درمان بی اختیاری ادرار با اسفنکتر مصنوعی

دکتر امیر بهنام فر [ فلوشیپ جراحی سرطان های دستگاه ادراری و تناسلی ]آدرس وب سایت : www.doctorbehnamfar.ir
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان شیخ مفید ، بین چهارراه دهش و رکن الملک تلفن مطب : 36631677 - 031

ادرار توسط کلیه ها ساخته شده و در مثانه ذخیره می شود. مثانه از ماهیچه هایی تشکیل شده است که هنگام نیاز به دفع ادرار، سفت می شوند. با سفت شدن ماهیچه های مثانه، ادرار از طریق لوله ای به نام مجرای ادرار از مثانه خارج می شود. در همین حال، ماهیچه های اسفنکتر (ماهیچه های تنگ کننده) در اطراف مجرای ادرار شل می شوند تا ادرار از بدن خارج شود. بی اختیاری ادرار به معنای عدم کنترل بر روی مثانه است. بی اختیاری ادرار ممکن است هنگامی رخ دهد که عضلات مثانه به طور ناگهانی سفت شده اما ماهیچه های اسفنکتر به اندازه کافی قوی نباشند تا مجرای ادرار را ببندند. این امر باعث بروز نیاز ناگهانی و جدی برای دفع ادرار می شود که ممکن است قادر به کنترل آن نباشید. اسفنکتر ادراری یک حلقه عضلانی است که برای جلوگیری از عبور ادرار از مثانه به داخل مجرای ادرار بسته می ماند. در بعضی موارد ممکن است پزشک به بیمار پیشنهاد دهد که از یک اسفنکتر ادرار مصنوعی برای کاهش بی اختیاری خود استفاده کند. این روش بیشتر برای درمان مردان مبتلا به بی اختیاری استرسی مورد استفاده قرار گرفته و به ندرت برای زنان استفاده می شود. اسفنکتر ادراری مصنوعی وسیله ای قابل کاشت است که مجرای ادرار را تا زمانی که فرد آماده ی دفع ادرار باشد، بسته نگه می دارد.

علل بی اختیاری ادرار

عوامل متعددی سبب بروز این مشکل می شوند که مهمترین آنها عبارتند از:

• استرس
• بارداری و زایمان
• یائسگی (کاهش استروژن عضلات بدن را ضعیف می کند).
• انجام عمل جراحی هیسترکتومی و اقدامات جراحی دیگر
• افزایش سن
• افزایش وزن

برخی از بیماریها نیز سبب بروز این مشکل می شوند. این بیماریها به شرح زیر هستند:

• بیماری سیستیت
• التهاب مخاط مثانه
• ابتلا به بیماری ام اس
• سکته مغزی
• بیماری پارکینسون
• بزرگ شدن پروستات در مردان
• انسداد مثانه

انسداد مثانه یکی از عوامل اصلی بی اختیاری ادرار به شمار می رود. انسداد مثانه می تواند در اثر عوامل زیر رخ دهد:

• بزرگ شدن غده پروستات
• ابتلا به سنگ مثانه
• یبوست

عوامل دیگری که سبب بروز این مشکل می شوند عبارتند از:

• نقص مادرزادی از بدو تولد
• آسبب کانال نخاعی
• فیستول
• عفونت واژن و دستگاه تناسلی
• مصرف برخی از داروها مانند داروهای ادرار آور، داروهای فشار خون بالا، قرص های خواب آور، آرام بخش و شل کننده عضلات
• مصرف الکل
• عفونت کلیه و مجاری ادراری

علائم بی اختیاری ادرار

بی اختیاری ادرار نیز مانند بیماری های دیگر علائمی دارد که با تشخیص به موقع آنها و مراجعه به پزشک می توان از آن جلوگیری کرد. خارج شدن غیرارادی ادرار در شرایط زیر می تواند از علائم بی اختیاری ادرار باشد:

• بالا رفتن از پله
• برداشتن اشیاء سنگین
• هنگام انجام برخی از فعالیت ها نظیر خندیدن، عطسه و سرفه کردن
• هنگام رابطه جنسی
• ورزش کردن

عوامل خطر بی اختیاری ادرار

عواملی که خطر ابتلا به بی اختیاری ادرار را افزایش می دهد عبارتند از:

• جنسیت. زنان با احتمال بیشتری به بی اختیاری استرسی دچار میشوند. بارداری، زایمان، یائسگی و تفاوت های آناتومی از علل آن هستند. با این حال، مردان با مشکلات غده پروستات در معرض خطر از بی اختیاری سرریزشونده می باشد.
• سن. با افزایش شن عضلات مثانه توانایی نگه داری ادرار را از دست میدهند.
• اضافه وزن. وزن اضافی با فشار بر مثانه و عضلات اطراف آن، آنها را ضعیف میکند و اجازه می دهد تا هنگام سرفه یا عطسه ادرار به بیرون درز یابد.
• بیماری های دیگر. بیماری عصبی یا دیابت ممکن است خطر ابتلا به بی اختیاری را افزایش دهد.

انواع بی اختیاری ادرار

این بیماری انواع مختلفی دارد که به شرح زیر هستند:

1. بی اختیاری استرسی (این مشکل در صورت سرفه، خندیدن، انجام برخی از فعالیتهای ورزشی مانند دویدن و پریدن رخ می دهد).
2. بی اختیاری فوری (تمایل شدید و ناگهانی به تخلیه ادرار که سبب می شود ادرار در همان لحظه از بدن خارج شود).
3. بی اختیاری سرریز (عدم توانایی تخلیه کامل مثانه می تواند منجر به بروز این مشکل شود).
4. بی اختیاری عملکردی (در این شرایط فرد به دلیل مشکل حرکتی فرصت کافی برای رسیدن به دستشویی را ندارد).
5. بی اختیاری کامل (در این شرایط مثانه نمی تواند ادرار را ذخیره کند).
6. بی اختیاری مختلط (ترکیبی از انواع بیماریهایی است که در بالا به آنها اشاره کردیم).

تشخیص بی اختیاری ادرار

• معاینه فیزیکی: پزشک دستگاه تناسلی مردان و زنان و قدرت عضلات کف لگن را بررسی می کند. اگر مقعد مردان متورم شده باشد نشان دهنده بزرگ شدن غده پروستات در مردان است.
• تجزیه و تحلیل ادرار: آزمایشات مربوط به علائم عفونت و ناهنجاری مثانه و کلیوی انجام می شوند.
• آزمایش خون: این می تواند عملکرد کلیه را ارزیابی کند.
• آزمایش PVR: این آزمایش مشخص می کند مقدار ادرار باقی مانده در مثانه پس از ادرار چقدر است.
• سونوگرافی لگن: این امر به تشخیص ناهنجاری های لگن کمک می کند.
• تست استرس: از بیمار خواسته می شود تا فشار ناگهانی به مثانه وارد کند.
• آزمایش اورودینامیک: این آزمایش تعیین می کند که مثانه و عضله اسفنکتر ادرار چه میزان فشار را تحمل می کنند.
• سیستوگرام: با اشعه ایکس از مثانه تصویر برداری می شود.
• سیستوسکوپی : یک لوله نازک با انتهای عدسی در مجرای ادرار قرار می گیرد. پزشک می تواند هرگونه ناهنجاری در دستگاه ادراری را مشاهده کند.

اجزای اسفنکتر ادراری مصنوعی

یک اسفنکتر مصنوعی شامل سه بخش است:

1. یک دریچه حلقوی که دور مجرای ادرار قرار داده می شود.در صورت نیاز به فشرده شدن مجرای ادرار و جلوگیری از عبور ادرار از آن، این وسیله می تواند با مایعی پر شود.
2. یک پمپ کوچک که در اسکروتوم (کیسه بیضه، هنگامی که از این روش برای مردان استفاده شود) قرار داده شده است که شامل مکانیسمی برای کنترل جریان مایع از مخزن به دریچه و از دریچه به مخزن است.
3. یک مخزن کوچک که با مایع پر شده و در شکم قرار داده می شود. مایع بین این مخزن و دریچه، بسته به این که دستگاه فعال و یا غیر فعال باشد در حرکت است.

جراحی قراردادن اسفنکتر مصنوعی ادرار

این روش در اتاق عمل، در بیمارستان و یا در یک مرکز جراحی انجام خواهد شد. جراح اورولوژی دستگاه AUS را به یکی از دو روش زیر وارد می کند:

یک برش کوچک (برش) در قسمت فوقانی کیسه بیضه و یا دو برش (یکی بین کیسه بیضه و مقعد و یکی در کشاله ران یا شکم) و لابیا (زنان). در برخی موارد، این برش ممکن است ضروری نباشد. پمپ را می توان در کیسه بیضه مرد قرار داد. همچنین می توان آن را زیر پوست در قسمت تحتانی شکم یا ساق پای زنان گذاشت. این جراحی معمولاً به صورت سرپایی است؛ اما ممکن است نیاز به یک شب ماندن در بیمارستان باشد. اگر به صورت سرپایی انجام شود، باید روز بعد برای برداشتن بانداژ به کلینیک مراجعه کنید. پس از جراحی حساسیت، کبودی و تورم قابل توجهی وجود دارد که طی ۲ تا ۳ هفته از بین می رود. دستگاه ابتدا پس از جراحی غیرفعال می شود، بنابراین، انتظار می رود که نشت ادرار بعد از عمل تا فعال شدن دستگاه حدود ۶ هفته پس از عمل ادامه یابد.

موارد منع مصرف اسفنکتر مصنوعی ادرار

این اسفنکتر برای افرادی که به دلایل مختلفی مانند جراحی نخاعی، مصرف دارو های ضد افسردگی، جراحی پروستات، دچار بی اختیاری ادراری کوتاه مدت شدند مناسب نیست. علاوه بر این در صورت وجود آسیب در مجاری ادراری در اثر ضربه، تصادف و … بنا به نظر متخصص مرتبط جراحی انجام می شود.

مدت زمان ماندگاری اسفنکتر ادرار مصنوعی

اسفنکترهای مصنوعی ادرار (AUS) معمولاً ۷ تا ۱۰ سال عمر می کنند. برخی بیش از ۲۰ سال. با این حال، دستگاه شما در نهایت نیاز به تعویض دارد. هنگامی که AUS با شکست مواجه می شود، جراحی اضافی برای جایگزینی دستگاه مورد نیاز است (مشابه جراحی اصلی). اگر مجرای ادرار شما به مرور زمان زیر کاف نازک شد، ممکن است نیاز به تعویض دستگاه در مکان دیگری باشد.

عوارض جانبی اسفنکتر ادرار مصنوعی

روش قرار دادن اسفنکتر ادرار مصنوعی اغلب باعث خونریزی و احساس سوزش کوتاه مدت در هنگام عبور ادرار می شود. در دراز مدت، غیر معمول نیست که نهایتاً دستگاه از کار بیافتد، در این صورت ممکن است به جراحی دیگری برای برداشتن دریچه مصنوعی نیاز باشد.