ضایعات عروقی مغز و درمانهای های آن

دکتر احمد شکرچی زاده [ متخصص جراحی مغز و اعصاب و ستون فقرات ]آدرس وب سایت : www.drshekarchizadeh.ir
آدرس مطب : اصفهان چهارباغ بالابین زمزم و دروازه شیرازکوچه مختاری ساختمان جم طبقه زیرزمین تلفن مطب : 36622101 - 031

مغز انسان حدور یک و نیم کیلوگرم وزن دارد. بافت مغز از نظر متابولیسم فعال ترین بافت بدن است. جهت متابولیسم مغز نیازمند مصرف اکسیژن و گلوکز بسیار زیاد می باشد. این مواد از طريق عروق مغزی و گردش خون در اختیار بافت مغز قرار می گیرند. بدینجهت گردش خون مغز بسیار بالا میباشد. حدود یک پنجم خونی که از قلب خارج می شود وارد مغز می گردد. بعلت نبودن ذخیره اکسیژن و گلوکز در داخل مغز در صورتی که اختلالی در جریان خون مغز ایجاد شود به فاصله زمانی چند دقیقه بافت مغز دچار آسیب می شود که اصطلاحا سکته مغزی گفته می شود. در بعضی از موارد ممکن است سکته مغزی بعلت پارگی رگهای مغزی اتفاق بیفتد.

ضایعات عروقی مغز که از نظر جراحی مغز و اعصاب حائز اهمیت می باشد به دو دسته زیر تقسیم میگردند؛
۱-آنوریسم های مغزی
۲ - مالفورماسینون های عروق مغزی (AVM)

۱-انوریسم های مغزی:
این ضایعات در نتیجه نازک شدن جدار عروق مغزی و در محل دو شاخه شدن های عروقی ایجاد می شود. اگر چه شیوع آنوریسم های مغز حدود ۱ تا ۲ درصد جمعیت می باشد ولی مواردی که علامت دار می شوند اندک می باشند. اندازه آنوریسم اغلب زیر یک سانتیمتر می باشد. معمولا آنوریسم وقتی علامت دار می شود که پاره شود. پاره شدن آنوریسم اغلب سبب نوعی از خونریزی در مغز بنام خون ریزی ساب اراکنوئید می گردد. اگر چه حجم این خون ریزی معمولا کم است ولی بصورت سردرد با شروع ناگهانی و شدت زیاد تظاهر می کند. اغلب بیماران توصیف می کنند که تا کنون چنین نوع سردردی را تجربه نکرده اند. ممکن است علاوه بر سردرد علائم عصبی نظیر فلج اعصاب مغزی و یا تغییر سطح هوشیاری نیز برای بیمار حادث شود. در صورت زیاد بودن شدت خون ریزی ممکن است بیمار کاملا بیهوش شده و درجه هوشیاری بر حسب شدت خون ریزی متفاوت باشد. تغییر سطح هوشیاری از یک گیجی مختصر تا کومای عمیق ممکن است متفاوت باشد. خون ریزی های مغزی آنوریسم اغلب با سی تی اسکن قابل تشخیص بوده ولی جهت تشخیص آنوریسم از سی تی آنژیوگرافی و یا آنژیوگرافی عروق مغز استفاده می شود.
اگر چه ممکن است بیمار از خون ریزی اولیه آنوریسم جان سالم بدر ببرد ولی مشگل عمده احتمال خون ریزی مجدد می باشد که در این صورت شانس بروز عوارض عصبی و احتمال مرگ بیمار زیادتر می باشد، بدینجهت شناخت زودرس آنوریسم و درمان آن جهت جلوگيري از عوارض احتمالی بعدی ضرورت دارد.

۲-مالفورماسیون های عروقی مغز(AVM)
این ضایعات اغلب مادرزادی بوده و با گذشت زمان اندازه آنها ممکن است افزایش یابد. این ضایعات اغلب با تشنج ، علائم عصبی و یا خون ریزی تظاهر کلینیکی پیدا میکنند. بدینجهت درمان این ضایعات در صورت بروز علائم ضرورت دارد . AVM در حقیقت یک کلافه عروقی است که در آن ارتباط مستقیم شریان با ورید در مغز وجود دارد. در این بیماری خون شریانی بجای عبور از بستر مویرگی مستقیما به ورید متصل میگردد.
درمان:
در گذشته نه چندان دور روش درمانی این ضایعات با عمل جراحی باز انجام می شد. با این روش قسمتی از استخوان جمجمه جهت دسترسی به ضایعه برداشته شده و در آنوریسم با بستن گردن آن با گیره های مخصوص درمان صورت می پذیرفته است.
درمان AVM های مغز با بستن شریان ها و خارج کردن آن با عمل باز انجام می شده است.
روش جراحی باز عروق مغزی اغلب مشگل و با احتمال بروز عوارض عصبی همراه بوده است. بدیجهت دانشمندان از سال های قبل در صدد یافتن روش درمان کم خطرتر این ضایعات بوده اند.
۲-روش جراحی بسته :
این روش ها که در چند دهه اخیر پیشرفت زیادی کرده است بصورت بسته و بدون باز کردن جمجمه و از طريق داخل عروق و از طريق آنژیوگرافی انجام می شود. بدینجهت به این روش ها، روش های آندوواسکولار یا داخل رگی نیز اطلاق می شود. در این روش ها از طريق وارد کردن یک کاتتر در داخل عروق و هدایت آن از طريق عکس برداری با اشعه ایکس در محل ضایعه مواد خاصی تزریق شده و بوسیله آن ضایعه مسدود و از گردش خون خارج می گردد. این روش ها معمولا عارضه بسیار کمتر داشته و در بسیاری از موارد جایگزین عمل باز شده است .