درباره سرطانهای کلیه، مثانه، پروستات، آلت تناسلی و مجاری ادراری آقایان

دکتر پیمان صالحی [ متخصص جراحی کلیه و مجاری ادراری و ناباروری ]آدرس وب سایت : www.drsalehi.ir
آدرس مطب : اصفهان ، اتوبان آقا بابایی ، بعد از روگذر حکیم شفائی ، بلوار سلامت، شهرک سلامت اصفهان ، طبقه دوم تلفن مطب : 35548081 - 031

سيستم ادراري آقايان وظيفه دارد تا خون را فيلتر كرده و ادرار را بعنوان ماده‌ی زائد توليد كند. اندام‌هايي كه به طور کلی در اين سيستم نقش دارند شامل كليه‌ها، لگنچه‌هاي كليوي (renal pelvis)، حالب، مثانه و مجاري ادراري است. سرطان سيستم ادراري آقايان شامل هر گونه رشد غيرطبيعي در سلول‌هاي سازنده‎‌ي سيستم ادراري آقايان بعلاوه‎‌ي بيضه‌ها، ‎‌‎پروستات و آلت تناسلی مي‌شود. علائم عمومی سرطان در این اندام‌ها شامل درد، عفونت مجاری ادراری، وجود خون در ادرار و احساس توده در این اندام است که باعث می‌شوند فرد به پزشک مراجعه کند.

در صورتی که این علائم در مراحل اولیه تشخیص داده‌شوند معمولا قابل درمان هستند. مانند هر نوع سرطان دیگر، هدف اصلی در درمان سرطان‌های سیستم ادراری آقایان نیز حذف تومورهای سرطانی است و از روش‌های مختلف مانند پرتودرمانی (از بین بردن سلول‌های سرطانی با پرتو ایکس)، شیمی‌درمانی و ... استفاده می‌کنند. در ادامه به بررسی سرطان در هر بخش از سیستم ادراری آقایان می‌پردازیم .

سرطان مثانه

مثانه اندامی است که وظیفه دارد تا ادرار را تا زمان دفع در خود ذخیره کند. سرطان مثانه یک سرطان نسبتا شایع است که در مردان بیشتر از زنان بروز می‌کند و مردان بالای شصت سال نیز بیشترین درصد بروز را دارند. سرطان مثانه در مردان سیگاری، مردانی که دفعات متعددی به عفونت مثانه دچار می‌شوند، مردانی که در معرض پرتوهای خطرناک قرار می‌گیرند و نیز مردانی که با مواد شیمیایی خطرناک و داروهای خاص مربوط به شیمی‌درمانی در ارتباط باشند بیشتر از سایر مردان مشاهده می‌شود.

علائم سرطان مثانه :

• وجود خون در ادرار: این علامت که هماتوریا نام دارد اصلی‌ترین علامت سرطان مثانه است. باید توجه داشت که هماتوریا لزوما به معنی وجود سرطان مثانه نیست. خون در ادرار باعث تغییر رنگ ادرار به قرمز روشن یا تیره می‌شود. گاهی نیز ممکن است رنگ ادرار طبیعی به نظر بیاید اما با آزمایش‌های کلینیکال وجود خون تشخیص داده‌شود.
• تکرر ادرار
• درد هنگام ادرار
• درد پشت بدن

تشخیص و درمان سرطان مثانه :

برای تشخیص سرطان مثانه نیاز به تست ادرار است. سایتوسکوپی نیز روشی است که برای تشخیص سرطان مثانه به کار می‌رود. در این روش ابزار مشاهده‌ی سلول‌های بدن از طریق لوله‌های مجاری ادراری وارد بدن می‌شوند. در صورتی که هر گونه بافت مشکوک به سرطان مشاهده شود قسمتی از بافت برداشته شده و آزمایشات مربوط به تشخیص سلول سرطانی بر روی این بیوپسی انجام می‌گیرد.
تومورهای کوچک که از محدوده‌ی مثانه فراتر نرفته‌اند و بر روی دیواره‌ی مثانه باقی مانده‌اند را ‌می‌توان از دیواره‌ی مثانه حذف کرد.

تومورهای بزرگتر که بیشتر از محدوده‌ی مثانه گسترش یافته‌اند و به درون دیواره‌ی مثانه نیز کشیده‌شده‌اند ممکن است نیاز به روش‌های درمانی تکمیلی داشته‌باشند. گاهی لازم است تا مثانه بطور کامل برداشته‌شود که در اینصورت نیاز خواهدبود تا مسیر دفع ادرار تغییر یابد. راه‌های دیگر درمان سرطان مثانه شامل شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و ایمنوتراپی است. همچنین باید توجه داشت که سرطان مثانه احتمال عود مجدد دارد و افرادی که تحت درمان قرار می‌گیرند باید بطور پیوسته زیر نظر متخصص باشند.

سرطان کلیه :

کلیه اندامی است که در دو طرف بدن و به سمت پشت شکم قرار گرفته‌است و مانند فیلتری هوشمند، خون را تصفیه می‎کند و ادرار را تولید و به مثانه می‌ریزد. سرطان کلیه به هرگونه رشد غیرطبیعی سلولها در کلیه اشاره دارد که ممکن است در بافت و یا لوله‌های موجود در کلیه ایجاد شود. بسیاری از سرطان‌های کلیه در مراحل اولیه تشخیص داده‌می‌شوند که فرایند درمان آنها را تسهیل کرده و از گسترش سرطان به سایر بافت‌ها جلوگیری می‌کند.

گرچه دلیل اصلی سرطان کلیه مشخص نیست اما فاکتورهای خطر مختلفی شناسایی شده‌اند که در ایجاد سرطان کلیه نقش دارند. از جمله این فاکتورها می‌توان به افزایش سن، مصرف دخانیات، چاقی، بیماری‌های کلیوی و دیالیز مداوم، فشار خون بالا، سابقه‌ی خانوادگی، مصرف بیش از اندازه از مسکن‌ها از جمله بدون تجویز پزشک، ابتلا به لنفوما، برخی مواد شیمیایی مانند بنزن، کادمیوم و حشره‌کش‌ها و برخی سندروم‌های ژنتیکی مانند توبروز اسکلروزیس، کارسینومای familial papillary renal cell و ... اشاره کرد.

علائم و راه تشخیص سرطان کلیه :

معمولا سرطان کلیه در مراحل اولیه دارای علائم خاصی نمی‌باشد و علائم زمانی خود را نشان می‌دهند که تومور به حد کافی بزرگ شده‌باشد. از جمله‌ی علائم سرطان کلیه می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تغییر رنگ ادرار به صورتی، قرمز یا قهوه‌ای به دلیل وجود خون در آن
• درد در پشت بدن دقیقا زیر دنده‌ها که مداومت داشته و از بین نمی‌رود
• احساس توده‌ی بافتی در پشت یا داخل شکم
• تب مداوم بدون علت مشخص
• خستگی شدید
• کم‌خونی
• کاهش وزن
• کاهش اشتها
• تورم و بادکردگی در پا و مچ پا

تشخیص سرطان در ۸۵ درصد مواقع زمانی صورت می‌گیرد که تومورها هنوز کوچک هستند. برای تشخیص سرطان‌کلیه از تست‌های زیر استفاده می‌شود:

• تست خون یا تست ادرار
• تصویربرداری با روش‌هایی مانند CT Scan، MRI، استفاده از پرتو ایکس و سونوگرافی
• بیوپسی ‌کلیه: در این حالت بخشی از بافت کلیه برداشته شده و جهت تشخیص وجود سلول سرطانی به آزمایشگاه منتقل می‌شود.

روش درمانی سرطان کلیه :

• جراحی: در صورتی که تومور کوچک باشد ممکن است ممکن است بتوان فقط تومور و کمی از بافت اطراف را برش داده و حذف کرد. در صورتی که تومور بزرگ باشد، کلیه بطور کامل برداشته می‌شود. در این حالت نیاز است تا بخشی از بافت‌های اطراف کلیه نیز برش داده‌شوند.
• روش‌های بدون جراحی: برای تومورهایی که بسیار کوچک هستند می‌توان از روش‌های کمتر تهاجمی استفاده کرد. از جمله‌ی این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• کرایوآبلاسیون (cryoablation): یک سوزن به داخل تومور وارد شده و با تزریق گاز به درون تومور، سلول‌های سرطانی را منجمد و نابود می‌کند.
• گرمادادن به سلول‌های سرطانی: سوزن به داخل بافت تومور وارد شده و با جریان الکتریکی، .گرمایی ایجاد می‌کند که سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد.
• آمبولیزاسیون شریانی (Arterial embolization): در این حالت سرخرگ ورودی به کلیه مسدود می‌شود تا جریان خون به کلیه قطع شود و سلول‌های توموری از بین بروند.
• ایمونوتراپی: از داروهایی که سیستم ایمنی را تقویت می‌کنند تا به مبارزه با سلولهای سرطانی بپردازند استفاده می‌شود، مانند اینترفرون و آلدسلوکین.
• پرتودرمانی: از پرتوهای پرانرژی مانند پرتو ایکس برای تخریب سلول‌های سرطانی استفاده می‌شود.

سرطان آلت تناسلی :

آلت تناسلی مردان اندامی است که وظیفه‌ی انتقال اسپرم‌ها (سلول‌های جنسی مردان) به خارج از بدن را برعهده دارد. سرطان آلت تناسلی به رشد غیرطبیعی و بیش‌از اندازه‌ی سلول‌های سرطانی در آلت تناسلی گفته می‌شود. این نوع سرطان بسیاد نادر است و کمتر از یک درصد تمام سرطان‌های مردان در آمریکا را شامل می‌شود. نشان داده‌شده‌است که ختنه‌کردن در هنگام تولد خطر ابتلا به سرطان آلت تناسلی را در مردان کاهش می‌دهد. دلایل ایجاد این نوع سرطان دقیق مشخص نیست اما اصلی ترین فاکتورهای خطر شامل موارد زیر است:

• آلودگی به ویروس HPV
• افرایش سن ( ریسک این بیماری در مردان بالای ۶۰ سال بیشتر است)
• مصرف دخانیات
• داشتن شریک جنسی متعدد
• بهداشت پایین ناحیه‌ی تناسلی

علائم و راه‌های تشخیص سرطان آلت تناسلی در مردان:

اصلی‌ترین علائم سرطان آلت تناسلی مردان شامل موارد زیر است:

• درد در آلت تناسلی
• خونریزی غیرطبیعی
• سرخ‌شدگی غیر طبیعی و احساس بافت توده‌ای در آلت

پزشک با بررسی‌های فیزیکی و برداشتن بیوپسی از بافت و آزمایش آن سرطان آلت را تشخیص می‌دهد. برای تشخیص مرحله‌ی پیشرفت سرطان ممکن است از سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی و یا سونوگرافی جهت تصویربرداری از ساختارهای درونی آلت تناسلی مردان استفاده شود.

روش‌های درمانی سرطان آلت تناسلی مردان:

روش درمانی به وضعیت جسمانی فرد، مرحله‌ی پیشرفت سرطان و اندازه‌ی تومور وابسته است. روش استاندارد درمانی شامل برش بافت سرطانی از آلت تناسلی مردان است. گاهی نیز از شیمی‌درمانی در مرحله‌ی صفر سرطان آلت تناسلی مردان استفاده می‌شود. پرتودرمانی نیز بنا به تشخیص پزشک ممکن است استفاده شود.

سرطان پروستات :

پروستات اندامی است که در مسیر لوله‌های ادراری مردان قرار گرفته و وظیفه دارد تا مایع منی را از نظر غذایی غنی کند تا مشکلی برای اسپرم‌های مردان در طی انزال به وجود نیاید. سرطان پروستات شایع‌ترین نوع سرطان در مردان است و بیشتر در افراد بالای ۵۰ سال بروز می‌کند و خوشبختانه بیشتر آن‌ها در مراحل اولیه تشخیص داده می‌شوند. توصیه می‌شود تا مردان در سنین ۵۰ و بالاتر، تست PSA را بصورت منظم انجام دهند تا در صورت ایجاد سرطان در مراحل اولیه تشخیص داده‌شود.

فاکتورهای خطر بروز سرطان پروستات:

• سن بالا: حدود ۸۰ درصد سرطان‌های پروستات در سنین بالای ۶۵ سال بروز می‌کند.
• سابقه‌ی خانوادگی سرطان سینه یا پروستات.
• مصرف غذای حاوی چربی فراوان
• مصرف بیش از حد گوشت قرمز
• محل زندگی و نژاد: مردانی که در آمریکای شمالی و اروپای شمالی زندگی می‌کنند و همچنین افرادی که نژاد آفریقایی-آمریکایی دارند احتمال بالاتری برای بروز سرطان پروستات دارند.

علائم سرطان پروستات :

سرطان پروستات رشد آهسته‌ای دارد و ممکن است تا در ابتدا علامتی بروز ندهد. همچنین بزرگی پروستات و سرطان پروستات علائم مشترکی دارند و بنابراین تشخیص نوع بیماری باید به درستی صورت بگیرد تا از روش درمانی مناسب بهره گرفته‌شود. اصلی‌ترین علائم سرطان پروستات شامل موارد زیر است:

• تکرر ادرار از جمله در شب
• جریان ضعیف ادرار یا مشکل در ادرارکردن
• مشکل در هنگام شروع یا توقف فرایند ادرارکردن
• احساس درد یا سوزش در هنگام ادرار یا انزال جنسی
• خون در ادرار یا مایع منی
• ناتواتی در ادرار بصورت ایستاده
• خروج ادرار هنگام خندیدن یا سرفه
• ناتوانی در انزال
• کاهش وزن و اشتها
• خستگی، حالت تهوع و یبوست
• خستگی و ضعف در پا

روش تشخیص سرطان پروستات :

تست PSA: این روش آزمايشگاهی با آزمایش خون وجود آنتی‌ژن ویژه‌ی پروستات را تشخیص می‌دهد. اگر میزان PSA بالا باشد نشانگر وجود مشکلی در پروستات است.
تست DRE: در این روش تست معمول، پزشک انگشت خود را از طریق مقعد به داخل رکتوم روده وارد می‌کند. با توجه به اینکه پروستات در کنار رکتوم قرار دارد پزشک می‌تواند با انگشت خود وجود بافت غیرطبیعی را احساس کند. البته این روش برای تومورهای بسیار کوچک کارامد نیست و روش PSA روش قابل‌ اعتمادتری است.
در صورتی که پزشک به وجود مشکلی در پروستات مشکوک باشد ممکن است تست‌های تکمیلی مانند سونوگرافی، بیوپسی، سی‌تی اسکن، ام‌آر‌آی و ... را جهت اطمینان کامل تجویز کند.

درمان سرطان پروستات :

• هورمون‌تراپی: در این روش تولید پروستات را متوقف می‌کنند تا سلول‌های سرطانی که برای رشد خود به این هورمون وابسته هستند از رشد بایستند.
• پرتودرمانی: در این روش با استفاده از پرتوهای پرانرژی سلول‌های سرطانی از بین می‌روند.
• جراحی: در این روش پروستات برداشته می‌شود. می‌تواند بصورت لاپاروسکوپیک و با برش کوچک در بدن باشد و یا بصورت سنتی و با برش بزرگ در بدن انجام گیرد.

سرطان مجاری ادراری در دستگاه ادراری آقایان :

مجاری ادراری لوله‌ها و مجراهایی هستند که وظیفه‌ی انتفال ادرار بین بخش‌های مختلف سیستم ادراری مانند کلیه به مثانه یا مثانه به الت تناسلی را بر عهده دارند. ایجاد سلول‌های سرطانی و بدخیم در سلول‌های مجاری ادراری بصورت نادر رخ می‌دهد و میزان بروز آن در مردان بیشتر از زنان است. این سلول‌ها ممکن است از محل اصلی خود جابجا شوند (متاستاز) و بافت‌های اطراف را نیز سرطانی کنند.

فاکتورهای خطر در سرطان مجاری ادراری آقایان

برخی فاکتورها احتمال بروز سرطان مجاری ادراری را افزایش می‌دهند. از جمله‌ی شناخته‌شده‌ترین فاکتورها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• سابقه‌ی ابتلا به سرطان مثانه
• وجود عفونت‌های مزمن جنسی یا عفونت‌های مجاری ادراری
• ابتلا به HPV

علائم سرطان مجاری ادراری آقایان:

در ابتدا ممکن است سرطان مجاری ادراری آقایان موجب درد نشود و با پیشرفت این بیماری شاهد فرایند ادرار دردناک در فرد باشیم. وجود خون در ادرار نیز یکی دیگر از نشانه‌های سرطان مجاری ادراری آقایان است. در صورتی که غده‌ی سرطانی بزرگ باشد ممکن است موجب انسداد مجرای اداراری شده و فرایند دفع ادرار را بطور کامل مختل کند. بطور کلی علائم سرطان مجاری ادراری آقایان شامل موارد زیر است:

• مشاهده‌ی خون در ادرار
• تکرر ادرار
• ادرار بصورت متناوب: در این حالت فرایند ادرار با توقف‌هایی همراه است و بطور کامل وت پیوسته صورت نمی‌گیرد
• ایجاد بافت ضخیم در کشاله‌ی ران، آلت تناسلی مردان و پرینه‌ی مردان

تشخیص و درمان سرطان مجاری ادراری آقایان

اولین روش تست ادرار است. در صورتی که در ادرار فرد اثراتی از سلولهای غیرطبیعی باشد آزمایش با وسیله‌ای به نام سایتوسکوپ تکمیل می‌گردد. سایتوسکوپ وسیله‌ای است که بوسیله‌ی آن امکان مشاهده‌ی مجاری اداری فراهم می‌شود. همچنین ممکن است پزشک به بررسی بیوپسی نیز توصیه نماید. برای تشخیص گسترش سرطان از روش‌های عکسبرداری مانند CT scan، ام‌آر‌آی و پرتو ایکس استفاده می‌شود. روش درمانی سرطان مجاری ادراری آقایان نیز با جراحی و برش بافت سرطانی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی صورت می‌گیرد.