سونوگرافی داپلر اندام در چه مواردی درخواست شده و چگونه انجام میشود؟

دکتر غلامرضا سیف [ متخصص رادیولوژی و سونوگرافی ]آدرس وب سایت : www.drseif-radiology.ir
آدرس مطب : تهران ، یوسف آباد ، خیابان فتحی شقاقی ، بین چهلستون و بیستون ، راديولوژي و سونوگرافي شقایق تلفن مطب : 88553155 - 021

سونوگرافی داپلر اندام به پزشکان کمک می‌کند تا بدون استفاده از اشعه‌ی ایکس یا هرگونه تزریق، بتوانند از آنچه درون بدن در حال روی دادن است سر در بیاورند.این سونوگرافی به جای استفاده از اشعه، امواج صوتی را به تصویر تبدیل می‌کند. پزشکان معمولا از این روش برای بررسی مسائل مرتبط با جریان خون، نظیر لختگی درون رگ‌ها یا انسداد عروق استفاده می‌کنند.

سونوگرافی داپلر یکی از روش‌های اصلی برای تشخیص ترومبوز وریدی عمقی (DVT) است؛ نوعی بیماری که در آن، لخته‌های خون در دیواره‌ی سیاه‌رگ‌های عمقی و خصوصا در پاها شکل می‌گیرند. ترومبوز وریدی عمقی ممکن است منجر به بروز مشکلاتی جدی‌تر نظیر بروز لختگی خون در ریه‌ها شود. این بیماری می‌تواند منجر به مرگ گردد به همین دلیل در صورت مشاهده‌ی علائم بیماری، بررسی و تشخیص آن امری مهم و ضروری است.

در صورت مشاهده‌ی علائم و نشانه‌های DVT، نشانه‌هایی نظیر درد و ورم پا، پزشک از سونوگرافی داپلر استفاده می‌کند تا ببیند که درون بدن‌ تان چه خبر است و مشکل از چه قرار است. تصاویر بدست آمده در این سونوگرافی مشخص می‌کنند که جریان خون کجا کند یا متوقف می‌شود و این می‌تواند به این معنی باشد که لختگی خون دارید.
سونوگرافی داپلر در موارد زیادی موفق و کارامد عمل میکند ولی در یافتن لخته‌های خون در رگ‌های باریک و کوچک لگن و پشت ساق پا خوب عمل نمی‌ کند.

علاوه بر یافتن لخته‌های خون، این سونوگرافی در موارد زیر نیز مورد استفاده قرار می‌گیرد:

• بررسی گردش خون در رگ ها، شریان‌ها و قلب
• جستجو جهت یافتن شریان‌های تنگ یا بسته شده
• مشاهده و بررسی جریان خون پس از فرایند درمان
• جستجو جهت یافتن برآمدگی و ورم در شریان‌ها؛ پدیده‌ای که به آن، اتساع عروق گفته می‌شود.
• به‌ کارگیری این سونوگرافی روی شکم می‌تواند در تشخیص موارد زیر کارایی داشته باشد:
• شناسایی مشکلات مرتبط با جریان خون در کبد ، کلیه‌ها، پانکراس و طحال
• اتساع عروقی در شاهرگ‌های شکم

همچنین در دوران بارداری می‌توان از این سونوگرافی برای بررسی جریان خون از مادر به جنین استفاده کرد.

آمادگی جهت سونوگرافی داپلر اندام

عموما بهتر است که برای انجام این سونوگرافی لباسی گشاد به تن کنید، گرچه ممکن است پزشک از شما بخواهد که لباس‌تان را دربیاورید و روپوش مخصوص را بپوشید. همچنین بهتر است که زیورآلات و جواهرات خود را در منزل بگذارید زیرا در حین انجام فرایند از شما خواسته می‌شود تا تمام زیورآلاتی که در ناحیه‌ی مورد آزمایش بدن قرار دارند را دربیاورید. اگر این سونوگرافی برای آزمایش DVT روی پاهای‌تان است نیاز نیست که کار دیگری انجام دهید.

اما اگر سونوگرافی داپلر روی شکم‌تان انجام گیرد، پزشک از شما می‌خواهد که بین 6 تا 12 ساعت قبل از سونوگرافی چیزی نخورید و نیاشامید. در این بازه‌ی زمانی فقط می‌توانید برای مصرف داروهای‌تان مقدار بسیار کمی آب بنوشید. آن دسته زنانی که قرار است سونوگرافی داپلر روی لگن‌شان انجام گیرد باید یک ساعت قبل از سونوگرافی، حدود یک لیتر آب بنوشند. برای اینکه سونوگرافی کارایی لازم را داشته باشد باید مثانه پر باشد.

انجام سونوگرافی داپلر اندام

معمولا به پشت، روی تخت دراز می‌کشید. پزشک یا مسئول سونوگرافی روی محلی که قرار است مورد آزمایش قرار بگیرد، ژل می‌مالد. این امر سبب می‌گردد تا امواج صوتی بهتر حرکت کنند و در نتیجه تصاویر واضح‌تری بدست بیاید. سپس پزشک دستگاه کوچکی شبیه میکروفون یا عصا را روی پوست‌تان فشار می‌دهد. هنگامیکه پزشک دستگاه را روی پوست حرکت می دهد، اواج صوتی به درون بدن‌تان فرستاده می‌شوند.

این امواج با سلول‌های خون، ارگان‌های داخلی و دیگر بخش‌های بدن برخورد می‌کنند، بازتاب می‌یابند و دوباره به دستگاه باز می‌گردند. در طول این فرایند، کمی فشار احساس می‌کنید؛ اگر بدن حساسی نداشته باشید، این فشار درد نخواهد داشت. کامپیوتر این امواج صوتی را می‌گیرد و آن‌ها را به تصاویر متحرکی تبدیل می‌کند که می‌توانید به صورت زنده آن‌ها را روی صفحه‌ی نمایشگر ببینید. پس از انجام آزمایش، ژل را از روی بدن‌تان پاک می‌کنید و دیگر آزاد هستید که بروید. این سونوگرافی معمولا بین 30 تا 60 دقیقه طول می‌کشد.

نتیجه‌ی این سونوگرافی خیلی زود آماده می شود. گاهی اوقات مسئول سونوگرافی ، پزشک نیست و فقط برای انجام سونوگرافی آموزش دیده است. حتی در این صورت هم، تصاویر بلافاصله آماده می‌شوند و می‌توان آن‌ها را سریعا به پزشک داد تا نتیجه را بررسی کند.باز هم تاکید می‌شود که سونوگرافی داپلر، بی‌خطر و بدون درد است و در انجام آن از پرتوافشانی استفاده نمی‌شود.

نتایج سونوگرافی داپلر اندام

پزشک معنای تصاویر بدست آمده را برای‌تان توضیح می‌دهد. اگر این سونوگرافی را به منظور تشخیص DVT انجام داده باشید، پزشک آنچه را که تصاویر در مورد جریان خون‌تان نشان می‌دهند را برای‌تان توضیح می‌دهد و شما را در مورد قدم بعدی و اقداماتی که باید انجام دهید، راهنمایی می‌کند. چنانچه لختگی در خون‌تان مشاهده شود، ممکن است از شما خواسته شود تا طی چند روز متوالی، سونوگرافی‌های داپلر بیشتری انجام دهید تا مشخص شود که آیا لخته بزرگتر می‌شود یا نه و همچنین اینکه آیا لخته‌ی جدیدی تشکیل می‌گردد یا نه.

انواع سونوگرافی داپلر اندام

داپلر رنگی

دراین نوع داپلرتوسط رایانه‌ای از رنگ های مختلف برای تغییرامواج صوتی استفاده می کنند. این رنگ ها سرعت و جهت گردش خون را در زمان واقعی نشان می دهند.

پاور داپلر(Power Doppler)

پاور داپلر نوع جدیدتر داپلر رنگی است که می تواند جزئیات بیشتری از جریان خون نسبت به داپلر رنگی استاندارد ارائه دهد. ولی جهت جریان خون را نمی‌تواند نشان دهد. در بعضی موارد این موضوع می تواند بسیار مهم باشد.

داپلر طیفی

با انجام داپلر طیفی نتایج حاصل از انجام این سونوگرافی ،به جای اطلاعات تصاویر رنگی ،اطلاعات جریان خون را روی نمودار نشان می دهد . نتایج حاصله نشان می دهد که چه مقدار رگ خونی مسدود شده است.

داپلر دوبلکس

در این آزمایش از سونوگرافی استاندارد برای تصویربرداری از رگ های خونی و اندام ها استفاده شده است، سپس یک کامپیوتر، مانند داپلر طیفی، تصاویر را به نمودار تبدیل می‌کند.

داپلر موج مداوم

در این مدل سونوگرافی، امواج صوتی بطور مداوم ارسال و دریافت می شوند. این کاراجازه می دهد تا اندازه گیری دقیق تری از خون که با سرعت بیشتری جریان دارد، صورت گیرد.

علائم نیاز به سونوگرافی داپلر اندام

در صورت بروزعلائم کاهش جریان خون یا بیماری قلبی ممکن است به سونوگرافی داپلر نیاز داشته باشید. علائم بسته به شرایط ایجاد کننده مشکل در بیماران مختلف متفاوت است.

1. علائم بیماری شریانی محیطی (PAD) :

• تهوع یا ضعف درپاها
• گرفتگی دردناک درباسن یا عضلات ساق پا به هنگام راه رفتن یا بالا رفتن از پله ها
• احساس سرما در ناحیه پا
• تغییر رنگ و یا براق شدن پوست پا

2. علائم مشکلات قلبی:

• تنگی نفس
• تورم در پاها یا شکم
• خستگی

3. در صورتی که یکی از این موارد را داشته باشید:

• فرد سکته کرده باشد. بعد از سکته مغزی پزشک ممکن است نوع خاصی از سونوگرافی داپلر به نام ترانس کرانیال داپلر(transcranial Doppler) برای بررسی جریان خون به مغز را درخواست دهد.
• اگر صدمه ای به رگ های خونی شما وارد شده باشد.
• چنانچه در حال درمان یک اختلال جریان خونی هستید.
• اگر باردار هستید و پزشک شما تشخیص دهد که شما یا نوزاد متولد نشده ممکن است مشکل جریان خون داشته باشید.

اگر باردار هستید در صورتی که کودک متولد نشده شما کوچکتر از آنچه در این مرحله از بارداری است، باشد و یا اگر از نظر سلامتی مشکل خاصی داشته و پزشک شما مشکوک شود نیاز به سونو داپلر احساس میشود که از جمله این موارد می توان به بیماری فشار خون بالا اشاره کرد که بر روی زنان باردار و جنین تأثیر می گذارد.

آیا انجام سونوگرافی داپلر خطر یا عوارض خاصی دارد ؟

خطرات شناخته شده ای برای انجام سونوگرافی داپلر وجود ندارد. انجام این آزمایش همچنین در دوران بارداری بی خطر محسوب می شود.
سونوگرافی داپلر را می توان با خیال راحت در طی دوران بارداری انجام داد، زیرا تا کنون تحقیقات مختلف نشان داده است هیچ گونه آسیبی به جنین وارد نمی شود.