چرا طی درمان سرطان پستان لنف ادم رخ میدهد؟

دکتر سید محمد رضا حکیمیان [ بورد جراحی و فلوشیپ جراحی سرطان ]آدرس وب سایت : www.drhakimian.com
آدرس مطب : اصفهان ، خیابان توحید میانی ، کوچه 23 تلفن مطب : 36294896 - 031

سیستم لنفاوی، شبکه­ ای متشکل از عروق و غدد لنفاوی است. این شبکه بخشی از سیستم گردش خون و همچنین بخشی از سیستم ایمنی بدن است. لنف، مایع شیری رنگی است که در عروق لنفاوی و غدد لنفاوی جریان دارد و حاوی پروتئین، گلبول­های سفید، چربی و فاکتورهای انعقادی می­باشد.

وظایف سیستم لنفاوی شامل موارد زیر است :

• حفظ تعادل مایعات بدن از طریق برگرداندن آب و پروتئین­ها از مایع میان بافتی به سیستم گردش خون
• برداشت و انتقال پروتئین­ها، مواد زاید، باکتری­ها و ویروس­ها از بافت­ها
• مشارکت در تولید پادتن­ ها، شناسایی و پاسخ به میکروب­ها و سلول­های سرطانی
• تولید گلبول­های سفید

لنف ادم چیست؟

لنف ادم بروز تورم در اندام­هاست و از مختل شدن عملکرد سیستم لنفاوی ناشی می­شود. لنف ادم یا همان تورم ناشی از درمان سرطان پستان، عموماً در دست، تنه و پستان (در صورتی که عمل جراحی حفظ پستان صورت گرفته باشد) می­باشد و در سمت جراحی شده ایجاد می­شود.

چرا طی درمان سرطان پستان لنف ادم روی می­دهد؟

حین جراحی در سرطان پستان لازم است غدد لنفی زیربغل در سمت مبتلا بطور کامل یا نسبی برداشته شوند یا از آنها نمونه برداری شود. برداشته شدن این غدد لنفی در بعضی از بیماران ممکن است در مسیر حرکت مایع میان بافتی که لنف نامیده می­شود اختلال ایجاد کند و باعث بروز تورم در دست یا پستان در همان سمت گردد.

طبیعی است که استفاده از روش نمونه ­برداری از غده لنفی نگهبان که در فصل جراحی شرح داده شده است، نسبت به برداشت کامل یا نسبی غدد لنفی زیر بغل، به مراتب با خطر کمتری برای بروز تورم همراه است. علاوه بر این، درگیری غدد لنفی یا انجام درمان­های تکمیلی مانند پرتودرمانی در ناحیه غدد لنفی، می­تواند در مسیر حرکت مایع میان بافتی اختلال ایجاد کند و باعث لنف ادم یا تورم لنفاوی شود. گاهی چند سال پس از درمان، عود بیماری در غدد لفنی ممکن است باعث بروز این حالت شود.

آیا همه­ مبتلایان به سرطان پستان دچار لنف ادم می­شوند؟

تعیین اینکه چه تعداد از زنان بعد از ابتلا به سرطان پستان به ورم لنفاوی مبتلا می­شوند بسیار مشکل است ولی با درمان­های جدید، انواع در کمتر از ده درصد موارد دیده می­شوند. در بسیاری از افراد عروق لنفاوی باقیمانده گشاد میشوند و یا عروق لنفاوی جدید تشکیل می­شوند و تورم دست یا لنف ادم روی نمی­دهد. سیستم لنفاوی از فردی به فرد دیگر به طور کلی بسیار تفاوت دارد بر این اساس می­توان توضیح داد که چرا بیماران با جراحی و درمان­های مشابه، از نظر ابتلا به لنف ادم متفاوت می­باشند.

لنف ادم می­تواند بسیار موذیانه و بی سروصدا در هر زمانی بعد از انواع جراحی­های پستان و غدد لنفاوی ایجاد شود. تقریباً 80 % از موارد در دوسال اول بعد از جراحی خود را نشان می­دهد. از آنجایی که کنترل لنف ادم نیاز به مراقبت و توجه روزانه دارد و از طرفی برای لنف ادم بهبودی کامل وجود ندارد، بیشترین تأکید بر روی پیشگیری از آن است.

چه کسانی در معرض خطر ابتلا به لنف ادم هستند؟

وضعیت­های خاصی ممکن است احتمال وقوع لنف ادم را بیشتر کند. این موارد عبارتند از :

• جراحی­ های طولانی مدت و پیچیده­ ی پستان
• بروز عوارض موضعی بعد از جراحی
• برداشتن غدد لنفاوی ناحیه زیر بغل
• پرتودرمانی بعد از انجام عمل جراحی
• برخی رژیم­ های شیمی درمانی
• حرکت ندادن یا برعکس، استفاده بیش ازحد از بازو
• چاقی و افزایش وزن بعد از زایمان
• سن بالا
• ابتلا به بیماری­های زمینه­ ای مانند دیابت و فشارخون بالا

علایم بروز لنف ادم چیست؟

تورم دست یا لنف ادم ممکن است به شکل­های مختلفی بروز کند که از آن جمله به موارد زیر می­توان اشاره کرد :

1. احساس فشار، سنگینی یا کشیدگی پوست.
2. تورم در هر قسمت از دست شامل پشت دست، ساعد، بازو، تورم در تنه و ناحیه جراحی شده و تورم درپستان در مواردی که فقط قسمتی از پستان برداشته شده باشد.
3. احساس سوزن سوزن شدن در دست
4. ایجاد تورم گوده گذار (وقتی انگشت خود را بر روی پوست فشار دهید، فرو می­رود و به سرعت به وضعیت قبلی برنمی­گردد).
5. احساس گرمی در عضو متورم (این حس با علائم ناشی از عفونت عضو متفاوت است).
6. احساس درد در بازو و شانه به دلیل سنگینی عضو (ورم لنفاوی در بسیاری از موارد بدون درد است).
7. بروز احساس کشش شدید در پوست که از نظر بیمار به صورت ترکیدن پوست بیان می­شود.

اگر متوجه هر یک از علائم بالا شدید توصیه می­کنیم که آن را به عنوان علامت شروع لنف ادم در نظر گرفته، به پزشک خود اطلاع دهید.

به طور مرسوم لنف ادم به چهار مرحله از صفر تا سه تقسیم ­بندی می­شود:

• مرحله صفر : دراین مرحله دست متورم نبوده و تنها بیمار احساس پری و فشار در دست سمت مبتلا می­کند.
• مرحله اول : تجمع مایع لنف در دست وجود دارد اما با بالابردن دست بهبود می­یابد.
• مرحله دوم : تجمع مایع لنف در دست وجود دارد اما با بالا بردن دست ورم کاهش نمی­یابد.
• مرحله سوم : دست افزایش حجم دارد و تغییر شکل داده است و پوست سفت و ضخیم می­شود.