کمبود خون رسانی و عدم رشد جنین در بارداری

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

جفت عضوی است که در دوران بارداری در رحم رشد می کند. نارسایی جفت (که به آن اختلال عملکرد جفت یا نارسایی عروق رحمی جفت نیز گفته می شود) یک عارضه ناشایع اما جدی بارداری است. زمانی اتفاق می افتد که جفت به درستی رشد نمی کند یا آسیب دیده است. این اختلال جریان خون با کاهش خونرسانی مادر مشخص می شود. این عارضه همچنین زمانی رخ می دهد که خون مادر تا اواسط بارداری به اندازه کافی افزایش نیابد.

هنگامی که جفت نادرست عمل می کند، نمی تواند اکسیژن و مواد مغذی کافی را از جریان خون مادر به نوزاد برساند. بدون این حمایت حیاتی، نوزاد نمی تواند بزرگ شده و رشد کند. این می تواند منجر به وزن کم هنگام تولد، زایمان زودرس و نقایص مادرزادی شود. همچنین خطرات عوارض بیشتری را برای مادر به همراه دارد. تشخیص زودهنگام این مشکل برای سلامت مادر و نوزاد بسیار مهم است.

عملکردهای حیاتی جفت:

جفت یک اندام بیولوژیکی بسیار پیچیده است. در جایی که تخمک بارور شده به دیواره رحم می چسبد شکل می گیرد و رشد می کند. بند ناف از جفت تا ناف کودک رشد می کند که اجازه می دهد تا خون از مادر به نوزاد رفته و دوباره برگردد. خون مادر و خون نوزاد از طریق جفت فیلتر می شود، اما در واقع هرگز با هم مخلوط نمی شوند. وظایف اصلی جفت عبارتند از:

• اکسیژن را وارد جریان خون جنین کند
• دی اکسید کربن را از خون جنین دور کند
• انتقال مواد مغذی به نوزاد
• انتقال مواد دفعی برای دفع توسط بدن مادر
• جفت نقش مهمی در تولید هورمون نیز دارد. همچنین از جنین در برابر باکتری ها و عفونت های مضر محافظت می کند.
• جفت سالم در طول بارداری به رشد خود ادامه می دهد. انجمن بارداری آمریکا تخمین می زند که جفت در زمان تولد بین نیم تا یک کیلوگرم وزن دارد.جفت در طول زایمان برداشته می شود.

علل نارسایی جفت و تاخیر رشد داخل رحمی جنین:

نارسایی جفت با مشکلات جریان خون مرتبط است. در حالی که اختلالات خونی و عروقی مادر می تواند باعث آن شود، داروها و عادات سبک زندگی نیز محرک های احتمالی هستند. شایع ترین شرایط مرتبط با نارسایی جفت عبارتند از:

• دیابت
• فشار خون بالای مزمن
• اختلالات لخته شدن خون
• کم خونی
• برخی داروها (به ویژه رقیق کننده های خون)
• سیگار کشیدن
• سوء مصرف مواد مخدر (به ویژه کوکائین، هروئین و متامفتامین)
• نارسایی جفت نیز ممکن است رخ دهد اگر جفت به درستی به دیواره رحم نچسبد یا جفت از آن جدا شود.

علائم نارسایی جفت و ضعف خونرسانی به جنین:

هیچ علامت مادری مرتبط با نارسایی جفت وجود ندارد. با این حال، سرنخ های خاصی می تواند به تشخیص زودهنگام منجر شود. مادر ممکن است متوجه شود که اندازه رحم او کوچکتر از بارداری های قبلی است. همچنین ممکن است جنین کمتر از حد انتظار حرکت کند. اگر کودک به درستی رشد نکند، شکم مادر کوچک می شود و حرکات کودک چندان احساس نمی شود. خونریزی واژینال یا انقباضات زایمان زودرس ممکن است با جدا شدن جفت رخ دهد.

عوارض نارسایی جفت و نرسیدن خون به جنین:

مادر:

نارسایی جفت معمولاً برای مادر تهدید کننده زندگی محسوب نمی شود. با این حال، اگر مادر مبتلا به فشار خون بالا یا دیابت باشد، این خطر بیشتر است. در دوران بارداری، مادر بیشتر احتمال دارد که این موارد را تجربه کند:

1. پره اکلامپسی (افزایش فشار خون و اختلال عملکرد اندام انتهایی)
2. جدا شدن جفت (جفت از دیواره رحم جدا می شود)
3. زایمان زودرس
4. علائم پره اکلامپسی شامل افزایش وزن، ورم پا و دست (ادم)، سردرد و فشار خون بالا است.

جنین:

هر چه زودتر نارسایی جفت در بارداری اتفاق بیفتد، مشکلات برای نوزاد شدیدتر می شود. خطرات نوزاد عبارتند از:

• خطر بیشتر کمبود اکسیژن در بدو تولد (می تواند باعث فلج مغزی و سایر عوارض شود)
• ناتوانی های یادگیری
• دمای پایین بدن (هیپوترمی)
• قند خون پایین (هیپوگلیسمی)
• کلسیم خون خیلی کم (هیپوکلسمی)
• گلبول های قرمز اضافی (پلی سیتمی)
• زایمان زودرس
• سزارین
• مرده زایی
• مرگ

تشخیص نارسایی جفت:

مراقبت های دوران بارداری مناسب می تواند منجر به تشخیص زودهنگام شود. این می تواند نتایج را برای مادر و نوزاد بهبود بخشد. آزمایش هایی که می توانند نارسایی جفت را تشخیص دهند عبارتند از:

• سونوگرافی بارداری برای اندازه گیری اندازه جفت
• سونوگرافی برای اندازه گیری اندازه جنین
• سطح آلفا فتو پروتئین در خون مادر (پروتئین ساخته شده در کبد نوزاد)
• تست بدون استرس جنین (شامل بستن دو کمربند روی شکم مادر و گاهی اوقات یک زنگ ملایم برای بیدار کردن نوزاد) برای اندازه گیری ضربان قلب و انقباضات نوزاد
• درمان فشار خون بالا یا دیابت مادر می تواند به بهبود رشد کودک کمک کند.

تشخیص کمبود خونرسانی به جنین با سونوگرافی کالر داپلر:

سونوگرافی داپلر، آزمایشی که از امواج صوتی برای بررسی چگونگی جریان خون در رگ های خاص استفاده می کند، همچنین می تواند سرنخ هایی در مورد محدودیت رشد داخل رحمی (IUGR) و نارسایی احتمالی جفت بدهد. این آزمایش را می توان همزمان با سونوگرافی معمولی بارداری انجام داد. سونوگرافی داپلر می تواند موارد زیر را تشخیص دهد:

1. شریان نافی: در یک جنین با IUGR، شریان نافی که مواد زائد را از جنین به مادر حمل می کند، ممکن است از نظر جریان خون ناهنجاری نشان دهد، همانطور که شریان رحمی (که خون را به رحم می برد). اینها همچنین می توانند سرنخ های تشخیصی را ارائه دهند.
2. شریان مغزی میانی: سرنخ دیگر جریان خون در سرخرگی است که به سمت مغز نوزاد می رود (به نام شریان مغزی میانی). نوزادانی که مواد مغذی کافی دریافت نمی کنند، اغلب با هدایت خون بیشتری به مغزشان جبران می کنند.
3. از طریق تجزیه و تحلیل رابطه بین این شریان ها، پزشک شما ممکن است سرنخ هایی در مورد اینکه آیا نارسایی جفت ممکن است یک مشکل باشد، به دست آورد.
4. در برخی موارد، پزشک شما ممکن است یک آزمایش تصویربرداری غیر تهاجمی به نام تصویربرداری تشدید مغناطیسی جنین (MRI) را توصیه کند. این آزمایش از میدان های مغناطیسی برای دریافت اطلاعات دقیق تر در مورد نوزاد و جفت استفاده می کند.

راهکارهای درمان نارسایی جفت:

متاسفانه، نارسایی جفت را نمی توان به طور مستقیم درمان کرد. اما برای مدیریت مشکل و افزایش شانس بارداری سالم کارهای زیادی می توان انجام داد. پایش بخش کلیدی درمان نارسایی جفت است که از طریق قرار ملاقات های منظم مامایی (OB) و گاهی اوقات اضافی خواهد بود. این نظارت برای دادن بهترین شانس برای بارداری و نوزاد سالم بسیار مهم است. تست های نظارتی کلیدی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

1. سونوگرافی منظم بارداری (برای تخمین اندازه و دیدن نحوه حرکت جنین)
2. سونوگرافی داپلر (برای مشاهده چگونگی جریان خون در عروق کلیدی)
3. نظارت بر قلب جنین (برای جستجوی الگوهایی که نشان می دهد کودک مضطرب است)
4. پزشک شما همچنین از شما می خواهد که میزان حرکت کودک را پیگیری کنید و اگر به نظر می رسد کمتر حرکت می کند به آنها اطلاع دهید.