پیشگیری بکار رود. بلکه پس از استفاده از این روش، فرد باید به پزشک یا مراکز بهداشتی درمانی مراجعه کرده و پس از مشاوره، یکی از روشها را بصورت دائمی انتخاب کند.

زمان و نحوه مصرف آن چگونه است ؟
باید در دو نوبت با فاصله 12 ساعت هر بار 2 قرص HD خورده شود. در واقع بعد از مقاربتی که احتمال بارداری دارد در اولین فرصت 2 قرص خوراکی HD همراه با شیر یآب زیاد مصرف می شود. باید دقت کرد که قرص نوبت اول در زمانی خورده شود که نوبت دوم را بتوان 12 ساعت پس از آن مصرف کرد. مصرف نوبت اول را نباید بی دلیل به تاخیر انداخت، زیرا میزان تاثیر ممکن است با گذشت زمان کاهش یابد. اگر قرص نوع LD در دسترس باشد، باید در هرنوبت 4 قرص مصرف کرد.

نکته مهم :
اگر بیش از 72 ساعت (3 روز) از مقاربت گذشته باشد، استفاده از روش اضطراری توصیه نمی شود و باید در این موارد با پزشک مشورت کرد. عملکرد آن بر بدن به منظور پیشگیری از بارداری چیست؟ مصرف این قرصهای هورمونی با متوقف کردن تخمک گذاری یا تداخل در جایگزینی تخمک لقاح یافته در رحم می تواند مانع حاملگی شود. از آنجا که تخمک لقاح یافته ظرف مدت کودتاهی در قسمتی از رحم جایگزین می شود، زمان استفاده از این روش بسیار حائز اهمیت است. در واقع اگر عمل جایگزینی اتفاق افتاده باشد استفاده از این روش مانع از پیشرفت روند بارداری نشده و موجب بروز سقط نخواهد شد.

عوارض جانبی آن چه خواهد بود؟
قرصهای خوراکی اگر به روش اضطراری ذکر شده در بالا مصرف شوند، معمولا عارضه جانبی خطرناکی ندارند. با این حال ممکن است باعث عوارض جانبی موقتی شوند که رایج ترین آنها تهوع است و می توان برای پیشگیری یا برطرف کردن آن از یک داروی ضد تهوع نیز استفاده کرد. تقریبا در نیمی از مصرف کنندگان از این روش تهوع دیده می شود و ممکن است در تعدای از مصرف کنندگان استفراغ هم وجود داشته باشد.

گاهی ممکن است سردرد، سرگیجه، گرفتگی شکم و یا احساس پری و درد در سینه ها نیز رخ دهد که البته همه عوارض جانبی گذرا بوده و معمولا پس از یک تا دو روز رفع می شوند. بعلاوه استفاده از این روش تاثیر در میزان باروری فرد در آینده نخواهد داشت.

اگر بلافاصله بعد از خوردن قرصها، استفراغ کردم چه باید بکنم ؟
اگر فرد در طول دو ساعت پس از مصرف قرصها در نوبت اول یا دوم، دچار استفراغ شد، در اولین فرصت باید 2 قرص دیگر HDمصرف کند. اگر این اتفاق بعد از خوردن قرصها در نوبت اول رخ دهد، قرصهای نوبت دوم کماکان باید 12 ساعت بعد از نوبت اول مصرف شوند. تزریق یک آمپول ب 6 بصورت عضلانی میتواند در کاهش تهوع موثر باشد. استفراغ اگر بیش از دو ساعت بعد از مصرف قرصها رخ دهد، اهمیتی ندارد زیرا دارو جذب شده است.

آیا مصرف بعضی از داروها ممکن است کارآیی این روش را کاهش دهد ؟
بعضی از داروهایی که بطور کلی اثربخشی قرصهای ضدبارداری را کاهش می دهند ممکن است در کارآیی این روش نیز اختلال ایجاد کنند. برخی از این داروها عبارتند از ریفامپین (نوعی آنتی بیوتیک)، گریزوفولوین (داروی ضد قارچ خوراکی)، باربیتوراتها و برخی از داروهای ضد صرع.

چه مدت بعد از این روش باید پریود شوم ؟
پس از مصرف هیچ علامت فوری که نشان دهد قرصها اثر کرده یا نکرده اند، وجود ندارد و فقط قاعدگی باید به موقع، چند روز زودتر یا دیرتر رخ دهد. اگر شروع قاعدگی، بیش از یک هفته به تاخیر افتد و یا هر مورد خاص دیگر وجود داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کرد. نکته مهم این است که اگر بعد از مصرف قرصها، دوباره مقاربتی انجام شود که احتمال بارداری در آن وجود داشته باشد، قرصهای قبلی خورده شده از بارداری مجدد جلوگیری نمی کنند.

آیا استفاده از این روش در دوران شیردهی بی خطر است ؟
مقدار استروژن موجود در قرصهای ترکیبی ضد بارداری می تواند در مقدار و کیفیت شیر مادر تاثیر منفی داشته باشد. اما بنظر نمی رسد که استفاده کوتاه مدت آن این تاثیر را بگذارد. بعلاوه هورمون ترشح شده در شیر آثار نامطلوبی در شیرخوار نخواهد داشت.
در صورت استفاده از این روش چه زمانی نیاز به مراجعه به پزشک خواهم داشت ؟
*تاخیر در قاعدگی بیش از یک هفته.
*ادامه خونریزی نامنظم یا وجود دردهای کرامپی شکم بطور مداوم.
*درد شدید در ناحیه شکم یا لگن.
*احتمال بارداری.
*احتمال ابتلا به بیماریهای مقاربتی.