آندوسکوپی سونوگرافی دستگاه گوارش چیست و چگونه انجام می شود؟

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

سونوگرافی آندوسکوپی (EUS) یا آندوسونوگرافی یک روش کمتر تهاجمی برای ارزیابی بیماری های گوارشی (دستگاه گوارش) و ریه است. آندوسکوپ مخصوص از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می کند تا تصاویر دقیقی از پوشش و دیواره دستگاه گوارش و قفسه سینه شما، اندام های مجاور مانند لوزالمعده و کبد و گره های لنفاوی تهیه کند. هنگامی که EUS با روشی به نام فاین نیدل آسپیراسیون (کشیدن مایع با سوزن نازک) ترکیب می شود، به پزشک متخصص داخلی اجازه می دهد تا از مایعات و بافت های شکم یا قفسه سینه شما نمونه برداری کرده و برای آنالیز به آزمایشگاه بفرستد. EUS با فاین نیدل آسپیراسیون می تواند یک گزینه کم خطر برای جراحی های تشخیصی باشد.

کاربرد آندوسکوپی سونوگرافی

EUS ممکن است در ارزیابی موارد زیر استفاده شود:

• سرطان کولون، مری، ریه، پانکراس، معده و رکتوم
• لنفوما
• مری بارت
• تومورهای نورواندوکرین
• التهاب پانکراس و کیست های پانکراس
• سنگ های مجاری صفرا
• سارکوئیدوزیس (ناهنجاری های گوشت مانند)

EUS ممکن است به موارد زیر کمک کند:

• ارزیابی کند که در سرطان های مری، معده، روده، لوزالمعده و ریه، یک تومور تا چه اندازه در دیواره شکم شما نفوذ کرده است.
• تشخیص وسعت سرطان و میزان پیشرفت آن
• مشخص کند که آیا سرطان به غدد لنفاوی یا سایر ارگان های شما گسترش یافته است (متاستاز داده است).
• برای راهنمایی در مورد روش درمان، اطلاعات دقیقی در مورد نوع سلول های سرطانی ریه ارائه می دهد.
• یافته های غیر طبیعی حاصل از تست های تصویربرداری مانند کیست لوزالمعده را ارزیابی می کند.
• هدایت تخلیه کیست های چرکی و سایر توده های غیرطبیعی مایعات در شکم را انجام می دهد.
• هدایت دقیق داروها برای رساندن آنها به لوزالمعده، کبد و اندام های دیگر به طور مستقیم

انواع آندوسکوپی سونوگرافی

آندوسونوگرافی به دو روش انجام می شود. انتخاب نوع آن به تشخیص پزشک و نوع بیماری بستگی دارد. در یک روش تیوب آندوسکوپ از دهان وارد بدن و معده می شود که به آن آندوسونو بالایی (Upper EUS) گفته می شود. در دیگر روش، تیوب از طریق رکتال وارد بدن می شود و برای مشاهده اندام های پایینی سیستم گوارش است که آندوسکوپی سونوگرافی پایینی (Lower EUS) نامیده می شود.

1. Upper EUS: در این نوع از آندو سونوگرافی، قسمت بالایی دستگاه گوارش تا ابتدای روده کوچک مشاهده می شود. در این روش از اندام هایی از جمله پانکراس، کیسه صفرا، معده و ... می توان تصویربرداری کرد.
2. Lower EUS: در این روش از آندو سونوگرافی می توان مثانه، پروستات، رحم و اندام ‎های نزدیک مقعد را مشاهده کرد.

مصرف قرص مکیدنی بیحس کننده گلو که می توان آنها را بدون نیاز به نسخه پزشک تهیه کرد به کاهش درد گلو کمک می کنند.

نحوه انجام آندوسونوگرافی

آندوسونوگرافی یک روش عکسبرداری رایج از اعضای داخلی بدن است که با وارد کردن یک اندوسکوپ به درون قسمت فوقانی دستگاه گوارش انجام می شود. اپراتور با استفاده از اسپری بیحسی موضعی بیحس کردن قسمت پشت گلوی شما می پردازد یا آنکه به شما یک قرص لوزی شکل بیحس کننده را می دهد تا آن را بمکید. پزشک برای ایجاد آرامش بیشتر به شما داروی آرام بخش می دهد که معمولاً به صورت وریدی به درون رگ پشت دست شما تزریق خواهد شد. این داروی بیحس کننده باعث خواب آلودگی شما می شود؛ اما منجر به خوابیدن شما نخواهد شد و به عبارتی از بیهوشی عمومی استفاده نمی شود.

برای انجام این روش شما باید به پشت روی تخت مخصوص دراز بکشید. پزشک از شما می خواهد که یک محافظ دندانی پلاستیکی را بین دندان های خود قرار دهید تا از دندان شما محافظت شود و اندوسکوپ را گاز نزنید. سپس اپراتور از شما می خواهد که بخش ابتدایی اندوسکوپ را قورت بدهید. دستگاه های اندوسکوپ جدید کاملاً نازک هستند و بلعیدن آنها کار ساده ای است. سپس اپراتور به آرامی آن را به داخل بدن ارسال می کند تا از مری وارد معده و بخش ابتدایی روده کوچک شود که اثنی عشر نام دارد. دوربین فیلمبرداری که در ابتدای آن وجود دارد ارسال تصاویر به صفحه مانیتور می پردازد و پزشک این تصاویر را به لحاظ وجود ناهنجاری های معده و مری و اثنی عشر بررسی خواهد کرد. هوا از طریق یک کانال در اندوسکوپی وارد معده می شود تا دیواره داخلی معده به خوبی نشان داده شود. هوای وارد شده باعث می شود که شما احساس کنید معده شما پر شده است.

هندپیس التراسوند به ارسال سیگنال ها به صفحه مانیتور می پردازد تا تصاویری از نقاط داخلی بدن شما روی صفحه مانیتور نشان داده شود. پزشک به تهیه یک یا چند نمونه کوچک خواهد پرداخت و نمونه های تهیه شده را به آزمایشگاه ارسال می کند تا مورد بررسی بیشتری قرار بگیرد و زیر میکروسکوپ ارزیابی گردند، سپس اندوسکوپ را از بدن خارج می کند. معمولاً فرایند اسکن حدود ۱۰ تا ۲۰ دقیقه طول می کشد. شما باید حداقل ۲ ساعت را برای انجام این اسکن اختصاص بدهید؛ زیرا انجام این تست شامل آماده شدن و اثرگذاری داروی بیحسی و آرام بخش زمان لازم برای انجام آن و بهبودی کامل است. آندوسونوگرافی معمولاً باعث بروز درد می شود؛ اما ممکن است شما را دچار مقداری ناراحتی کند به ویژه هنگامی که شما به بلعیدن اندوسکوپ می پردازید.

موارد منع انجام آندوسکوپی سونوگرافی

در شرایط زیر نباید از ای آر سی پی استفاده شود:

• اگر بیمار به تازگی یک انفارکتوس میوکارد (MI) داشته است.
• شرایط نامناسب بیمار برای جراحی
• بیماران دارای پس زمینه آنافیلاکسی
• در بیماران با مشکلات حاد در دستگاه گردش خون

اقدامات قبل از انجام آندوسکوپی سونوگرافی

قبل از انجام این تست، پزشک نکات لازم را برای شما توضیح خواهد داد تا کاملاً آماده باشید و معمولاً نکات مهم برای آماده شدن به منظور انجام این تست به شرح زیر می باشد:

1. به مدت ۲۴ ساعت قبل از انجام تست از خوردن مواد غذایی و مایعات خودداری کنید؛ زیرا باید معده شما خالی باشد و می توانید تا ۲ ساعت قبل از انجام آن چند جرعه آب بخورید.
2. در صورتی که قرار است داروی آرام بخش دریافت کنید باید فردی همراهتان باشد تا شما را به منزل برگرداند.
3. اگر از داروهای خاصی استفاده می کنید به پزشک خود اطلاع دهید؛ زیرا ممکن است مصرف آنها ضروری باشد تا به این ترتیب بتوانید اطلاعات را لازم را به دست آورید.

عوارض ناشی از آندوسونوگرافی

اگرچه انجام اندوسونوگرافی ممکن است با برخی عوارض همراه باشد؛ اما در صورتی که این فرایند توسط یک متخصص متبحر و باتجربه انجام شود احتمال بروز این عوارض بسیار کم است. در ناحیه بیوپسی ممکن است خونریزی اتفاق بیفتد؛ اما معمولاً جزئی است و به ندرت نیاز به درمان های مضاعف دارد. ممکن است یک تا دور روز در گلوی خود کمی احساس درد داشته باشید. برخی از خطرات احتمالی و نادر ناشی از انجام فرایند آندوسونوگرافی عبارتند از واکنش به داروهای آرام بخش مورد استفاده، آسپیراسیون محتویات معده به ریه ها، عفونت و عوارض ناشی از ابتلا به بیماری های قلبی و ریوی. یکی عوارض مهم و بسیار نادر ناشی از انجام اندوسونوگرافی، سوراخ شدگی است که یک پارگی در پوشش روده بوده و برای ترمیم آن، بیمار باید تحت عمل جراحی قرار گیرد.