علائم و درمان نرمی غضروف کشکک زانو (کندرومالاسی) در کلینیک طب فیزیکی

دکتر سلمان فلاح [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drsalmanfallah.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان حکیم نظامی ، خیابان شریعتی غربی ، نبش کوچه 16 ، جنب مسجد امام حسن عسکری ، طبقه اول تلفن مطب : 91011414 - 031

پاتلا یا کششک زانو نام استخوانی در جلوی زانو است که در مسیر تاندون چهار سر ران قرار دارد. تاندون های عضلات چهارسر ران از طریق اتصال به استخوان کشکک به قسمت فوقانی استخوان درشت نی (تیبیا) متصل می شوند. پشت کشکک زانو با غضروف پوشیده شده است. غضروف کمک می کند تا هنگام صاف کردن پا، کشکک روی قسمت تحتانی استخوان ران (فمور) حرکت کند.

کندرومالاسی پاتلا نرمی غضروف پشت کشکک زانو می باشد. نرمی، سایش و یا پارگی غضروف از علائم کندورمالاسی پاتلا است. آسیب غضروف زانو ممکن است متوسط و یا شدید باشد. امروزه استفاده از روش های غیر جراحی مانند تکنیک های طب فیزیکی و فیزیوتراپی به عنوان جایگزینی مناسب و کم خطر برای درمان نرمی غضروف و کشکک زانو شناخته شده اند. فیزیوتراپی تعادل عضلانی به جلوگیری از هم تراز نبودن زانو و بروز علائم کندرومالاسی کمک می کند.

علل ایجاد کندرومالاسی

آسیب های و اختلالات مختلفی می توانند باعث ایجاد کندرومالاسی (نرمی غضروف کشکک زانو) زانو شوند. نرمی کشکک زانو معمولاً در اثر آسیب، استفاده ی بیش از حد از زانو و عدم قرارگیری صحیح عضلات و استخوان های اطراف زانو ایجاد می شود. از جمله علت نرمی غضروف زانو می توان به موارد زیر نیز اشاره کرد:

• آسیب، به خصوص شکستگی یا دررفتگی کشکک زانو (کندرومالاسی می تواند علت نیمه دررفتگی کشکک زانو و یا دررفتگی کامل آن باشد).
• عدم تعادل و توازن عضلات اطراف زانو
• استفاده ی بیش از حد (خم کردن و چرخاندن زیاد مفصل) از مفصل زانو، به خصوص به هنگام ورزش کردن
• عدم قرارگیری صحیح عضلات و استخوان های اطراف زانو
• پارگی مینیسک زانو
• آرتریت روماتوئید و یا آرتروز زانو
• عفونت در مفصل زانو
• خونریزی مکرر در داخل مفصل زانو
• تزریق مکرر داروهای استروئیدی به درون مفصل زانو

علائم کندرومالاسی

از شایع ترین علائم کندرومالاسی می توان به درد مبهم در جلوی زانو و در پشت استخوان کشکک اشاره کرد. این درد ممکن است به هنگام بالا و پایین رفتن از راه پله ها شدیدتر شود. همچنین به هنگام نشستن طولانی مدت در یک موقعیت ثابت، این درد می تواند عود کند. نرمی کشکک زانو همچنین می تواند باعث خالی کردن و یا گیرکردن مفصل زانوی شما شود به این معنی که شما نمی توانید این مفصل را بیش از مقدار خاصی خم یا راست کنید. این علائم بیشتر زمانی بروز می کنند که شما زانوی خود را به طور مکرر خم می کنید، مانند زمانی که در حال پایین رفتن از راه پله هستید. در برخی از موارد، زانوی دردناک ممکن است دچار تورم شده و یا آب بیاورد. کندرومالاسی می تواند باعث صدا دادن مفصل زانو به هنگام حرکت دادن آن شود. با این حال صدا دادن زانو همیشه بدین معنی نیست که شما به نرمی کشکک زانو مبتلا شده اید.

افراد در معرض ابتلا به نرمی غضروف کشکک زانو

عوامل متنوعی می توانند خطر بروز کندرومالاسی کشکک زانو را در شما افزایش دهند. این عوامل عبارتند از:

1. سن: نوجوانان و جوانان در معرض خطر بالای این بیماری قرار دارند. در طی جهش های رشد، عضلات و استخوان ها به سرعت رشد یافته و به صورت گذرا منجر به عدم تعادل عضلات می گردند.
2. جنسیت: خانم ها بیشتر از آقایان در معرض بروز نرمی کشکک زانو قرار دارند؛ چراکه این افراد از حجم عضلانی کمتری برخوردار بوده و به همین علت قرارگیری غیرطبیعی زانوها در آنها بیشتر رخ می دهد. همچنین فشار جانبی به کشکک زانو نیز در این افراد بیشتر است.
3. کف پای صاف: داشتن کف پای صاف منجر به وارد آمدن فشار بیشتر به مفاصل زانو می گردد.
4. آسیب قبلی: آسیب قبلی به کشکک زانو، برای مثال دررفتگی کشکک زانو می تواند شانس ابتلا را در شما افزایش دهد.
5. سطح بالای فعالیت: اگر فعالیت فیزیکی بالایی دارید و یا ورزش هایی که در آنها فشار زیادی به مفصل زانو وارد می شود را انجام می دهید، خطر ابتلای شما به مشکلات زانو بالاتر از سایرین خواهد بود.
6. آرتروز زانو: نرمی غضروف کشکک زانو می تواند یکی از علائم آرتروز یا التهاب مفاصل و بافت زانو باشد. التهاب ناشی از آرتروز مانع از عملکرد صحیح کشکک زانو می گردد.

نحوه تشخیص نرمی کشکک زانو (کندرومالاسی)

• تشخیص اختلالات زانو با دریافت شرح حال کامل بیمار و معاینه او به خصوص استخوان کشکک، آغاز می شود.
• تصویربرداری اشعه ایکس
• سی تی اسکن
• در مواردی که تشخیص مشکلات کشکک دشوار می شود، تصویربرداری MRI می تواند کمک کننده باشد:
• آرتروسکوپی. در این روش یک دوربین کوچک با کمک فیبر نوری مخصوص وارد مفصل می شود و به صورت مستقیم تصویر ساختارهای مفصلی را بر روی مانیتور نمایان می کند. به کمک این وسیله به خوبی شرایط پشت استخوان کشکک قابل مشاهده است.

درجه بندی نرمی کشکک زانو (کندرومالاسی)

چهار درجه برای تعیین شدت سندروم زانوی دونده و نرمی کشکک زانو وجود دارد. درجه ۱ حداقل شدت و درجه ۴ حداکثر شدت را نشان می دهد.

• درجه ۱: نرم شدن غضروف در منطقه زانو را نشان می دهد.
• درجه ۲: نرم شدن غضروف را همراه با ویژگی های غیر طبیعی سطح آن نشان می دهد که معمولاً نشانه آغاز فرسایش بافت است.
• درجه ۳: نازک شدن غضروف با تحلیل فعال بافت را نشان می دهد.
• درجه ۴: شدیدترین درجه است و حاکی از نمایان شدن استخوان کشکک زانو و تخریب بخش قابل توجهی از غضروف کشکک است. نمایان شدن استخوان به این معنی است که به احتمال زیاد، مالش و اصطحکاک استخوان به استخوان در زانو اتفاق می افتد.

پیشگیری از کشکک زانو (کندرومالاسی)

• از وارد کردن فشارهای مکرر به کشکک خود اجتناب کنید. اگر مجبور هستید زمان زیادی بر روی زانوی خود بگذرانید، از پد کشکک زانو استفاده کنید.
• با تقویت عضله چهار سر، همسترینگ، ابدکتور و ادکتور، تعادل عضلانی خود را افزایش دهید.
• در کفش خود از کفی طبی برای اصلاح صافی و افزایش قوس کف پای خود استفاده کنید. این عمل، مقدار فشار وارده بر روی زانوی شما را کاهش داده و به اصلاح انحراف ساختارهای زانوی شما کمک می کند.
• اضافه وزن ممکن است موجب فشار بر زانوی شما شود. حفظ وزن سالم بدن می تواند به کاهش فشار وارده بر روی زانو و مفاصل دیگر کمک کند. شما می توانید با کاهش مصرف قند و چربی، مصرف مقدار زیادی از سبزیجات، میوه ها و غلات سبوس دار و انجام ورزش به مدت حداقل ۳۰ دقیقه و سه بار در هفته، برای کاهش وزن خود اقدام کنید.

درمان کندرومالاسی زانو

مداخلات فیزیوتراپی به طور کلی شامل به کارگیری متدها و روش های درمانی مخصوص فیزیوتراپی به منظور اصلاح مشکل تشخیص داده شده در زانو، پیشگیری از بروز مجدد مشکل در آینده و دستیابی به اهداف خاص بیمار از انجام درمان میباشد. در زمانی که درد یا آسیب زانو بسیار حاد است، انجام درمان های فیزیوتراپی کاملاً محتاطانه خواهد بود تا از شدت گرفتن آسیب جلوگیری شود. در این مرحله، تأکید بر استراحت کردن و کاهش التهاب و اجتناب از انجام دادن فعالیت هایی است که موجب بدتر شدن وضعیت زانو می شوند.

بعد از آن که التهاب اولیه زانو کاهش یافت، درمان به شیوه ای جدی تر ادامه پیدا می کند و برای محل آسیب دیده ورزش های کششی و تقویتی تجویز می شود تا حرکت نرمال کشکک زانو بازیابی شود و همچنین کشکک زانو در محل خود ثابت شود و دچار انحراف نشده و به شیوه ی صحیحی روی شیار فمور حرکت کند.

متدهای درمانی پرکاربرد در فیزیوتراپی عبارتند از:

• تکنیک های درمان دستی: درمان های دستی شامل روش های ماساژ بافت نرم و کشش و حرکت دادن عضلات و تاندون ها و جا اندازی مفاصل توسط متخصص طب فیزیکی می شود. این تکنیک ها به منظور بهبود نحوه ی حرکت کشکک زانو، کاهش گرفتگی عضلات و بافت های خارجی زانو و بهبود راستای قرارگیری کشکک زانو می باشد. استفاده از تکنیک های موبیلیزاسیون به کاهش درد زانو نیز کمک می کند.
• ورزش و حرکات اصلاحی: شامل حرکات کششی و حرکات قدرتی برای بازیابی دامنه ی حرکتی مفصل و تقویت عضلاتی که از مفصل زانو پشتیبانی می کنند و همچنین موجب ثبات کشکک زانو می شوند. برنامه ی تمرینی به نحوی طرح ریزی می شود که نحوه ی حرکت کشکک زانو در شیار استخوان فمور را بهبود دهد. در اغلب موارد، تمرکز حرکات و تمرینات بر عضلات چهار سر ران میانی و عضلات لگن است.
• بازتوانی عصبی - عضلانی: این روش درمانی به منظور ایجاد پایداری و ثبات در زانو، تقویت پاها و بهبود توان حرکتی و نحوه ی حرکت کردن زانوها در موقعیت های مختلف (مانند دوید، دو زانو زدن، نشستن و برخاستن و پریدن) می باشد تا در هنگام انجام فعالیت های روزانه، فشار کمتری به ناحیه پتلافمورال (ناحیه بین کشکک زانو و استخوان فمور) وارد شود.
• روش های درمانی: از جمله استفاده از اولتراسوند ، تحریک عصبی (لینک)، TENS، مگنت تراپی ، لیزر سرد، شاک ویوتراپی و دیگر مدالیته های درمانی برای کاهش درد و التهاب در ساختارهای درگیر در آسیب می شود.
• تزریق در مفصل: تزریق اوزون در مفصل موجب بهبود متابولیسم در بافت غضروفی و احتمالاً بهبود اتصال غضروف به استخوان می شود در 80 درصد مواقع، تزریق اوزون موجب بهبود علائم بالینی بیمار می شود. سایر تزریقاتی که برای بهبود کندرومالاسی انجام می شود عبارتند از تزریق PRP (پلاسمای غنی از پلاکت) و تزریق کورتیزون در ناحیه آسیب دیده.
• ارائه برنامه های درمان خانگی: این برنامه ها شامل تمرینات کششی و تقویتی و تمرینات افزایش ثبات و دستورالعمل هایی در مورد چگونگی انجام کارهای روزانه به منظور کمک به بیمار جهت بهبودی سریع تر و رسیدن به فاز بعدی توان بخشی می باشد.