نفروپاتی دیابتی چیست؟

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

نفروپاتی دیابتی یکی از عوارض جدی و شایع دیابت است که به مرور زمان باعث آسیب به کلیه‌ها و کاهش عملکرد آن‌ها می‌شود. این بیماری به دلیل آسیب ناشی از قند خون کنترل‌نشده به عروق خونی کوچک کلیه رخ می‌دهد و اگر به موقع تشخیص داده نشود، می‌تواند به نارسایی کلیوی منجر شود. نفروپاتی دیابتی نه‌تنها کیفیت زندگی فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، بلکه ممکن است نیاز به درمان‌هایی همچون دیالیز یا پیوند کلیه را ضروری کند. در این مقاله به بررسی علل، علائم، و روش‌های پیشگیری و درمان نفروپاتی دیابتی می‌پردازیم.

نفروپاتی دیابتی چگونه بوجود می آید؟

کلیه‌ها حاوی فیلترهایی به نام گلومرول هستند که وظیفه تصفیه خون را بر عهده دارند. با گذشت زمان، دیابت کنترل‌نشده می‌تواند به این فیلترها آسیب وارد کرده و منجر به نفروپاتی دیابتی شود. این آسیب شدید به گلومرول‌ها باعث کاهش عملکرد کلیه و در نهایت نارسایی کلیه می‌شود. نفروپاتی دیابتی یکی از عوارض شایع دیابت نوع 1 و 2 است. در این حالت، به دلیل اختلال در فرآیند تصفیه خون، پروتئین‌های غیرطبیعی، به ویژه آلبومین، از خون به ادرار نشت می‌کنند. در حالت طبیعی، تنها مقدار کمی آلبومین در ادرار مشاهده می‌شود. افزایش آلبومین در ادرار معمولاً اولین علامت آسیب کلیوی ناشی از دیابت است.

انواع نفروپاتی

انواع اصلی نفروپاتی شامل موارد زیر است:

• نفروپاتی دیابتی (Diabetic Nephropathy): شایع‌ترین نوع نفروپاتی مرتبط با دیابت، که به دلیل آسیب به عروق کلیوی ناشی از سطح بالای قند خون ایجاد می‌شود.
• نفروپاتی هیپرتانسیو (Hypertensive Nephropathy): ناشی از فشار خون بالا که می‌تواند باعث آسیب به بافت کلیه شود.
• نفروپاتی گلومرولی (Glomerulonephritis): التهاب گلومرول‌های کلیوی که ممکن است ناشی از عفونت، اختلالات خودایمنی یا بیماری‌های ژنتیکی باشد.
• نفروپاتی ناشی از داروها (Drug-Induced Nephropathy): به علت استفاده طولانی‌مدت یا نادرست از داروهایی مانند NSAIDها یا آنتی‌بیوتیک‌ها.
• نفروپاتی ایسکمیک (Ischemic Nephropathy): ناشی از کاهش جریان خون به کلیه‌ها به دلیل انسداد عروق.

علائم نفروپاتی دیابتی

در مراحل اولیه نفروپاتی دیابتی، ممکن است هیچ علائم و نشانه ای مشاهده نشود. در مراحل بعدی، علائم و نشانهها شامل موارد زیر است:

• بدتر شدن کنترل فشار خون
• پروتئین در ادرار
• تورم پا، مچ پا، دست یا چشم
• افزایش نیاز به دفع ادرار
• کاهش نیاز به انسولین یا داروی دیابت
• گیجی یا مشکل در تمرکز
• تنگی نفس
• از دست دادن اشتها
• تهوع و استفراغ
• خارش مداوم
• خستگی

عوارض نفروپاتی دیابتی

عوارض نفروپاتی دیابتی ممکن است طی ماهها یا سالها به تدریج ایجاد شود. آنها عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• احتباس مایعات، که می تواند منجر به تورم در بازوها و پاها ، فشار خون بالا یا تجمع مایع در ریه‌ها شود (ادم ریوی)
• افزایش سطح پتاسیم در خون (هیپرکالمی)
• بیماری‌های قلبی و عروق خونی که زمینه ساز سکته قلبی می‌باشند
• آسیب به عروق خونی شبکیه (رتینوپاتی دیابتی)
• کم خونی
• زخم های پا
• اختلال در نعوظ
• اسهال و سایر مشکلات مربوط به آسیب دیدگی اعصاب و رگ های خونی
• عوارض بارداری که خطراتی برای مادر و جنین در حال رشد را به همراه دارد
• آسیب برگشت ناپذیر به کلیه‌ها (بیماری کلیه در مرحله نهایی)، که در نهایت برای زنده ماندن به دیالیز یا پیوند کلیه نیاز خواهد بود

درمان نفروپاتی دیابتی

درمان نفروپاتی دیابتی شامل رویکردهای مختلفی برای کنترل علائم و جلوگیری از پیشرفت بیماری است. کنترل دقیق قند خون و فشار خون از مهم‌ترین جنبه‌های درمان هستند. داروهایی مانند مهارکننده‌های ACE و مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARBs) برای کاهش فشار خون و محافظت از کلیه‌ها استفاده می‌شوند. همچنین، در مراحل پیشرفته‌تر، ممکن است نیاز به دیالیز یا پیوند کلیه باشد. در ادامه، به بررسی داروهای خاص برای درمان نفروپاتی دیابتی و نقش رژیم غذایی مناسب در مدیریت بیماری خواهیم پرداخت.

داروی نفروپاتی دیابتی

داروهای مورد استفاده برای مدیریت نفروپاتی دیابتی عبارت‌اند از:

• مهارکننده‌های ACE: مانند انالاپریل و لیزینوپریل که فشار خون را کاهش داده و از کلیه‌ها محافظت می‌کنند.
• مسدودکننده‌های گیرنده آنژیوتانسین (ARB): مانند لوزارتان و والزارتان برای کاهش فشار داخل گلومرول‌ها.
• مهارکننده‌های SGLT2: مانند امپاگلیفلوزین که علاوه بر کنترل قند خون، مزایای کلیوی نیز دارند.
• داروهای ضدالتهاب: برای کاهش التهاب کلیوی.
• مکمل‌های آهن یا اریتروپویتین: برای مدیریت کم‌خونی در مراحل پیشرفته.

رژیم غذایی نفروپاتی دیابتی

رژیم غذایی مناسب برای بیماران مبتلا به نفروپاتی دیابتی نقش کلیدی در مدیریت بیماری دارد:

• کاهش مصرف سدیم: برای کنترل فشار خون (کمتر از 2300 میلی‌گرم در روز).
• محدود کردن پروتئین: مصرف پروتئین باکیفیت در حد کم برای کاهش فشار روی کلیه‌ها.
• کنترل پتاسیم و فسفر: در مراحل پیشرفته برای جلوگیری از عوارض قلبی و استخوانی.
• مصرف کربوهیدرات‌های پیچیده: به جای قندهای ساده برای حفظ سطح قند خون پایدار.
• مصرف مایعات کافی: تنظیم مصرف مایعات بر اساس وضعیت بیمار.
• مصرف سبزیجات و میوه‌های کم پتاسیم: مانند سیب، توت‌فرنگی و فلفل دلمه‌ای.

پیشگیری از نفروپاتی دیابتی

برای پیشگیری از نفروپاتی دیابتی، کنترل دیابت و قند خون، مدیریت فشار خون، محدود کردن مصرف مسکن‌ها، حفظ تناسب اندام و پیشگیری از چاقی، و ترک سیگار ضروری هستند. این اقدامات کمک می‌کنند تا خطر ابتلا به آسیب کلیوی ناشی از دیابت کاهش یابد یا به تأخیر بیفتد.

چه موقع به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر مبتلا به دیابت هستید در صورت مشاهده علائم فوق و نشانه‌های بیماری کلیوی، به پزشک مراجعه نمایید. توصیه می‌شود در صورت ابتلا به دیابت، هر سال برای آزمایش ادرار جهت بررسی سطح پروتئین و کراتین در خون، به پزشک مراجعه کنید. چک نمودن این موارد به تعیین عملکرد کلیه‌ها کمک می‌کند.