تغییر رنگ مو در کودکان و بزرگسالان

شبکه اطلاع رسانی پزشک آن لاین [ پرتال اطلاع رساني ]آدرس وب سایت : www.pezeshkonline.ir

تغییر رنگ مو و چشم در کودکان بتدریج که بزرگ میشوند ، مساله ای طبیعی است. ملانوسیت که در پیاز مو وجود دارد ، رنگ موی افراد را تعیین میکند.ملانوسیتها با توجه به نوع ماده ای که تولید میکنند رنگ موها را مشخص میکنند. ماده هایی که تولید میشوند ، تغییرات شیمایی جزیی با هم دارند. گاهی در طول عمر هر فرد با توجه به زمینه ارثی روند تولید رنگدانه دچار تغییرات جزیی میشود و به همین دلیل رنگ موی فرد ممکن است تیره تر یا روشنتر شود. به عبارتی ، این تغییر رنگ روندی کاملا طبیعی است و راه برگشتی هم ندارد زیرا شرایط بدنی فرد باعث میشود این تغییرات ایجاد شود.این تغییر رنگ مو مربوط به تغییرات ملانوسیتی داخل پیاز مو است و در هر سنی ممکن است ایجاد شود. البته مسائل محیطی هم روی تغییرات ملانوسیتی تاثیر دارند.مثلا مصرف برخی داروها میتواند جلوی سفید شدن موها را بگیرد و آنها را تیره کند یا مکمل های گروه یا زینک مو را تیرهتر میکنند. گرچه این موضوع از نظر علمی چندان تایید نشده است.

رنگ موی کودکان مساله ای کاملا ژنتیکی است. البته بوری در کودکان بدون پیشزمینه ژنتیکی میتواند نشانه ابتلا به برخی بیماریها از جمله فنیلکتونوری باشد. در این گروه از اطفال بدون اینکه مادر یا پدر موی بور یا چشمان آبی داشته باشند، فرزندشان بور متولد میشود. در سایر شرایط معمولا بعد از 3 ماهگی رنگ موی کودک مشخص میشود. تا قبل از این سن به هیچ عنوان رنگ مو و چشم نوزاد ثابت نیست و میزان تولید ترکیبهای ملاتونین تغییر میکند. بعد از 3 ماهگی است که میتوان در مورد روشن یا تیره بودن موی نوزاد نظر داد. غیر از مساله ژنتیک، آفتاب و محل زندگی هم میتواند سبب تیره شدن نسبی رنگ مو شود. موهای کودکانی که در محیطهای پرنور و آفتابی زندگی میکنند نسبت به کودکانی که در محلهای ابریاند، تیرهتر است.

مو یکی از ضمایم لایه خارجی پوست ( اپیدرم ) است که از پیازمو به وجود میآید. پیازمو قبل از تولد تشکیل میشود و بطور متوسط ۱۲۰-۸۰ هزار پیازمو در پوست سر افراد وجود دارد. به همین دلیل داشتن موهای پرپشت و بلند، ارثی است و تعداد پیازموها جنبه ژنتیکی دارد و بعد از تولد دیگر هیچ پیازمویی تشکیل نمی شود.افراد با موهای بلوند، موی بیشتر و بطور متوسط ۱۲۰ هزار مو دارند، در حالی که تعداد تار مو در افراد مو مشکی، ۱۰۰ هزار و در مو قرمزها ۸۰ هزار است، اما مو قرمزها تار موهای ضخیمتری دارند و موهای بلوند ظریف و نازکاند. به همین دلیل است که میگویند اگر تمام موهای سر افراد را در هر رنگ و نژادی که باشند، بتراشند و وزن کنند، مساوی خواهد بود.تقریبا میتوان گفت داشتن موهای بلند هم ژنتیکی است. شنیدهاید که بعضی ها میگویند موهایمان از یک حدی بلند نمیشود زیرا چرخه رشد موها جنبه ژنتیکی دارد و هیچ کاری در این زمینه نمیتوان انجام داد. طول دوره رشد تعیین کننده بلندی موی شماست، حتی اگر اصلا موهایتان را کوتاه نکنید. موهای سر چرخه رشد ثابت ٢ تا ۶ سالهای دارند که در این مدت 8 تا 12 میلیمتر در ماه رشد میکنند.

سپس هر تار مو وارد یک مرحله گذرا میشود که رشد آن متوقف شده و انتهای آن چماقی و از ریشه مو جدا میشود و میریزد. وقتی چرخه رشد جدیدی شروع شود، یک تار موی جدید میروید. چرخه رشد موهای سر با یکدیگر تفاوت دارد، بنابراین فقط ۱۵ درصد از موها با هم به فاز استراحت میروند. اگر غیر از این حالت بود، ما هم مانند بعضی از حیوانات هرچند وقت یکبار طاس میشدیم ! فقط افرادی که دوره رشد خیلی طولانیای دارند، موهایشان از کمرشان پایینتر میرود. موهای افراد با دوره رشد متوسط، فقط حدود ۳۰ سانتیمتر بلند میشود. افراد با دوره رشد کوتاه، موهای بلندی نخواهند داشت و نباید نگران شوند زیرا این روزها با کمک تکنیکهای آرایشگری میتوانند موهایشان را اکستنشن کنند و موهایی تا حد کمر داشته باشند و لذت داشتن موهای بلند را هم بچشند.

اگر موهای خود را نشناسید ، نمیتوانید خوب از آنها مراقبت کنید :
١) ریشه مو که در پایه پیازمو است ، تنها قسمت رشدکننده یا زنده مو است. همچنان که سلولهای سازنده مو تولید میشوند ، این سلولها سخت میشوند و میمیرند و ساقه مو را تشکیل میدهند.
٢) ساقه مو حاوی «کراتین» ( یک نوع پروتئین ) است و 8 تا 12 میلیمتر در ماه رشد میکند. ساقه مو با یک ماده چرب به نام «سبوم» ( از غدد چربی داخل پیازمو ترشح میشود ) پوشانده شده است.
٣) لایه خارجی مو «کوتیکول» نام دارد و از روی هم قرارگرفتن سلولها ( شبیه تخته های نازک روی سقف ) درست شده است. اگر کوتیکول سالم باشد، موها لطیف به نظر میرسند و به آسانی ژولیده نمی شوند ، نور را منعکس میکنند و براق و درخشاناند. اگر فردی با شانه، رنگ کردن و... به سلولهای لایه خارجی مو آسیب بزند ، آن سلولها کنده میشوند و میریزند، مانند اینکه توفانی بیاید و چند تکه از سقف شیروانی را بردارد. این فرورفتگی ها باعث کدر و مات شدن سطح ساقه مو میشوند.

منظور از مراقبت اساسی ، کاهش صدمه های وارده به لایه خارجی موهاست. اگر موها را به آرامی با شامپو بشویید ، با دقت شانه بزنید و کمتر از بیرنگ کننده ها و مواد شیمیایی استفاده کنید، سطح کوتیکول صدمه نمیخورد و موهای بهتری خواهید داشت. افرادی که همیشه میخواهند موی بلندی داشته باشند، باید مراقبت دقیقتری از موها داشته باشند زیرا ساقه مو یک بافت مرده است و نمیتواند خود را ترمیم کند و صدمه برای همیشه باقی میماند و موها آنقدر بدمنظره میشوند که باید کوتاه شوند. بعد از آن باید منتظر ماند موهای سالم و جدید رشد کنند و جایگزین موهای صدمه دیده شوند.

مو از تولد تا مرگ
مدام در حال تغییر است
موهای افراد هنگام تولد تحت تاثیر هورمون جنسی مادر قرار دارد و حالت آنها قبل از ۳ ماهگی بسیار شبیه حالت موی مادرشان است اما 2 تا 3 ماه بعد از تولد که بتدریج اثر هورمونهای جنسی در بدن نوزاد از بین میرود ، در واقع موهای نوزادی اش می ریزد. این ریزش موی شدید ، طبیعی و فقط در مورد ساقه موهاست. موهای واقعی از ۳ ماهگی به بعد میروید و ویژگیهای آنها به ژنهای ارث برده شده از مادر و پدر بستگی دارد. این موها ممکن است تحت تاثیر عواملی مثل آفتاب و گرد و غبار و حتی بیماریها قرار بگیرند ولی معمولا تا زمان بلوغ تغییر چندانی نمیکنند.اصل تغییر همزمان با بلوغ است که هورمون جنسی در بدن خود فرد ترشح میشود و فولیکول و ریشه مو تحت تاثیر این هورمونها تغییر حالت میدهند. هورمونهای جنسی، مخصوصا آندروژن که مقدارش در بدن خانمها کم و در بدن آقایان زیاد است ، اثر مستقیمی روی چربی سر و موها دارد بنابراین در پسرها که میزان ترشح آندروژن بیشتر است ، موها حوالی بلوغ چرب تر میشود.

اکثر مردم میپرسند مگر حالت مو و مجعد یا صاف بودن آن به نوع سطح مقطع موی فرد بستگی ندارد، پس چطور حالت مو در تمام دوران زندگی یکسان نمیماند ؟
جالب است بدانید موی انسان از تولد تا مرگ و در هر مرحله از زندگی تغییر میکند و حتی سطح مقطع آن هم تحتتاثیر هورمونها و تغییرات آن قرار میگیرد، بنابراین ممکن است حتی حالت مو هم در دوران مختلف زندگی تغییر کند.علاوه بر اینها، بعد از بلوغ ، عامل ژنتیکی هم که قبلا فعال نبوده، تحت تاثیر هورمونها فعال میشود و در ضخامت ، رنگ و میزان چربی مو اثر میگذارد. مثلا آندروژن روی مو اثر میگذارد و موی فردی که ژن طاسی را به ارث برده ، کم کم نازک می شود و از آنجا که میزان این هورمون در مردان بیشتر است، از 30-20 سالگی ممکن است دچار کم مویی و ریزش مو شوند اما میزان ترشح آندروژن در بدن زنان کم است بنابراین موهایشان فقط کم پشت میشود.

البته این طاسی و کمپشتی براساس خصوصیات ژنتیکی از ۱ تا ۶ درجه بندی دارد، به طوری که در ریزش موی درجه ۱، فقط جلوی سر یا قله سر کممو یا طاس میشود و در درجه ۶، تمام سر طاس میشود.زمان یائسگی که ترشح هورمون زنانه یا استروژن کم یا قطع میشود، خانمهایی که ارث طاسی دارند، مثلا برادرشان در 30-20 سالگی طاس شده ، از ۵۰ سالگی به بعد دچار کم پشتی مو میشوند زیرا قبلا استروژن یا هورمون زنانه ، آندروژن را سرکوب میکرده و حالا استروژنی وجود ندارد.خلاصه اینکه با افزایش سن ، روند پیری مو قابل مشاهده است و به همین دلیل بیش از پیری اعضای دیگر آشکار میشود. البته این تاثیر در بعضی افراد بیشتر و در برخی کمتر است که علت آن ابتدا ژنتیک ، بعد شیوه زندگی ، استرسها و سپس ابتلا به بیماریهاست.