پیشگیری، تشخیص و درمان پوکی استخوان

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

استخوان یک بافت زنده با ساختار پیچیده می باشد. یکی از اصطلاحاتی که امروزه بسیار با آن مواجه می شویم، پوکی استخوان یا استئوپروز است. پوکی استخوان یک بیماری خاموش، پیش رونده و در عین حال پرخطری است که می تواند به این بافت آسیب بزند. پوکی استخوان یک بیماری نسبتا شایع محسوب می شود، که حتی می تواند افراد نه چندان مسن را درگیر کند.

در این بیماری تراکم استخوان کاهش می یابد، در نتیجه استحکام و قدرت آن نیز کم می شود و بافت استخوانی آسیب پذیرتر می شود. همانطور که گفتیم، پوکی استخوان یک بیماری تدریجی است و در ابتدا علامت و نشانه خاصی ندارد؛ معمولا زمانی که شکستگی رخ می دهد، علائم آن بروز می یابد. استئوپروز می تواند در هرکدام از استخوان های بدن رخ دهد، ولی شکستگی حاصل از آن، معمولا در استخوان های ستون فقرات، لگن و ران مشاهده می شود. در ادامه این مقاله به بررسی کامل تر پیشگیری، تشخیص و درمان پوکی استخوان می پردازیم.

پوکی استخوان به چه علتی ایجاد می شود؟

یک سری از دلایل می توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند؛ برخی از آن ها شامل موارد زیر می شوند:

• بالا رفتن سن
• عوامل ژنتیکی
• استعمال دخانیات
• مصرف نوشیدنی های الکلی
• نداشتن تحرک بدنی به صورت مناسب و کافی
• کمبود مواد معدنی از جمله کلسیم، پروتئین و ویتامین دی
• برخی از بیماری ها مثل پرکاری تیروئید، کم کاری غدد جنسی، آرتریت روماتوئید، بیماری کوشینگ، دیابت و ...
• مصرف برخی داروها برای طولانی مدت مانند کورتن، لووتیروکسین، فورزماید، هپارین، فنیتوئین و...

پوکی استخوان چگونه تشخیص داده می شود؟

در ابتدا پزشک تاریخچه پزشکی بیمار را به صورت دقیق بررسی می کند تا بتواند تشخیص دهد که آیا بیمار به پوکی استخوان مبتلا شده است؛ یا در معرض ابتلا به این بیماری قرار دارد.سپس یک سری سوال از بیمار در مورد سبک زندگی وی و سایر عارضه هایی که ممکن است داشته باشد، پرسیده می شود. پزشک از بیمار می پرسد که آیا سابقه ابتلا به پوکی استخوان در خانواده اش وجود دارد یا خیر؟ آیا قبلا دچار شکستگی استخوان شده است؟آزمایش خون به سنجش میزان کلسیم، فسفر، ویتامین D، تستسترون و عملکرد تیروئید و کلیه ها کمک می کند.

ممکن است پزشک به کمک یک تست تخصصی به نام آزمایش تراکم مواد معدنی، تراکم هرکدام از استخوان های بدن را بررسی کند. این آزمایش کمک می کند تا پیش از شکستگی استخوان و بروز علائم، پوکی استخوان تشخیص، و شکستگی های بعدی پیش بینی شود. تکرار این آزمایش به صورت سالانه یا با فاصله زمانی بیش تر، نرخ از دست رفتن استخوان را تعیین می کند.

چگونه می توان از پوکی استخوان پیشگیری کرد؟

برای این بیماری درمان قطعی وجود ندارد و درصورتی که استخوان پوک شود، معمولا نمی توان توده استخوانی را به حالت اولیه خود برگرداند. مصرف داروها فقط سبب کند شدن یا توقف فرایند پوک شدن استخوان می شود. در نتیجه بهترین راه، پیشگیری از دچار شدن به پوکی استخوان است. پیشگیری در زنان بسیار اهمیت دارد. می توان با انجام حرکات ورزشی و داشتن رژیم غذایی سرشار از کلسیم و ویتامین دی، استحکام استخوان ها را افزایش داد و از ابتلا به این بیماری پیشگیری کرد.

فعالیت فیزیکی در زمان های کودکی، نوجوانی و جوانی سبب بالا رفتن جرم استخوان می شود و در کاهش خطر ابتلا به این بیماری در بزرگسالی و پیری، بسیار موثر است. یک برنامه ورزشی منظم، علاوه بر حفظ استحکام استخوان، سبب افزایش تراکم توده استخوانی به میزان 1 تا 2 درصد می شود.

چایی، ترشیجات، آب یخ، فست فودها، میوه های ترش وکال، قهوه، کاکائو، نوشابه های گازدار، مصرف بیش از حد نمک و غذاهای شور، رژیم غذایی غنی از گوشت و پروتئین و الکل، برای استخوان ها مضر می باشند و باید از مصرف آن ها پیشگیری کرد؛ زیرا سبب تضعیف استخوان ها می شوند.

پوکی استخوان چگونه درمان می شود؟

• همانطور که گفتیم این بیماری درمان قطعی ندارد؛ و با ترکیبی از روش های درمانی می توان روند تضعیف استخوان ها را کند کرد. پزشک معمولا به بیمار تغییر سبک زندگی و مصرف برخی از داروها را توصیه می کند.
• داشتن یک رژیم غذایی که سبب افزایش دریافت کلسیم و ویتامین دی می شود؛ و انجام حرکات ورزشی تقویت کننده استخوان ها، از جمله تغییرات سبک زندگی هستند.
• بالا رفتن از پله ها، پرس پا، اسکوات، پوش آب، استفاده از دمبل، استفاده از کش ورزشی و استفاده از دستگاه های بدن سازی، از جمله ورزش های تقویت کننده استخوان هستند.
• بیس فسفونات ها، آگونیست ها یا آنتاگونیست های استروژن، کلسیمار، میاکالسین، فورتئو، دنوزوماب و روموزوزوماب از جمله داروهایی هستند که برای این بیماری تجویز می شوند.