سونوگرافی مایع آمنیوتیک ( مایع اطراف جنین )

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

سونوگرافی مایع آمنیوتیک یکی از ابزارهای کلیدی در بررسی سلامت جنین و وضعیت بارداری است. مایع آمنیوتیک نقش اساسی در حفاظت از جنین، ایجاد محیطی مناسب برای رشد، و کمک به تکامل اندام‌های مختلف دارد. بررسی سطح این مایع از طریق سونوگرافی می‌تواند اطلاعات مهمی در مورد وضعیت بارداری ارائه دهد. در این مقاله به موضوعات مرتبط با کمبود مایع آمنیوتیک (اولیگوهیدرآمنیوس) و افزایش مایع آمنیوتیک (پلی هیدرآمنیوس) می‌پردازیم. این دو وضعیت می‌توانند به مشکلات جدی در روند بارداری منجر شوند و نیازمند تشخیص به‌موقع و اقدامات درمانی مناسب هستند.

کمبود مایع آمنیوتیک (اولیگوهیدرآمنیوس)

اولیگوهیدرآمنیوس یا کمبود مایع آمنیوتیک، وضعیتی است که در حدود 6% از بارداری‌ها رخ می‌دهد و می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از این علل شامل مصرف داروهایی مانند ایندومتاسین توسط مادر، مشکلات جفتی، بیماری‌های کلیوی جنین، و پارگی زودرس پرده‌های اطراف جنین هستند. در برخی موارد، این وضعیت بدون علت مشخصی نیز اتفاق می‌افتد.

کمبود مایع آمنیوتیک در اوایل بارداری می‌تواند به آسیب‌های جدی در سیستم‌های تنفسی، گوارشی و عضلانی جنین منجر شود. در مراحل بالاتر بارداری، این مشکل ممکن است باعث رشد نامناسب جنین، زایمان زودرس، مشکلات مربوط به بند ناف، و دفع مدفوع جنین به داخل مایع آمنیوتیک شود. این وضعیت خطرات جدی برای جنین و مادر به همراه دارد و نیاز به مراقبت و پیگیری دقیق دارد.

افزایش مایع آمنیوتیک (پلی‌هیدرآمنیوس)

پلی‌هیدرآمنیوس یا افزایش مایع آمنیوتیک نیز یکی دیگر از مشکلات بالقوه در دوران بارداری است. این وضعیت می‌تواند خطرات جدی از جمله مرده‌زایی، زایمان زودرس، پاره شدن پرده‌های جنین، کنده شدن زودهنگام جفت و افزایش احتمال خونریزی پس از زایمان را به دنبال داشته باشد.

اندازه‌گیری مایع آمنیوتیک توسط سونوگرافی و با استفاده از شاخص AFI (شاخص مایع آمنیوتیک) انجام می‌شود. در این روش، شکم مادر به چهار بخش فرضی تقسیم شده و ارتفاع عمودی مایع آمنیوتیک در هر بخش به سانتی‌متر اندازه‌گیری و جمع می‌شود. این اندازه‌گیری به‌طور مستقیم وابسته به تجربه شخص انجام‌دهنده سونوگرافی است و عواملی مانند حضور یا عدم حضور اعضای جنین در پاکه مایع، وضعیت مثانه جنین، و عوامل دیگر بر نتیجه نهایی تاثیرگذارند.

چالش‌های اندازه‌گیری AFI

اختلاف در اندازه‌گیری AFI توسط افراد مختلف می‌تواند منجر به نتایج متفاوتی در سونوگرافی‌های با فاصله نزدیک شود. این اختلاف‌ها ممکن است چندین سانتی‌متر باشد و گاهی منجر به بستری بی‌مورد مادر یا نادیده گرفته شدن کمبود یا افزایش مایع شود.

حداقل و حداکثر مقادیر طبیعی AFI بستگی به سن بارداری و جداول مرجع دارد. به‌طور معمول، حداقل AFI برابر با 5 سانتی‌متر و حداکثر آن در سنین بالای 34 هفته 18 سانتی‌متر در نظر گرفته می‌شود. پس از تشخیص کمبود یا افزایش مایع آمنیوتیک، بررسی دقیق علت توسط پزشک و اتخاذ درمان مناسب ضروری است.

درمان کمبود یا افزایش مایع آمنیوتیک

در صورت تشخیص کمبود یا افزایش مایع آمنیوتیک، درمان و مراقبت‌های لازم براساس علت بروز آن انجام می‌شود. برای اولیگوهیدرآمنیوس ممکن است هیدراتاسیون مادر، آمینواستراکسیون (افزایش مایع آمنیوتیک) یا در موارد شدید، القای زایمان مورد نیاز باشد. در پلی‌هیدرآمنیوس نیز ممکن است اقدامات درمانی مانند تخلیه مایع اضافی از طریق آمنیوسنتز و کنترل منظم وضعیت جنین توصیه شود.