فاصله بین استخوان های ستون فقرات توسط تعدادی بافت نرم بالشتک مانند که دیسک نام دارند پوشیده شده است که باعث انعطاف پذیری ستون فقرات می شوند. هر دیسک از دو قسمت ساخته شده است. سطح نرم و ژله مانند و پوسته بیرونی که سفت و سخت است. دیسک بین مهره ها به نحوی ساخته شده است که بتواند چرخش، خم شدن و حرکت بدن در جهات مختلف را تحمل کند. فتق دیسک زمانی رخ می دهد که پوسته بیرونی دیسک دچار پارگی شود و باعث خارج شدن ماده نرم داخل آن گردد. این وضعیت با درد بسیار زیادی همراه است و می تواند باعث فشرده شدن اعصاب ستون فقرات و بروز مشکلات بیشتر از قبیل بی حسی دست و پا شود. بیرون زدگی دیسک، اگر درمان نشود، تأثیرات منفی بسیار شدید تری بر کیفیت زندگی بیمار خواهد داشت.

علت و عوامل خطر دیسک کمر

• افزایش سن: فرسوده شدن و ساییدگی تدریجی که از افزایش سن ناشی می شود می تواند احتمال دیسک کمر را افزایش دهد.
• چاقی و اضافه وزن
• جنسیت: فتق دیسک در مردان بیشتر اتفاق می افتد.
• وضعیت بد بدن در وضعیت های مختلف
• فعالیت های مکرر وارد کننده فشار و کشش بیش از اندازه به کمر
• بلند کردن اشیاء به صورت نادرست
• ایجاد فشار ناگهانی بر روی ستون فقرات حتی اگر فشار کم
• استعمال دخانیات و سیگار کشیدن: استعمال دخانیات رسیدن اکسیژن به دیسک را کاهش می دهد و فرسایش و تحلیل دیسک سریع تر می شود.
• سبک زندگی بدون تحرک
• انجام ورزش های غیراصولی و سنگین مانند فوتبال و …
• رانندگی در مسافت های طولانی با ماشین سنگین یا با صندلی نامناسب
• نشستن یا ایستادن طولانی مدت
• خم و راست شدن مکرر
• لرزش ایجاد شده در بدن برای مثال هنگام کار با تراکتور و غیره

علائم دیسک کمر

• درد موضعی در ناحیه دیسک کمر
• درد انتشاری در پاها که میتواند یکی از علائم دیسک کمر باشد.
• ناتوانی یا گرفتگی در پاها به خصوص درد در پشت زانوها
• بی حسی و ضعف عضلانی
• گزگز و مورمور شدن و خواب رفتن پاها
• سوزش عضلات
• سوزش و درد در ناحیه کف پا
• ضعف عضلات در ناحیه کمر و شکم منجر به ضعف در دیسک شده و بر اثر حادثه ممکن است جابجا شود و با ایجاد فشار بر روی اعصاب میتواند منجر به کمر درد ، درد ساق پا و ران و غیره شود.
• دیسک کمر میتواند منجر به درد شدید در ناحیه کمر شود، البته در موارد مزمن ممکن است این درد وجود نداشته باشد و فقط فرد علائمی مانند درد باسن و درد ساق و کناره پا را تجربه کند.

درد دیسک کمر به کجا می زند؟

بسته به محل مشکل در ستون فقرات، علائم فتق دیسک متفاوت است. علائم با حرکت بدتر می شود و با استراحت بهتر می شود. معمول است که فتق دیسک در ناحیه کمر باعث درد « عصب سیاتیک » شود. این درد شدید معمولاً از یک طرف باسن شما به ساق پا و گاهی به پا کشیده می شود. قسمت پایینی کمر یکی از مناطق شایع برای لغزش دیسک ها است.

تشخیص دیسک کمر

علاوه بر یک سابقه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی، ممکن است یک یا چند آزمایش زیر نیاز باشد:

1. عکس برداری با X-ray اشعه ایکس: تصویربرداری از بافت های داخلی، استخوان ها و اندام ها
2. ام ار آی (MRI): تصویر برداری دقیق از اندام ها و ساختارهای داخل بدن
3. میلوگرام (Myelogram): روشی که از رنگ تزریق شده به کانال نخاع استفاده می کند تا ساختار به وضوح در اشعه ایکس قابل مشاهده باشد.
4. سی تی اسکن: سی تی اسکن تصاویر دقیقی از هر قسمت از بدن، از جمله استخوان ها، عضلات، چربی و اندام ها را نشان می دهد. سی تی اسکن جزئیات بیشتری نسبت به اشعه ایکس دارد.
5. الکترومیوگرافی (EMG): آزمایشی که پاسخ عضله یا فعالیت الکتریکی را در پاسخ به تحریک عصب عضله اندازه گیری می کند.

تشخیص دیسک کمر از سیاتیک

استخوان ها (مهره ها) که ستون فقرات را در کمر شما تشکیل می دهند توسط دیسک های کوچک اسفنجی محافظت می شوند. وقتی این دیسک ها سالم باشند، به عنوان کمک فنر عمل می کنند و ستون فقرات را منعطف نگه می دارند؛ اما زمانی که دیسک آسیب ببیند، ممکن است دچار برآمدگی یا پارگی شود. به این دیسک، دیسک برآمده یا فتق گفته می شود. همچنین ممکن است لغزش یا پارگی دیسک نیز نامیده شود. فتق دیسک در هر قسمت از ستون فقرات می تواند اتفاق بیفتد؛ اما بیشتر در قسمت تحتانی کمر (ستون فقرات کمری) ایجاد می شود. برخی از آنها در گردن (ستون فقرات گردنی) و به ندرت در قسمت فوقانی پشت (ستون فقرات سینه) رخ می دهد.

سیاتیک در واقع یک عصب است که ممکن است تحت فشار قرار گیرد و تحریک شود مانند یک دیسک برآمده که در ستون فقرات کمر به سمت خارج فشار می آورد و سپس عصب سیاتیک را تحریک یا فشرده می کند. هنگامی که دیسک شکسته یا فتق می شود می تواند با نشت بر روی عصب سیاتیک باعث ایجاد سیاتیک شود. یکی از مهمترین تفاوت های بین دیسک کمر و درد سیاتیک این است که سیاتیک را می توان در زمان نسبتاً کوتاهی درمان کرد. در مقابل، بیرون زدگی دیسک به مراقبت بیشتری نیاز داشته و می تواند نشان دهنده وجود یک عارضه دائمی باشد.

زمان مراجعه به پزشک

• کمر دردی که بهبود نمی یابد و بدتر می شود.
• کمر دردی که غالباً باعث بی حسی، ضعف یا سوزن سوزن شدن اندام و سایر قسمت های بدن می شود.
• پیشرفت ناگهانی مشکلات روده و مثانه.
• دردی که حرکت را دشوار می کند.
• دردی که در نهایت منجر به مشکلات گردن و با فعالیت بدتر می شود.

ممکن است یک یا چند مورد از این علائم، نشان دهنده مشکل قابل توجهی در ستون فقرات باشد.

راه های درمان غیر جراحی دیسک کمر

درمان دیسک کمر بستگی به علائم آن دارد. با توجه به اینکه اکثر موارد فتق دیسک کمر با استفاده از روش های درمان بدون جراحی دیسک کمر درمان می شوند، پزشک در ابتدا ممکن است به شما پیشنهاد دهد وضعیت خود را به طور دقیق تحت کنترل و نظارت داشته باشید. در صورتی که با استفاده از درمان بدون جراحی دیسک کمر و روش های درمانی محافظه کارانه علائم مشکل بهبود پیدا کردند، آنگاه ممکن است نیازی به استفاده از سایر روش های درمانی نباشد.

درمان با کمپرس سرد و گرم

این شکل از درمان اغلب راحت، ارزان، سریع و در خانه قابل انجام است. مهم است که هنگام درمان بیرون زدگی دیسک کمر، ابتدا فقط از کمپرس سرد استفاده کنید. بیرون زدگی دیسک می توانند باعث ایجاد التهاب و خونریزی مویرگ شوند. کمپرس سرد جریان خون را در ناحیه دردناک محدود می کند. اگر قرار است در این منطقه از کمپرس گرم استفاده کنید، خونریزی مویرگ ها بیشتر و التهاب نیز بدتر می شود. یک بار از کمپرس سرد به مدت 10-15 دقیقه استفاده کنید. هنگام استفاده از کمپرس سرد از یک حائل بین کمپرس و پوست خود استفاده کنید (مانند روبالشی یا حوله نازک). اگر دچار کمردرد مزمن هستید، می توانید برای تسکین ماهیچه ها از گرما کمک بگیرید. گرما باعث رقیق شدن رگ های خونی و افزایش جریان خون، اکسیژن و مواد مغذی به مناطق موردنظر می شود. استفاده از گرما همچنین می تواند انتقال درد به مغز را کاهش داده و ناراحتی را برطرف کند.

دارو درمانی

داروهای مسکن درد می توانند یک راهکار درمانی مؤثر و کوتاه مدت برای مدیریت علائمی باشند که معمولاً با مشکل فتق دیسک در بیماران مشاهده می شوند. در بسیاری از موارد، داروی دیسک کمر شامل داروهای استامینوفن یا داروهای ضد التهاب غیر استروئید (NSAIDs) می توانند تحت نظر پزشک و با توجه به دستور العمل وی برای شما مفید باشند. علاوه بر این، بعضی بیماران ممکن است از داروهایی مثل کورتیکو استروئید، اپیوئید و داروهای ضد افسردگی طبق تجویز و نسخه پزشک برای درمان دیسک کمر خود استفاده کنند.

بریس

محافظت از کمر برای پیشگیری و درمان بیرون زدگی دیسک ضروری است. متخصصان كایروپراكتیک در بیشتر موارد برای پیشگیری از كمردرد استفاده از بریس را توصیه می كنند، هرچند که این بریس ها می توانند سنگین و ناراحت کننده باشد. کمربند را می توانید به دور کمر خود بپیچید و با دست آن را تنظیم کنید که به طور کامل در قسمت تحتانی کمر شما قرار گیرد، به طوری که احساس راحتی داشته باشید. به این ترتیب می توانید آن را در محل کار، اتومبیل یا حتی زمانی که در حال حرکت هستید بپوشید. می توانید در طول شب نیز کمربند خود را بپوشید تا از کمرتان مراقبت کنید و صبح با درد و فشار شدید از خواب بیدار نشوید.

فیزیوتراپی

فیزیوتراپی اغلب دارای نقش با اهمیت در ریکاوری فتق دیسک و درمان دیسک بین مهره ای L5S1 است. این روش ها نه تنها می تواند باعث کاهش درد شود، بلکه علاوه بر این نقش کلیدی در آشنایی با شرایطی دارد که می تواند از شکل گیری آسیب دیدگی های بعدی جلوگیری کند. امروزه تکنیک های مختلفی برای فیزیوتراپی وجود دارد. در روش های انفعالی بدن ریلکس می شود و از ماساژ عمیق بافت، گرما و سرما درمانی، تحریک الکتریکی (TENS) و آب درمانی برای رفع مشکل بیمار استفاده می شود.

درمان دستی

درمان دستی یک روش درمان دیسک کمر بدون جراحی برای مشکل فتق دیسک است. درمان دستی می تواند به کاهش درد کمر و سایر علائم دیسک مزمن کمک کند. در جلسه اول، متخصص، سابقه بیماری شما را بررسی کرده و از معاینات فیزیکی استفاده می کند. در این زمان از آزمایش های ارتوپدی و عصبی برای بیمار استفاده می شود.

الکتروتراپی با دستگاه تنس

هنگامی که درد کمر و بیرون زدگی های دیسک غیرقابل تحمل می شود، اغلب لازم است که یک تسکین درد ناگهانی احساس کنید تا بتوانید به کارهای روزمره خود ادامه دهید. شما می توانید با استفاده از روش درمانی عصبی الکتریکی از راه پوست به وسیله دستگاه تنس این تسکین فوری را تجربه کنید. این شکل از درمان می تواند سیگنال های دردی را که به مغز شما منتقل می شوند، کمرنگ کند، همچنین باعث ایجاد مسکن های طبیعی در بدن مانند اندورفین ها برای مبارزه با درد می شود.

ماساژ بافت عمقی

بیش از 100 نوع ماساژ وجود دارد؛ اما اگر بیرون زدگی دیسک دارید، ماساژ بافت عمقی برای شما گزینه مناسبی است؛ زیرا از فشار زیادی برای تسکین فشار و اسپاسم عضلانی استفاده می کند. اسپاسم عضلانی مانع ازحرکت عضلات در ناحیه آسیب دیده می شود.

تزریق دیسکوژل

یکی از آخرین پیشرفت های ایجاد شده در درمان دیسک کمر بدون جراحی روش درمانی مشخصی است که در آن از تزریق دیسکوژل به داخل دیسک برای درمان بیمار استفاده می شود. این روش درمانی، از ترکیب الکل با یک ماده مخصوص و تزریق آن به طور مستقیم از طریق یک لوله کوچک به دیسک های بین مهره ها استفاده می کند. نتایج ترکیبی این روش درمانی باعث از بین رفتن فضای ذخیره آب در دیسک های بین مهره ای با تغییر حالت الکلی ساختار پروتو گلیکان هسته پولپی آن می شود. انجام این کار می تواند باعث ایجاد شرایط کاهش فشار بر اعصاب آسیب دیده ستون فقرات در ظرف چند ساعت تا چند روز شود.

تزریق ازون

گاز اکسیژن ازون را می توان در دیسک دارای فتق تزریق کرد. در این حالت از یک سوزن برای وارد کردن مستقیم این گاز به دیسک استفاده می شود و انجام این کار می تواند باعث کاهش حجم داخل دیسک شود. تأثیرگذاری درمان کمر درد با ازون تراپی به خاطر اکسید شدن پروتئوگلیکان ها اتفاق می افتد. پروتئو گلیکان ها انواع خاصی از پروتئین ها هستند که در مرکز ژل مانند دیسک وجود دارند (در اصطلاح به این پروتئین ها هسته پولپی گفته می شود). هنگامی که حجم دیسک کاهش پیدا کند، فشار وارد شده به عصب نیز کاهش خواهد یافت، به این ترتیب درد ناشی از وارد شدن فشار به عصب نیز کاهش پیدا می کند.

تزریق استروئید اپیدورال

تزریق استروئید اپیدورال یک روش مؤثر برای کاهش درد شدید بیمار است. این شیوه جراحی بسته دیسک کمر با هدایت سونوگرافی انجام می شود. این تزریق در نواحی نزدیک به محل ایجاد فتق دیسک انجام می شود و کاهش درد بیمار برای چند ماه را به همراه دارد. به هر حال، پزشکان استفاده زیاد از این روش درمانی را به بیماران خود توصیه نمی کنند؛ زیرا تکرار این تزریق ها می تواند باعث ضعیف شدن استخوان ها و عضلات ستون فقرات شود. استفاده از این روش می تواند باعث دوام بیشتر درمان های استفاده شده برای فتق دیسک شود و در نتیجه کاهش درد محسوس برای بیمار جهت شرکت در برنامه های فیزیوتراپی یا سایر برنامه های توان بخشی را به همراه دارد.

تزریق فاست

تزریق به مفصل فاست را می توان برای کمک به تشخیص علت درد بیمار به خاطر مفاصل فاست و نیز کاهش درد بیمار انجام داد. مفاصل فاست یک جفت از مفاصل کوچک هستند که بین مهره های ستون فقرات قرار دارند. این روش درمانی برای درمان دیسک های بین مهره ای از جمله دیسک بین مهره ای L4L5 مؤثر خواهد بود. این مفاصل موجود بر روی غضروف باعث می شوند اصطکاک ایجاد شده بین استخوان ها کاهش پیدا کند. این مفصل با یک کپسول پر شده و با مقدار کمی مایع مفصلی احاطه شده است. در این حالت مایع مفصلی به عنوان یک روان کننده اضافی برای کاهش اصطکاک بین استخوان ها در زمان سایش آنها به یکدیگر عمل می کند. تزریق فاست در درمان علت دیسک بین مهره ای L4L5 بسیار مؤثر است. برای تزریق مفصل فاست لازم است بیمار به صورت روی تخت دراز کشیده تا قبل از انجام تزریق، بخش کوچکی از پوست و بافت اطراف این مفصل بی حس شود.

پلاسمای غنی از پلاکت (PRP)

PRP درمانی ، بر این اساس است که این فاکتورهای رشد می توانند باعث بهبودی شوند. این روش از خون خود فرد استفاده می کند و سلول های خونی را از پلاسما که یک بخش مایع خون است، جدا می کند. این روش، شمار پلاکت ها را افزایش می دهد و این پلاکت ها را دوباره به پلاسمای خون بازمی گرداند. این پلاسما اکنون حاوی غلظت بیشتری از پلاکت است و پزشک می تواند آن را به ناحیه ای که به وسیله بیماری یا آسیب، تخریب شده، تزریق کند. این روش ممکن است برای افرادی که سایر درمان ها برای فتق دیسکشان موفقیت آمیز نبوده، مناسب باشد.

تزریق های نقطه ماشه ای یا تریگر پوینت

در تزریق نقطه ماشه ای یا تریگر پوینت از مواد بی حسی (که گاهی اوقات با کورتیکو استروئید ها ترکیب می شود) بطور مستقیم در بافت نرم یا عضلات ستون فقرات استفاده می شود. با وجودی که این روش گاهی اوقات برای کنترل درد مفید است، این نوع تزریق ها نمی تواند مشکل فتق دیسک را درمان کند.

جراحی با لیزر

جراحی ستون فقرات را می توان با روش های مختلف مثل لیزر انجام داد. هدف از عمل جراحی لیزر ستون فقرات، معمولاً کاهش درد و سایر علائم مشکل به همراه کاهش فشار وارد شده بر یک عصب تحت فشار در این ناحیه یا تثبیت ستون فقرات است. در طول عمل جراحی با لیزر، از پرتو لیزر برای بریدن بافت مورد نیاز استفاده می شود. جراحی لیزر ستون فقرات اغلب یک روش درمانی غیر تهاجمی و بدون ریسک است. به هر حال این روش درمانی نیازمند ایجاد شکاف بر روی بدن است و می تواند عوارض جدی برای بیمار به همراه داشته باشد.

تمرینات ورزشی

ورزش به خودی خود نمی تواند برآمدگی دیسک را درمان کند. ورزش به کاهش فشار بر روی دیسک برآمده کمک می کند و از این طریق باعث می شود که درد بدتر نشود. عضلات ساق، کمر و عضلاتی میانی بدن (ماهیچه هایی که به فقرات و لگن متصل می شوند و به تثبیت آنها کمک می کنند) را تقویت می کند که باعث افزایش پایداری ستون فقرات شده و عملکرد کمر را بهبود می‎بخشد.

---