کاربرد سونوگرافی کودکان و نوزادان در تشخیص بیماریها

دکتر محمد اعظمی [ متخصص رادیولوژِی ]آدرس وب سایت : www.radiologymarkazi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شمس ابادی، روبروی عیسی بن مریم، ساختمان صبا تلفن مطب : 32202762 - 031

سونوگرافی روشی بدون درد می‌باشد و امروزه به صورت گسترده مورد استفاده قرار گرفته است سونوگرافی تشخیصی که همچنین با نام اولتراسوند نیز شناخته می‌شود، یک روش تصویربرداری است که از امواج صوتی با فرکانس بالا برای تولید تصاویر از ساختارهای بدن استفاده می‌کند. این تصاویر می‌توانند اطلاعات ارزشمندی را برای تشخیص و معالجه انواع بیماری‌ها و شرایط جسمی فرد ارائه دهند. سونوگرافی کودکان و نوزادان همان سونوگرافی معمول می‌باشد که توسط امواج صوتی می‌توان به اختلالات داخل بدن پی برد. با سونوگرافی می‌توان اندام‌های داخلی، عروق خونی و ساختار بافت همبند را مشاهده نمود. این روش تصویربرداری برای ارزیابی دلایل درد شکم، لگن یا اسکروتوم در کودکان بسیار مفید است. به صورت کلی سونوگرافی در اطفال و کودکان شبیه بزرگسالان می‌باشد و اختلاف چندانی ندارد.

کاربرد سونوگرافی کودکان و نوزادان

سونوگرافی کودکان برای بررسی بسیاری از شرایط و مشکلات مختلف انجام می‌شود. برخی از مشکلات متداولی که ممکن است براساس آنها سونوگرافی تجویز شود، عبارتند از:

• آپاندیسیت (التهاب آپاندیس)
• سنگ کلیه یا مثانه
• بررسی بیضه نوزاد
• وجود کیست
• آبسه ی شکمی
• تشخیص رفلاکس مثانه به ادرار و هیدرونفروز (تجمع ادرار درون کلیه وافزایش سایز آلت) نوزاد و شیرخوار
• به عنوان راهنما جهت نمونه برداری از کلیه ها و سایر ارگان ها نوزاد
• عفونت های کلیوی
• پانکراتیت حاد
• لنفادنوپاتی (بیماری غدد لنفاوی)
• تخمدان‌های کودکان دختر که رشد بیش از حد دارند.
• توده‌ها و برجستگی‌های بافت نرم
• درد مزمن شکم
• انواژیناسیون روده

مزایای سونوگرافی کودکان و نوزادان

1. سونوگرافی غیر تهاجمی است (سوزن و تزریق ندارد).
2. درد ندارد.
3. سونوگرافی از سایر روشهای تصویربرداری به صورت گسترده، قابل استفاده و ارزانتر است.
4. بسیار ایمن است و از اشعه استفاده نمی کند.
5. اسکن سونوگرافی تصویری واضح از بافتهای نرم نشان می دهد که در تصاویر اشعه ایکس به خوبی نشان داده نمی شوند.
6. برای ارزیابی درد شکم، لگن یا اسکروتوم در کودکان بسیار مفید است.
7. سونوگرافی تشخیصی استاندارد اثرات مضر شناخته شده ای بر روی انسان ندارد.

انواع سونوگرافی اختصاصی کودکان

سونوگرافی اطفال شامل سونوگرافی‌های عمومی و مشابه بزرگسالان و نیز برخی سونوگرافی تخصصی ویژه کودکان است که شامل مواردی است که به‌اختصار زیر می‌باشد:

سونوگرافی هیپ (لگن) در کودکان

این سونوگرافی تخصصی برای بررسی در رفتگی مادرزادی لگن به کار می‌رود. این سونوگرافی اغلب تا سه‌ماهگی قابل انجام است. در این سونوگرافی زاویه‌های خاصی در لگن نوزاد اندازه‌گیری می‌شود که می‌تواند منجر به تشخیص دررفتگی مادرزادی هیپ می‌شود. این سونوگرافی برای تمامی جنین‌هایی که به‌صورت بریچ قرار گرفته‌اند باید انجام شود؛ زیرا ریسک این بیماری در جنین‌هایی که با پا (بریچ) قرار گرفته‌اند بیشتر است.

سونوگرافی ریفلاکس مری در کودکان

در این سونوگرافی میزان برگشت اسید معده به مری در نوزاد سنجیده می‌شود. برای انجام این سونوگرافی باید نوزاد را به مدت یک ساعت گرسنه نگه داشت و سپس حین سونوگرافی به او شیر داد تا میزان برگشت شیر مشخص شود. مادرانی که بچه خود را شیر می‌دهند باید مقداری از شیر خود را دوشیده و داخل شیشه ریخته و حین سونوگرافی با شیشه به نوزاد شیر دهند.

سونوگرافی پیلور معده در کودکان

در این سونوگرافی طول و قطر خروجی معده اندازه‌گیری می‌شود؛ زیرا یکی از علل استفراغ‌های مکرر نوزادان تنگ بودن این خروجی ست که تشخیص آن با سونوگرافی می‌باشد. برای انجام این سونوگرافی نوزاد باید شیر خورده و معده کاملاً پر باشد.

اقدامات قبل از سونوگرافی کودکان و نوزادان

• آماده سازی کودک به نوع سونوگرافی بستگی دارد. هنگام برنامه ریزی برای سونوگرافی کودک، قبل از انجام آن دستورالعمل های غذایی را از متخصص رادیولوژی بپرسید:
• کودک باید لباس گشاد و راحت بپوشد.
• ممکن است از کودک خواسته شود که چند ساعت قبل از سونوگرافی از خوردن غذا و نوشیدنی خودداری کند تا بهتر کیسه صفرا و اندام های فوقانی شکم را نشان دهد.
• از کودک خواسته می شود تا یک یا دو ساعت قبل از سونوگرافی چندین لیوان آب بنوشد و از ادرار کردن خودداری کند. این کار باعث می شود با شروع اسکن، مثانه پر شود.

روش انجام سونوگرافی کودکان و نوزادان

هنگام انجام سونوگرافی، کودک باید روی تخت بنشیند یا دراز بکشد و بهتر است والدین کنار کودک بمانند تا علاوه بر حمایت از او، کمک کنند تا کودک بدون حرکت باقی بماند. بسته به ناحیه ای از بدن که در حال اسکن است، ممکن است کودک شما نیاز به درآوردن برخی لباس‌ها داشته باشد. مقدار کمی ژل شفاف روی ناحیه مورد اسکن ریخته می‌شود و مبدل اولتراسوند به آرامی در سراسر ناحیه مورد بررسی روی بدن حرکت داده می‌شود. تصاویر سیاه، خاکستری و سفید روی صفحه نمایش ظاهر می‌شوند و سونوگرافیست تمام تصویربرداری‌های مربوطه را ذخیره می‌کند تا برای تفسیر ارسال شود.

عوارض سونوگرافی کودکان و نوزادان

به صورت کلی سونوگرافی نوزادان، مضر و خطرناک نمی باشد؛ زیرا هیچ اشعه ایکس ای در تابش های دستگاه تصویربرداری وجود ندارد. سونوگرافی هیچ گونه درد و تابش مضری برای کودکان به همراه ندارد.