سونوگرافی پروستات و کاربرد آن چیست ؟

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

غده پروستات یکی از اندام های مردان می باشد که در ناحیه پایین شکم و در قسمت خروجی مثانه قرار دارد. این غده یک رشد دومرحله ای دارد به این معنی که بزرگ شدن آن در سنین بلوغ و بعد از سن 35 سالگی رخ می دهد؛ اما در صورت رشد بیش از اندازه و بزرگ شدن آن باید دلیل را جویا شد. سونوگرافی به عنوان یکی از ابزارهای تشخیصی دقیق برای بررسی پروستات شناخته شده است. سونوگرافی پروستات، آزمایشی است که با پرتاب امواج صوتی از بافت های بدن، تصاویر سیاه و سفید از پروستات تولید می کند.

این آزمایش برای بررسی پروستات از نظر وجود هرگونه ناهنجاری، سرطان یا سایر بیماری های مرتبط با پروستات استفاده می شود. این آزمایش بی خطر است و در کمتر از یک ساعت انجام می شود. این به پزشک کمک می کند تا شرایط احتمالی پروستات را قبل از جدی تر یا غیر قابل کنترل بودن تشخیص دهد.

علت سرطان پروستات

بر اساس گفته webMD، علل سرطان پروستات به طور دقیق نامشخص است؛ اما پزشکان می دانند که سرطان هنگامی آغاز می شود که برخی از سلول های پروستات از حالت طبیعی خارج می شوند. این اختلال احتمالاً بر اثر جهش در DNA برخی سلول ها و در نتیجه آن رشد و تقسیم سریع تر آنها شروع می شود و سپس با مرگ سلول های طبیعی و تجمع سلول های غیرطبیعی نامیرا توده ای تشکیل می شود که به آن تومور می گوییم. این سلول های تومورال می توانند تا حدی رشد کنند که به بافت های اطراف تهاجم پیدا کنند. همچنین برخی از این سلول ها ممکن است جدا شده و به سایر نقاط بدن رفته و باعث متاستاز سرطان شوند.

علائم سرطان پروستات

متأسفانه سرطان پروستات علائم زودرسی ندارد که به وسیله آنها بتوانیم به سرطان پروستات مشکوک شویم و در مراحل اولیه، آن را تشخیص دهیم. اطراف توده ی سرطانی هیچ عضو حساسی از بدن وجود ندارد که با بزرگ شدن توده ی سرطانی به آن فشار بیاید و باعث درد شود، به همین دلیل ممکن است بیماری حتی سال ها بدون علامت باقی بماند. از این رو چکاپ منظم مردان بالای ۴۵ سال با آزمایش خون یا شاید معاینه برای تشخیص زودهنگام بیماری از اهمیت خاصی برخوردار است. سرطان پروستات یکی از شایع ترین سرطان ها در مردان به شمار می آید. در برخی از بیماران ممکن است سرطان پروستات با علائم زیر همراه باشد. در صورت مشاهده آنها بهتر است به پزشک مراجعه کنیم:

• تکرر ادرار، به خصوص در شب
• سختی آغاز یا قطع دفع ادرار
• جریان ضعیف یا قطره قطره ادرار
• دفع دردناک یا سوزناک ادرار
• انزال دردناک
• وجود خون در ادرار یا مایع منی
• احساس فشار یا درد در مقعد
• درد یا سفتی در پایین کمر، لگن یا ران

نکته مهمی که باید به آن توجه شود این است که داشتن علائم ادراری پروستات لزوماً به معنی ابتلا به سرطان پروستات نیست. التهاب پروستات و بزرگی خوش خیم پروستات ، بیماری های بسیار شایعی در مردان هستند که همین علائم را دارند.

عوامل خطر سرطان پروستات

1. چاقی: مردان چاقی که سرطان پروستات در آنها تشخیص داده می شود با احتمال بیشتری دچار انواع پیشرفته هستند که به درمان به سختی پاسخ می دهند.
2. سن: با افزایش سن احتمال ابتلا به سرطان افزایش می یابد. با افزایش سن بیش از ۵۰ احتمال سرطان پروستات به میزان قابل توجهی افزایش می یابد.
3. نژاد: دیده شده است که به دلایل نامشخص احتمال ابتلا به این بیماری در مردان سیاه پوست بیش از سایر مردان است؛ بنابراین نژاد از دلایل ابتلا به سرطان پروستات است.
4. سابقه خانوادگی: اگر در خانواده مردی مبتلا به سرطان پروستات شود، خطر ابتلا در سایر مردان خانواده افزایش می یابد. همچنین سابقه خانوادگی وجود ژن هایی که احتمال سرطان سینه را افزایش می دهند (BRCA1 یا BRCA2) یا سابقه خانوادگی نزدیک سرطان سینه ، احتمال ابتلا به سرطان پروستات را افزایش می دهد.
5. رژیم غذایی: با وجودی که علت این ارتباط نامشخص است دیده شده است که سرطان در کشورهایی که مصرف گوشت و لبنیات پرچرب بالا است بیشتر دیده می شود. همچنین رژیم غذایی که میوه و سبزیجات کمی داشته باشد خطر ابتلا را افزایش می دهد.

برخی عوامل از جمله سیگار کشیدن، التهاب پروستات، بیماری های منتقله جنسی ، وازکتومی و مواجهه با برخی مواد شیمیایی، نیز به عنوان عوامل خطر ابتلا به سرطان مطرح هستند؛ اما هنوز تأثیر آنها به طور دقیق مشخص نشده است.

علل انجام سونوگرافی پروستات

سونوگرافی پروستات برای آزمایش غده پروستات و بافت های اطراف آن در مردان انجام می شود. در صورتی که بیمار شرایط زیر را داشته باشد توصیه می شود:

• در معاینات فیزیکی رکتال (مقعدی) ناهنجاری و موارد غیر معمول مشاهده شود.
• بیمار در معرض ریسک ابتلا به سرطان پروستات قرار داشته باشد.
• سن بیمار بالای چهل سال باشد.
• مشکلات در دفع ادرار
• مشاهده خون در ادرار
• وجود توده ها و بافت های اضافه در اطراف ناحیه مقعد
• نتایج غیر معمول در آزمایش های خون یا ادرار
• کاهش تعداد اسپرم ها در نتیجه آزمایش های باروری مردان
• علاوه بر این، سونوگرافی پروستات می تواند به پزشک برای برداشتن بافت نمونه، یا بیوپسی از پروستات کمک کند.

شرایط قبل از سونوگرافی پروستات

برای انجام سونوگرافی پروستات عموماً کار خاصی لازم نیست انجام شود. به طور کلی، دستورالعمل های زیر برای کسب نتیجه بهتر از آزمایش سونوگرافی پروستات وجود دارد:

• چند ساعت قبل از انجام آزمایش غذا نخورید. ترجیح بر این است که برای سونوگرافی پروستات ناشتا باشید.
• از داروهای ملین یا شیاف برای پاکسازی روده ها قبل از آزمایش استفاده کنید.
• از مصرف داروهای رقیق کننده خون مانند داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی یا آسپرین تا یک هفته قبل از انجام آزمایش خود داری کنید، خصوصاً اگر در طول انجام سونوگرافی، نیاز به نمونه برداری بیوپسی از بافت پروستات باشد.
• ممکن است برای حفظ آرامش در طول انجام سونوگرافی پروستات، پزشک، داروهای آرام بخش مانند لورازپام تجویز کند.

روش انجام سونوگرافی پروستات

در آقایان غده پروستات دقیقاً در جلو راست روده قرار دارد، بنابراین معاینه سونوگرافی به منظور قرار دادن مبدل تصویربرداری در نزدیک ترین حد ممکن به غده پروستات به صورت صحیح انجام می شود. برای سونوگرافی ترانس رکتال از بیمار خواسته می شود که دراز کشیده و زانوهای خود را خم کند. یک پوشش محافظ یکبار مصرف روی مبدل قرار می گیرد، سپس مبدل از طریق مقعد وارد می شود و داخل رکتوم قرار می گیرد. تصاویر از زوایای مختلفی به دست می آیند تا بهترین نمای غده پروستات ایجاد شود. در برخی از موارد به تشخیص پزشک، این سونوگرافی از روی شکم انجام می شود. در این روش به دلیل اینکه پروستات در محوطه لگن قرار دارد، برای کیفیت بهتر تصاویر سونوگرافی، مثانه باید پر باشد.

عوارض سونوگرافی پروستات

سونوگرافی خطر تشعشع ندارد. اکثر افراد در هنگام قرار گرفتن پروب درون مقعد احساس ناراحتی خفیفی را تجربه می کنند. اگر نسبت به لاتکس حساسیت دارید، به پزشک اطلاع دهید. قبل از قرار دادن پروب در مقعد، آن را در یک روکش لاتکس قرار می دهند.