درباره تحریک مغناطیسی مغز (rTMS) چه میدانید؟

دکتر علی فرخانی [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drfarkhani.com
آدرس مطب : اصفهان، خیابان شمس آبادی، چهارراه قصر، روبروی بانک ملت، کوی26 تلفن مطب : 32367465 - 031

امروزه ثابت شده است که دلیل بروز بسیاری از اختلالات روان مثل افسردگی و اضطراب، اختلال در فعالیت و عملکرد قسمت مشخصی از مغز است، لذا با کمک تی ام اس یا تحریک مغناطیسی مغز، می توان فعالیت های این قسمت از مغز را به حالت نرمال بازگرداند و فرد بهبود پیدا می کند. تحریک مغناطیسی مغز یا تی ام اس یک روش درمانی ایمن و غیرجراحی است که در آن از میدان مغناطیسی که با سرعت بالایی و به طور متناوب تغییر جهت می دهد، برای تحریک نورون ها در مغز استفاده می شود. این روش برای اهداف توانبخشی مغز و درمان غیردارویی اختلالات عصبی مانند افسردگی شدید و دیگر بیماری ها به کار می رود و عموماً برای بیماران بزرگسالی مورد استفاده قرار می گیرد که بیش از این سایر روش های درمانی را به کار گرفته اند و آن روش ها برایشان نتیجه بخش نبوده است. با استفاده از پالس های مغناطیسی بسیار متمرکز با قدرتی مشابه با پالس های MRI نواحی خاصی از مغز که خلق و خوی فرد را متعادل می کنند، فعال می شود. با به کارگیری میدان های مغناطیسی که به طور دقیقی متمرکز شده اند و می توانند از بافت های استخوانی و بافت های نرم عبورکنند، می توان بدون نیاز به جراحی سلول های مغز را فعال کرد.

تی ام اس چیست؟

تحريك مغناطيسي مغز (rTMS) روشي است كه در آن فعاليت الكتريكي در مغز تحت تأثير ميدانهاي مغناطيسي قرار ميگيرد. ميدان مغناطيسي از طريق جريان پالسهایي كه توسط يك سيمپيچ 8 شكل ايجاد ميشود، از سر عبور می کند. اين سيمپيچ كه رويه آن پلاستيكي است بصورت مستقيم بر روي پوست سر گذاشته ميشود و از اين طريق ميدان مغناطيسي ميتواند نواحي خاصي از قشر مغز را تحريك كند. ميدان مغناطيسي كه توسط rTMS ايجاد ميشود بدون درد و بصورت كاملاً ايمن از سطح پوست و جمجمه ميگذرد و باعث ايجاد جرياني در سلولهاي عصبي مغز ميشود. بخاطر اینکه ميدانهاي مغناطيسي در يك فواصل منظم ارائه ميشوند، آن را TMS تكراري يا rTMS مينامند. این روش کاملاً غیرتهاجمی بوده و هیچگونه عوارضی را برای فرد به دنبال نخواهد داشت؛ همچنین تحقیقات و مطالعات اخیر، مؤثر بودن این روش درمانی برای درمان بسیاری از اختلالات روان را تأیید کرده اند. شما می توانید از درمان تی ام اس (TMS) برای درمان بسیاری از اختلالات روان مثل افسردگی، اضطراب، پارکینسون، اختلال دو قطبی و … بسیار مؤثر است و به عنوان یکی از روش های درمان مکمل به کار گرفته می شود. تی ام اس یا تحریک مغناطیسی مغز، روشی بسیار سریع و بدون عارضه است. در درمان تی ام اس (TMS)، دستگاه مخصوصی روی سر بیمار قرار می گیرد که باعث ایجاد میدان مغناطیسی در ناحیه مشخصی از سر می شود. این میدان مغناطیسی ایجاد شده می تواند از جمجمه عبور کرده و به مغز برسد. با کمک میدان مغناطیسی ایجاد شده می توان عملکرد قسمت مشخصی از مغز را به حالت طبیعی بازگرداند.

دستگاه تحریک مغناطیسی مغز

آر تی ام اس دستگاهی است که در درمان بیماری ها و اختلالات روانی و عصبی اثر گذار است و به نوعی یک روش درمانی بدون دارو محسوب می شود. این دستگاه یکی از نوین ترین تجهیزاتی است که در حوزه درمان بیماری بدون دارو به کار گرفته می شود. تحریک مغناطیسی مغز (TMS) با استفاده از میدان القای الکترومغناطیسی با شدت کم وزیاد، یک جریان الکتریکی ضعیف را القا می نماید. این جریان توسط میدان مغناطیسی متغیر ایجاد می شود.

انواع دستگاه های تحریک مغناطیسی مغز

سیستم های تحریک مغناطیسی متنوعی موجود می باشد که عبارتند از:

• دستگاه های تحریک مغناطیسی قشر سطحی مغز (surface TMS) از یک کویل مغناطیسی ۸ اینچی استفاده می کنند که می تواند 6/0 اینچ به زیر جمجمه نفوذ کرده تا به مناطق خاصی از مغز برسد.
• دستگاه های تحریک مغناطیسی عمقی مغز (dTMS) از یک سیم پیچی اچ مانند بزرگتر استفاده می کنند که اجازه می دهد انرژی مغناطیسی به عمق بیشتری در مغز تا بیش از 6/1 اینچ زیر جمجمه، نفوذ کند.
• دستگاه های TBS سریع (تتا برست) جهت درمان اختلال افسردگی عمده به اندازه دستگاه های استاندارد تحریک مغناطیسی مغز ایمن و مؤثر به حساب می آیند؛ اما این دستگاه ها در مقایسه با جلسات TMS که نیاز به ۲۰ تا ۴۰ دقیقه دارند تنها به جلسات ۳ تا ۶ دقیقه ای نیازمند هستند.
• همچنین دستگاه های ساده ای جهت تحریک مغز وجود دارد که توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده (FDA) برای استفاده در منزل تأیید شده است. با این حال، این دستگاه ها، دقیقاً دستگاه های TMS نیستند. بلکه آنها به عنوان واحد های تحریک الکتریکی مغز (CES) طبقه بندی می شوند که در آن به منظور تحریک مغز از جریان الکتریکی به جای پالس های مغناطیسی استفاده می کنند.

کاربرد تحریک مغناطیسی مغز (rTMS)

تحریک مغناطیسی مغز در مراکز TMS به عنوان ابزاری درمانی در بیماری های مختلف عصبی و روان پزشکی استفاده می شود. بسیاری از گزارش ها نشان داده که روش درمانی rTMS (آر تی ام اس) در درمان بیماری هایی همچون افسردگی و پارکینسون بسیار مؤثر واقع شده است. انواع دیگر این بیماری ها شامل این موارد می شوند:

• دژنراسیون مخچه
• صرع
• بی اختیاری ادرار
• ناهنجاری های حرکتی
• دردهای مزمن
• میگرن
• وزوز گوش مزمن
• درمان اعتیاد با آر تی ام اس
• درمان وسواس با دستگاه rtms

مزایای درمانی rTMS

• تأثیرات درمانی چشمگیر در زمان کم
• کم عارضه، بدون درد و غیر تهاجمی
• غیر سیستمیک است و چیزی وارد جریان خون نمی شود.
• عدم نیاز به بیهوشی (قابل انجام به صورت سرپایی)
• تأثیر درمانی قابل توجه در بیماران مقاوم به درمان های دارویی
• عوارض جانبی داروها مانند افزایش وزن، خواب آلودگی، بی خوابی، ناراحتی معده یا مشکلات جنسی در این روش ایجاد نخواهد شد.

نحوه انجام تحریک مغناطیسی مغز (rTMS)

در طول جلسه TMS، یک سیم پیچ الکترومغناطیسی روی پوست سر فرد نزدیک پیشانی او قرار می گیرد. الکترومغناطیس بدون درد یک پالس مغناطیسی ارسال می کند که سلول های عصبی را در ناحیه ای از مغز که در کنترل خلق و خو و افسردگی نقش دارند تحریک می کند. در واقع می توان گفت که این پالس مغناطیسی، نواحی از مغز را فعال می کند که در اثر بیماری، فعالیتشان کاهش یافته است. اگرچه چرایی عملکرد TMS به طور کامل درک نشده است؛ اما به نظر می رسد این تحریک مغناطیسی عملکرد مغز را تحت تأثیر قرار می دهد و به نوبه خود علائم بیماری را کاهش می دهد و خلق و خو را بهبود می بخشد. دستگاه تحریک مغناطیسی مغز به دلیل استفاده از یک سیستم خنک کننده مبتنی بر مکش هوا و همچنین تولید جریان الکتریکی در کویلی که بر روی سر قرار گرفته صداهایی را ایجاد می نماید. این صداها آسیبی به آستانه شنیداری مراجع وارد نمی کند؛ اما در صورتی که باعث آزار وی شود می توان از گوش گیر استفاده کرد.

اقدامات قبل از تحریک مغناطیسی مغز (rTMS)

قبل از انجام آرتی ام اس، معمولاً مراحل زیر انجام می شود:

• معاینه فیزیکی و احتمالاً تست های آزمایشگاهی
• ارزیابی روانپزشکی برای بحث در مورد افسردگی

تحریک مغناطیسی مغز برای درمان افسردگی

افسردگی می تواند خسارت سنگینی را به بار آورد، طرز تفکر، احساستان و عملکردتان را در زندگی روزمره تغییر دهد. در حالیکه بسیاری از افراد قادر هستند که از طریق خودیاری، روش های درمانی، دارویی یا ترکیبی از این روش ها به آرامش برسند؛ اما در برخی دیگر از افراد احساس ناامیدی هرگز فروکش نمی کند. چنانچه از نوعی افسردگی عمده رنج می برید که مقاومت آن نسبت به شیوه های درمانی دیگر به اثبات رسیده است، پس ممکن است روش درمانی تحریک مغناطیسی مغز گزینه پیش رویتان باشد. همانطور که داروی ضد افسردگی درصدد تحریک شیمیایی مغزتان است TMS نیز همین کار را با استفاده از میدان های مغناطیسی انجام می دهد.

کاندید نامناسب rTMS

• باردار هستید یا در فکر باردار شدن هستید.
• هر گونه فلز یا وسایل پزشکی قرار داده شده در بدن خود دارید.
• دیگر عواملی که مانع از دریافت TMS درمانی می شوند عبارتند از:
• سابقه دیگر اختلالات بهداشت روان نظیر سوء مصرف مواد و روان پریشی
• آسیب مغزی ناشی از بیماری یا صدمه دیدگی نظیر تومور مغز، ضربه مغزی یا سکته مغزی

عوارض تحریک مغناطیسی مغز

در برخی موارد خاص و شرایط اضطراری نیز عوارض جانبی و معایبی به واسطه این روش درمانی مشاهده می شوند. این موارد عبارتند از:

• برخی از سردردهای جزئی
• ناراحتی پوستی در محل تحریک شده
• جمع شدن و یا اسپاسم کشیده شدن عضلات صورت
• مشاهده سرگیجه
• در موارد بسیار خاص تشنج
• در موارد خاص و نادر شیدایی به ویژه در افراد مبتلا به بیماری اختلال دوقطبی
• در مواقع بسیار نادر ازدست دادن شنوایی

هزینه هر جلسه آر تی ام اس

هزینه آر تی ام اس با توجه به تعداد و مدت زمان هر جلسه تعیین می شود. مدت زمان هر جلسه و تعداد آن با توجه به شرایط و نیاز بیمار، توسط پزشک متخصص تجویز می شود. به همین دلیل هزینه ار تی ام اس RTMS برای هر بیمار متفاوت است.