آیا ماساژ درمانی برای دیسک کمر خوب است؟

دکتر بیژن فروغ [ متخصص طب فیزیکی و توانبخشی ]آدرس وب سایت : www.drforogh.ir
آدرس مطب : تهران ، بزرگراه چمران ، ابتدای باقرخان غربی ، پلاک 89 قدیم ، 26 جدید ، طبقه همکف تلفن مطب : 66576424 - 021

دیسک کمر، یکی از رایج ترین اختلالات مربوط به ستون فقرات است که سالانه بسیاری از افراد را درگیر می کند. پارگی دیسک کمر زمانی اتفاق می افتد که یکی از دیسک های بین مهره ای در اثر فرسایش یا ضربه، دچار آسیب شود. معمولاً برای اکثر افراد در مقطعی از زندگی درد کمر ناشی از دیسک کمر یا سایر عوامل اتفاق می افتد. ماساژ دیسک کمر می تواند در تسکین علائم آن نظیر درد و اسپاسم عضلانی مفید باشد و پروسه ی درمان را بهبود ببخشد.

ماساژ درمانی از تکنیک های مختلفی تشکیل شده است که در آن فیزیوتراپ عضلات و سایر بافت های نرم بدن را فشار و مالش می دهد. هنگام استفاده از ماساژ درمانی برای دیسک کمر می توان وضعیت قرار گیری عضلات و سایر بافت های بدن را تغییر داد.
ماساژدرمانگرها نمی توانند فتق دیسک کمر را درمان کنند؛ اما تمرینات بدن درمانی، سلامت عضلانی ناحیه ی اطراف آسیب دیدگی را افزایش می دهد و این می تواند فشار زیادی را از روی ناحیه ی آسیب دیده برداشته و به آن اجازه دهد خود را بهبود ببخشد. در پی ماساژ درمانی گردش خون تحریک می شود، تنش عضلانی کاهش می یابد و ترشح اندورفین های ایجادکننده ی احساس خوبی باعث کاهش درد می‎شود.

علت و عوامل خطر دیسک کمر

بروز دیسک کمر ۳ دلیل اصلی دارد که به شرح زیر می باشند:

• آسیب دیدگی مداوم ستون فقرات از قبیل نامناسب بودن حالت بدن، الگوی نامناسب راه رفتن یا انجام دادن مداوم کارهای سنگین باعث تحلیل رفتگی دیسک و بیرون زدگی آن خواهد شد. این نوع آسیب دیدگی ها اغلب با ضعف ستون فقرات و چاقی و سایر فاکتورها از قبیل سیگار کشیدن ارتباط دارند.
• آسیب دیدگی ناشی از وارد شدن ناگهانی ضربه یا فشار به ستون فقرات از قبیل تصادفات خودروی یا برداشتن اشیای سنگین به طور نامناسب نیز باعث آسیب دیدگی ستون فقرات و دیسک کمر می شود. افزایش ناگهانی فشار بر دیسک کمر می تواند باعث آسیب دیدگی و پاره شدن هسته دیسک شود.
• تحلیل رفتگی ستون فقرات اگرچه یک بخش طبیعی از فرایند بالا رفتن سن و پیری است، عملکرد نامناسب ستون فقرات و حالت بدن به طرز قابل توجهی باعث می شود که سرعت تحلیل رفتگی دیسک افزایش پیدا کند.

علائم دیسک کمر

فتق دیسک بیشتر در قسمت پایینی ستون فقرات ایجاد می شود. این مشکل می تواند در ناحیه گردن هم رخ دهد. علائم دیسک به محل آن و میزان فشار بر عصب بستگی دارد. معمولاً علائم و نشانه های این بیماری در یک طرف بدن تأثیر می گذارند. علائم دیسک کمر عبارت اند از:

• درد پا یا بازو: اگر فتق دیسک در ناحیه تحتانی ستون فقرات باشد، معمولاً درد در ناحیه باسن، ران ، ساق پا و حتی گاهی نزدیکی کف پا احساس می شود؛ اما اگر فتق در نزدیکی گردن باشد، معمولاً در شانه ها و بازوها درد ایجاد می شود. درد ممکن است هنگام سرفه، عطسه یا یک حرکت خاص در پاها یا بازوها به وجود بیاید. معمولاً این درد به صورت سوزن سوزن شدن توصیف می شود.
• بی حسی یا گزگز: این بیماران در قسمت هایی از بدن که اعصاب آن آسیب دیده است، بی حسی یا گزگز شدن را تجربه می کنند.
• ضعف: ماهیچه هایی که توسط اعصاب کنترل می شوند، ممکن است دچار ضعف شوند. در این شرایط احتمال دارد شخص زمین بخورد یا توانایی بلندکردن و نگه داشتن اجسام را از دست بدهد.
• کمردرد: یکی از علائم اصلی این بیماری کمر درد است. این درد ممکن است با سفتی همراه باشد و گاهی با چند روز استراحت برطرف می شود.

مزایای ماساژ درمانی

امروزه ماساژدرمانی بیش از پیش از نظر جامعه پزشکی به عنوان یک روش درمان مناسب برای انواع مختلف دردها در ناحیه کمر یا به عنوان یک درمان مکمل برای سایر درمان ها مورد پذیرش قرار گرفته است. نتایج مطالعات انجام شده در این رابطه نشان می دهد ماساژدرمانی دارای مزایای متعدد برای بهبود درد در ناحیه کمر و گردن است. برخی از این مزایا به شرح زیر هستند:

• افزایش جریان و گردش خون در بدن که باعث می شود مواد مغذی مورد نیاز در اختیار عضلات و بافت های بدن قرار گیرد. به این ترتیب بدن می تواند از توانایی طبیعی خود برای ترمیم آسیب دیدگی بافت ها (همچون کشیدگی عضله) استفاده کند.
• کاهش گرفتگی عضله. ماساژ درمانی می تواند افزایش انعطاف پذیری و کاهش درد ایجاد شده به خاطر گرفتگی عضلات را به همراه داشته و به این ترتیب حتی به بهبود خواب فرد نیز کمک کند.
• افزایش سطح تولید اندورفین در بدن که ماده شیمیایی برای ایجاد احساس خوب در مغز است. این ماده می تواند باعث کاهش افسردگی و تشویش فرد شده و به طور همزمان منجر به از بین رفتن درد و تسریع فرآیند ریکاوری بدن شود. ترشح این ماده به طور خاص برای افرادی می تواند مفید باشد که از مشکلات مزمن در ناحیه کمر یا گردن خود رنج می برند.

تکنیک های ماساژ درمانی ماساژتراپی ممکن است شامل مدالیته های درمانی یا تکنیک های مختلفی باشد، از جمله:

• تریگرپوینت تراپی (درمان نقاط ماشه ای)

ماساژ نقاط تریگر پوینت روشی است که به طور خاص برای تسکین منشأ اصلی درد طراحی شده و با چرخه ای از حرکات منفرد به صورت ایجاد فشار و سپس رهاسازی، انجام می شود. در این روش ماساژدرمانی، خود بیمار نیز به صورت فعال در انجام درمان مشارکت دارد. بیمار باید در حین انجام ماساژ نفس عمیق بکشد و در تعیین محل دقیق درد به درمانگر کمک کند و در مورد شدت دردی که دارد به او اطلاع دهد.

• ماساژ بافت های همبند (میوفاسیال)

آزادسازی میوفاسیال روشی برای ماساژ بافت های نرم است که برای درمان درد مزمن اسکلتی-عضلانی و بی حرکتی به کار می رود. این روش ماساژ، بافت های همبندی به نام فاسیا را هدف قرار می دهد که اطراف گروه های عضلانی و هر یک از فیبرهای عضلانی را پوشش می دهند. فاسیا ها ممکن است بر اثر استفاده ی بیش از حد، آسیب، قرارگیری بدن در حالت ناصحیح یا بی حرکتی زیاد دچار خشکی و گرفتگی شوند و حرکت نکنند. با آزادسازی چسبندگی بین بافت عضله و فاسیا، حرکت پذیری عضله تسهیل می شود و همچنین جریان خون و جریان لنف افزایش پیدا کرده و گرفتگی عضلات برطرف می شود.

• ماساژ بافت های عمقی

ماساژ بافت های عمقی، مشابه با ماساژ سوئدی است؛ اما در این روش فشار بیشتر و عمیقتری ایجاد می شود که برای رفع گرفتگی های عضلانی مزمن مناسب است. در این روش، تمرکز ماساژ بر عمیقترین لایه های بافت عضلانی، تاندون و فاسیا (لایه ی محافظ که اطراف عضلات، استخوان ها و مفاصل را احاطه کرده) است.

• ماساژ افلوراژ

در روش دست ها به طور مداوم و ریتمیک و تنها در یک جهت، روی پوست بیمار حرکت داده می شوند. هدف از این کار افزایش جریان خون در همان جهت، کشش دادن بافت ها، آرامش دادن به بیمار و کمک به دفع مواد سمی بدن است. واژه ی افلوراژ دارای ریشه ی فرانسوی است و به معنای نوازش کردن می باشد. اصلی ترین تکنیک این ماساژ، حرکت دادن آرام و ملایم دست بر روی پوست است که ممکن است این تکنیک همراه با سایر تکنیک های دیگر در یک جلسه درمانی به کار رود. با توجه به وضعیت بیمار و این که آسیب او در چه مرحله ای است و همچنین با توجه به نتایج مورد انتظار از ماساژ، ممکن است ماساژ افلوراژ همراه با ماساژ تمپو و ماساژ فشاری انجام شود.

• ماساژ پتریساژ

در این روش، پوست بدن بالا کشیده می شود، به آن فشار وارد می شود، روی آن حرکات چرخشی انجام شده و ورز داده می شود. مشت و مال دادن و ورز دادن پوست و ریلکس کردن آم به طور متناوب، موجب افزایش جریان خون موضعی شده و می تواند در برخی اختلالات عضلانی، موجب تسکین درد شود. پتریساژ یک کلمه با ریشه ی فرانسوی و به معنای «مشت و مال دادن» است. حرکت اصلی در این روش ماساژ این است که پوست فشار داده شود و سپس بالا کشیده شود و سپس رها شود. این روش معمولاً زمانی به کار می رود که تأثیرات عمیق تری از روش افلوراژ (نوازشی) مد نظر درمانگر است.

• درناژ دستی سیستم لنفاوی

درناژ دستی سیستم لنفاوی یکی از روش های ماساژدرمانی است که در آن به سیستم لنفاوی کمک می شود که مایع لنف میان بافتی (که موجب تورم می شود) را بیرون کشیده و جذب کند. جذب مایع لنف موجب بیرون کشیدن مواد زائد و سمی از درون بافت ها می شود.

• ماساژدرمانی با سنگ داغ

در روش ماساژ با سنگ داغ، از سنگ هایی با سطح صاف استفاده می شود که گرم شده اند و روی بدن بیمار قرار داده می شوند. درمانگر همچنین با استفاده از دو سنگ داغ که در دستان خود دارد، بدن شما را ماساژ می دهد. فشار وارد شده و گرمای انتقال داده شده توسط سنگ ها می تواند عضلات را گرم و ریلکس کند و درمانگر در ادامه می تواند بافت های عمقی تری را ماساژ دهد و حرکات سریع تری را با دست خو انجام دهد.

• درمان کرانیوساکرال (ماساژ مفاصل غیر متحرک جمجمه)

ماساژ مفاصل غیر متحرک جمجمه روشی است که در آن جمجمه و استخوان خاجی به آرامی در دست نگه داشته می شوند و سپس به آرامی حرکات کوچکی روی آنها انجام می شود که به سختی قابل تشخیص است. در واقع میزان حرکت در روش کرانیوساکرال به حدی آرام، کنترل شده و کم است که این روش را به بهترین نمونه از «درمان های ظریف» تبدیل کرده است. درمان های ظریف، تکنیک های درمانی هستند که با کمترین میزان تداخل و با عملکردی بسیار ایمن، موجب دستیابی به نتایج درمانی بسیار چشمگیری می شوند.

موارد منع انجام ماساژ درمانی

انجام ماساژ درمانی برای افراد زیر ممنوع است:

• افرادی که به تازگی عمل جراحی انجام داده اند.
• افرادی که به بیماری های پوستی، جوش یا زخم های درمان نشده مبتلا هستند.
• افرادی که پوکی استخوان دارند.
• افراد دارای وریدهای واریسی

عوارض و خطرات ماساژ درمانی

ماساژ درمانی اگر توسط یک فیزیوتراپ آموزش دیده و با تجربه انجام شود و فرد مراقبت های لازم را انجام دهد عوارض و خطر جدی ندارد. آسیب هایی که از ماساژ درمانی تا کنون گزارش شده است بسیار ناچیز بوده و خطر جدی نداشته است. از عوارض جانبی ماساژ درمانی می توان به درد، ناراحتی موقت، کبودی، ورم، حساسیت یا آلرژی به روغن ماساژ اشاره کرد.

هزینه ماساژ درمانی

هزینه ماساژدرمانی به ناحیه تحت درمان و تعداد جلسات درمانی مورد نیاز بستگی دارد.