آیا عدم تقارن بیضه ها خطرناک است؟

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

بیضه ها اندام های تولید مثل مردانه هستند که زیر آلت تناسلی در یک کیسه به نام اسکروتوم قرار دارند. عملکرد اولیه آنها تولید اسپرم و هورمونی به نام تستوسترون است. در حالت نرمال ممکن است بيضه ها در سطح مساوي و تقارن قرار نگيرند و يکي از بيضه ها حدود 1سانتی متر پایين تر از ديگري قرار گيرد. که در 80% موارد سمت چپ پائين تر است و دليل آن هم نزول زودتر بيضه چپ از حفره شکم در دوره جنيني ميباشد. عدم تقارن بیضه ها پدیده ای شایع در مردان است به طوریکه در اکثر مردان بیضه ی سمت راست کمی بزرگتر از بیضه سمت چپ است. بنابراین در حالت معمول این مسئله نشانگر وجود یک بیماری یا ناهنجاری نمی باشد. البته گاهی نیز عدم تقارن بیضه ها غیرطبیعی بوده و نیاز به توجه و مراجعه به پزشک دارد؛ زیرا به دلیل وجود یک بیماری یا آسیب ایجاد شده است.پزشک پس از تشخیص بیماری اصلی، روش درمانی موردنظر و داروهای لازم را تجویز خواهد کرد.

آنچه در اين مطلب مي خوانيد:

اندازه طبیعی بیضه

اندازه طبیعی بیضه در سنین مختلف و در دوره های مختلف زندگی، متفاوت است. می توان گفت بطور تقریبی اندازه بیضه کودکان در سنین مختلف به صورت زیر است:

1. کودکان دو الی ۴ سال: قطر بیضه 4/0به علاوه و یا منهای 2/1سانت
2. کودکان ۴ الی ۶ سال: قطر بیضه 6/0به علاوه و منهای 5/1 سانت
3. کودکان ۶ الی ۸ سال: قطر بیضه: 3/0به علاوه و منهای 8/1 سانت
4. کودکان ۸ الی ۱۰ سال: قطر بیضه 5/0 به اضافه و منهای ۲ سانت
5. اندازه نرمال بیضه در نوجوانان به طور تقریبی به شرح زیر است:
6. نوجوان ۱۴ الی ۱۶ سال: قطر بیضه ۱ به علاوه و منهای 1/4 سانت
7. نوجوانان ۱۶ الی ۱۸ سال: قطر بیضه 5/0به علاوه و یا منهای ۵ سانت
8. نوجوانان ۱۸ الی ۲۰ سال: قطر بیضه 3/0 به علاوه و یا منهای ۵ سانت

بزرگ و کوچک بودن بیضه ها نشانه چیست؟

عوامل مختلفی به جز واریکوسل وجود دارند که میتوانند منجر به عدم تقارن غیرطبیعی در بیضه ها شوند. از جمله دلایل عدم تقارن بیضه ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• واریکوسل: یکی از دلایل عدم تقارن غیرطبیعی بیضه ها واریکوسل است. واریکوسل به شرایطی گفته می شود که در طی آن رگ های درون کیسه بیضه بزرگ می شوند. در صورتی که واریکوسل به جز بزرگی عروق عارضه دیگری ایجاد نکند معمولاً نیازی به درمان ندارد. البته باید توجه داشت که یکی از دلایل کاهش تعداد اسپرم ، ابتلا به واریکوسل است.
• التهاب اپیدیدیم یا اپیدیدیمیتس: گاهی ممکن است یک عفونت در مجراهای پشت بیضه ها ایجاد شود که علائمی همچون درد در هنگام ادرار کردن، ترشح مواد از آلت، التهاب بیضه ها و نیز عدم تقارن آنها را در پی دارد. در صورت وجود این علائم بهتر است با پزشک متخصص مشورت شود.
• التهاب بیضه: گاهی ممکن است بیضه ها به دلیل یک عامل عفونی دچار عفونت و التهاب شوند. عامل عفونت معمولاً ویروس اوریون است و عدم مراجعه به پزشک می تواند منجر به آسیب به بیضه ها گردد. از علائم التهاب بیضه می توان به درد بیضه اشاره نمود.
• کیست اپیدیدم: کیست به کیسه ای گفته می شود که با مایع بافتی پرشده است و زمانی ایجاد می شود که مایع اضافی در مجاری موجود در کیسه بیضه وجود دارد. ممکن است برخی کیست ها بدون درد و بدون خطر باشند و به صورت خودبه خودی رفع شوند. با این حال برخی از آنها ایجاد درد می کنند که در این حالت نیاز است تا با جراحی برداشته شوند. کیست ها ممکن است منجر به عدم تقارن بیضه ها گردند.
• هیدروسل: هیدروسل به کیسه هایی پر شده از مایعات بافتی گویند که در اطراف بیضه ها ایجاد می شوند. معمولاً هیدروسل ها مشکل جدی ایجاد نمی کنند و به صورت خودبه خود رفع می شوند. با این حال گاهی نیز ملتهب می شوند و نیاز به مداخلات پزشکی دارند.
• پیچ خوردگی بیضه: زمانی که بیضه چرخیده و بند بیضه تاب بخورد پیچ خوردگی بیضه ایجاد می شود. پیچ خوردگی بیضه با درد شدید و پایدار همراه است. البته اگر این درد همراه با یک آسیب باشد ممکن است متوقف شده و دوباره به صورت ناگهانی عود کند. پیچ خوردگی بیضه نیاز به رسیدگی اورژانسی دارد؛ زیرا که با انسداد رگها به بیضه ها و در نتیجه توقف خونرسانی به آنها همراه است. در صورتی که پیچ خوردگی بیضه به سرعت درمان نشود ممکن است آسیب های ناشی از آن منجر شود تا بیضه ها برداشته شوند.
• سرطان بیضه: یکی از دلایل غیرشایع عدم تقارن بیضه ها، سرطان بیضه است. سرطان بیضه به علت رشد و تکثیر غیرطبیعی سلول های بیضه ایجاد می شود. در صورتی که برآمدگی ها یا توده های غیرطبیعی در بیضه وجود داشته باشد بهتر است به پزشک مراجعه شود.

علت بالا و پایین بودن بیضه ها

در بعضی افراد مشاهده می شود که یکی از بیضه ها حدود یک سانتی متر پایین تر از دیگری است و معمولاً پایین بودن بیضه چپ شایع تر است. وقتی در دوران جنینی بیضه ها از شکم وارد کیسه ی بیضه می شود، فاصله ی زمانی که بین نزول بیضه ها وجود دارد این عارضه را ایجاد می کند. در دوران بزرگسالی هم بیماری هایی مانند تومور، فتق، هیدروسل، واریکوسل می تواند باعث عدم تقارن بیضه ها و پایین بودن بیضه چپ شود؛ اما در این بیماری ها مقایسه ی دو بیضه و طناب بیضه یکسان نیست. برای تشخیص زودتر این عارضه و بیماری های احتمالی دیگر در بیضه ها بهتر است معاینه شخصی انجام شود.

نامتقارن بودن بیضه ها در کودکان

علت اینکه بیضه چپ معمولاً از بیضه راست کوچک تر است به دلیل نزول دیرتر آن به سمت پایین در همان دوران جنینی است. به همین دلیل در صورت طبیعی بودن کارکرد بیضه ها، هیچ گونه شک به بیماری وجود ندارد. البته لازم به ذکر است در برخی موارد تورم و جمع شدن مایع میان بافتی در بیضه راست ممکن است نشانه ای از بیماری بوده و توصیه می شود که به پزشک اورولوژی مراجعه شود.

زمان مراجعه به پزشک

برخی علائم و نشانه ها می توانند از بروز مشکل در سلامت بیضه حکایت داشته باشند. اگر با هر یک از علائم زیر به همراه بزرگ شدن اندازه یک بیضه مواجه هستید، در کوتاهترین زمان ممکن به پزشک مراجعه کنید:

• دردی شدید در یا اطراف بیضه ها
• تورم بیضه ها
• قرمزی
• خروج ترشحات از آلت تناسلی
• دشواری در دفع ادرار
• درد در ناحیه کمر یا قسمت پایینی شکم
• تورم یا حساسیت به لمس در بافت پستان

تشخیص علت عدم تقارن بیضه ها

پزشک می تواند با معاینه کیسه بیضه و بیضه ها و بررسی وجود غده یا ناهنجاری، دلیل اصلی را شناسایی کند. اگر پزشک نسبت به ابتلا به سرطان بیضه شک داشته باشد از بیمار آزمایش خون گرفته و سابقه خانوادگی او را بررسی می کند. از جمله آزمایش های دیگر تجویزی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. آزمایش ادرار برای بررسی ابتلا به عفونت و مشکلات کلیوی
2. انجام سونوگرافی برای بررسی جریان خون و رشد سلول ها
3. انجام سی تی اسکن برای بررسی ناهنجاری های بیضه ها
4. آزمایش خون

عوارض عدم تقارن بیضه ها

اگر بیضه های نامتقارن دارید جای نگرانی نیست؛ اما اگر متوجه درد، قرمزی یا توده جدید در اطراف بیضه خود شدید، فوراً برای تشخیص به پزشک مراجعه کنید. عفونت، پیچ خوردگی یا سرطان باید به سرعت درمان شود تا از عوارض جلوگیری شود. بسیاری از علل بزرگ شدن بیضه را می توان با دارو یا جراحی درمان کرد، به خصوص اگر تشخیص زودهنگام داشته باشید.

درمان عدم تقارن بیضه ها

درمان تفاوت در اندازه ی بیضه ها به علت ایجاد آن بستگی دارد. در زیر به علت های شایع زمینه ای و درمان آنها اشاره می کنیم:

• درمان اندازه ی بیضه ها ناشی از اپیدیدیمیت

اگر کلامیدیا عامل ایجاد اپیدیدیمیت باشد، معمولاً پزشک یک دوره آنتی بیوتیک برای درمان عفونت تجویز خواهد کرد و ممکن است توصیه کند برای درمان اندازه بیضه ها و کاهش تورم، کیسه ی بیضه را بالاتر نگه دارید.

• درمان اندازه ی بیضه ها ناشی از اورکیت

اگر یک بیماری مقاربتی باعث ایجاد اورکیت شده باشد، معمولاً پزشک برای مبارزه با عفونت داروهایی تجویز خواهد کرد. داروهای متداول شامل سفتریاکسون (روسفین) یا آزیترومایسین (زیتروماکس) می باشند. مسکن ها و استفاده از یخ نیز ممکن است ناراحتی را کاهش دهد.

• درمان اندازه ی بیضه ها ناشی از تورشن بیضه ای

تورشن بیضه نیازمند درمان خیلی سریع می باشد. ممکن است پزشک بتواند طی فرآیندی پیچ خوردگی را باز کند که به آن فرآیند باز کردن دستی تورشن می گویند؛ اما اغلب برای جلوگیری از بروز دوباره ی این مشکل نیاز است که فرد جراحی شود. تأخیر در درمان این مشکل، شانس این که نیاز شود بیضه ی پیچ خورده از بدن خارج شود را افزایش می دهد.

• درمان اندازه ی بیضه ها ناشی از سرطان بیضه

ممکن است پزشک توصیه کند قسمتی از بیضه که سرطان بیضه در آن بروز یافته، خارج شود. رادیوتراپی، شیمی درمانی، یا ترکیبی از آنها ممکن است باعث کاهش یا تخریب سلول های سرطانی استفاده شوند.